BHmSJ
f 1 MÊ
19
'Vroeger was ik niet bezorgd
over het uiteenvallen van
Europa. Nu ben ik dat wel'
aL
veel saamhorigheid: we hielden
ons goed aan de coronamaatrege
len. En dan is er ineens een groep
mensen zich boos is omdat de
overheid ons allerlei rechten ont
neemt. Dan ontstaat er polarisa
tie."
,,Dat kan soms alleen al de angst
zijn dat het in de toekomst minder
goed gaat. Door een dreigende re
cessie, door veranderingen in de
samenleving waar je zelf geen grip
op hebt of zoals nu door een onbe
kend virus, ontstaat er stress. Is er
straks nog genoeg voor mij en
mijn gezin?''
Maar polariseren we nu meer
dan vroeger?
,,Daar moet je voorzichtig mee
zijn. Wanneer je kijkt naar epide
mieën de afgelopen vijfhonderd
jaar - pest, tyfus, griep, cholera -
dan lijkt het erop dat er daarna
steeds een periode met meer con
flicten is. Er zijn wetenschappers
die zeggen dat polarisatie afneemt
in de loop der tijd: gemeten naar
percentage van de groeiende we
reldbevolking neemt het aantal
conflicten af. Andere wetenschap
pers zien juist een toename. Het
doet er ook niet toe: conflicten zijn
altijd schadelijk. Ik constateer dat
de samenleving al een tijd onder
spanning staat. We zijn met steeds
meer mensen. En spanningen
kunnen nu door social media veel
sneller overslaan naar andere lan
den. Eén tweet van Donald Trump
is al genoeg om in Europa mensen
de straat op te krijgen. Ook de ma
nier waarop de Black Lives Matter-
beweging nu ineens heel groot is
geworden, kun je daar niet los van
zien.''
,,De afgelopen jaren zijn we meer
gaan beseffen hoe belangrijk de bi
ologische kant van ons gedrag is.
In Leiden doen we onderzoek naar
hormonen. We brengen jonge
mensen in een spelsituatie waarbij
ze stress ervaren. In Duitsland
doen ze onderzoek bij chimpan-
sees die in groepsverband hun ter
ritorium verdedigen. En wat
blijkt? Beide onderzoeksgroepen
maken precies de zelfde hormo
nen aan. Dat zegt iets over hoe we
reageren in een situatie waarbij we
voor onszelf willen opkomen.''
,,Het is niet alleen biologie, het is
ook cultuur. Nederland is bijvoor
beeld van oudsher een land
waarin we verschillende opvattin
gen overbruggen door met elkaar
Volgende week:
Robert J. Rutten,
emeritus hoogleraar
zonnefysica:
'De zon blijft ons voor
raadsels stellen'
in overleg te gaan. Daardoor lopen
spanningen minder uit de hand.
Aanhangers van Viruswaanzin
stonden hier op sommige plekken
ook gewoon keurig op 1,5 meter af
stand van elkaar te demonstreren.
Terwijl tegenstanders van de coro
namaatregelen in de Verenigde
Staten gewapend een parlements
gebouw binnengingen. Dat is toch
echt wel andere koek.''
,,Elk conflict is anders, er is niet
één remedie. En soms moet ge
woon het ventiel er even uit bij
een groep ontevreden mensen.
Kijk naar de krakersrellen die we
hebben gehad in Nederland. Die
waren heel heftig, maar zijn ook
weer overgegaan. Het probleem
met veel van de huidige protestbe
wegingen is dat ze lastig door de
overheid zijn te bedienen. Neem
de Gele Hesjes-beweging die in
Frankrijk ontstond. Dat waren
grote groepen mensen die alle
maal gefrustreerd waren. Alleen
waren ze allemaal om een andere
reden boos. Dat kwam allemaal sa
men. Toen het Franse kabinet be
sloot hun tegemoet te komen door
de accijnsverhoging op benzine te
schrappen, gingen de rellen ge
woon door. Want er waren er ook
die boos waren over het verhogen
van de pensioenleeftijd.''
,,Ik maak me niet zo'n zorgen over
allerlei diffuse protestbewegingen
als Viruswaanzin of de Gele Hes
jes. Omdat die uiteindelijk niet
een heel duidelijk doel hebben dat
de mensen bindt, verdwijnen ze
doorgaans weer. Er vliegt mis
schien een steen door de lucht,
maar op termijn zijn ze niet heel
ontwrichtend voor een samenle
ving. Het is zorgelijker dat er nu
gepolariseerd wordt langs al be
staande breuklijnen in de samen
leving: in de Europese Unie zien
we groeiende tegenstellingen tus
sen Noord en Zuid. Er groeien te
genstellingen langs etnische
scheidslijnen. En in veel landen
komen partijen op met een 'eigen
volk eerst'-achtige agenda. Als we
niet uitkijken, kan dat uit de hand
lopen. Twintig jaar geleden
maakte ik me nooit zorgen over
het uiteenvallen van Europa bij
voorbeeld. Nu wel. De cohesie in
de samenleving staat onder druk,
onder andere doordat groepen
mensen het slachtoffer zijn ge
worden van globalisering. De soci-
aaleconomische verschillen zijn
groot. Het risico nu is dat door én
een pandemie én een recessie de
tegenstellingen nog groter wor
den. Als de overheid daar geen
antwoord op vindt, zet ze de boel
klaar om verder te polariseren.''
GO ZATERDAG 11 JULI 2020
Wk
MP 'm
En dat gedrag vertonen we
meer in tijden van gevaar?
Wat leert de wetenschap ons
over polarisatie?
Carsten de
Dreu: „Alleen
al de angst
dat het in de
toekomst
minder goed
gaat, kan lei
den tot polari
satie." FOTO
SHODY CAREMAN
Maar als het in onze natuur zit, is
er dan wel iets tegen te doen?
De overheid kan polarisatie dus
wegnemen door te polderen?
U zei dat u zich zorgen maakt
over de polarisatie. Maar tegelij
kertijd constateert u dat het fe
nomeen van alle tijden is. Wat
maakt dit dan anders?
