NIVERS
18
De knapste koppen van
Nederland vertellen deze
zomer over ontwikkelingen in
hun vakgebied
Tegenstellingen in Nederland lopen fors op.
We demonstreren ons suf en schelden elkaar via
sociale media de huid vol. Psycholoog Carsten de Dreu ziet
niet per se meer conflicten dan vroeger, maar volgens hem
is er wel reden om ons zorgen te maken.
'Als er gevaar dreigt, klitten we
samen met gelijkgestemden,
net als schapen en apen'
Polarisatie hoort bij een
samenleving, stelt Car
sten de Dreu. ,,Dat
hoeft niet erg te zijn.
Maar soms is de geest
net iets minder makkelijk terug in
de fles te krijgen en ligt escalatie
op de loer. Veel seinen staan op
oranje nu.'' De Dreu is hoogleraar
psychologie te Leiden en doet on
derzoek naar polarisatie in de sa
menleving. Daar is voldoende aan
leiding voor, ziet iedereen die het
nieuws een beetje volgt. Het lijkt
wel alsof we steeds vaker met ver
hitte koppen tegenover elkaar
staan. ,,Ik maak me zorgen'', ver
telt hij. ,,Zowel als burger als als
wetenschapper. Je ziet een aantal
dingen gebeuren in de wereld die
passen in theorieën over hoe pola
risatie ontstaat en uiteindelijk ook
kan escaleren. Daar moeten we
alert op zijn.''
„Polarisatie is er altijd, ook in rus
tige tijden. Kijk naar voetbalrellen.
Of kijk naar de grote protesten op
het Malieveld vorig jaar, terwijl
het met Nederland economisch
heel goed ging en uit onderzoeken
bleek dat we best tevreden zijn.
Paspoort
Carsten de Dreu
Won diverse prijzen voor
zijn werk. In 2018 kreeg hij
een Spinozapremie, de be
langrijkste wetenschapsprijs
van Nederland, om verder
onderzoek te doen naar
groepsprocessen.
Maar wanneer een samenleving
onder druk staat, neemt de span
ning toe. Dat kan zijn door een
economische crisis, of zoals nu
door een pandemie. Er ontstaat
stress in een samenleving. Alleen
al het idee dat het straks slechter
kan gaan, of dat er een tekort is aan
iets, maakt dat mensen op een be
paalde manier reageren. Dat leidt
er nu bijvoorbeeld toe dat interna
tionale spanningen toenemen en
binnen landen polarisatie tussen
bevolkingsgroepen ontstaat.''
,,Polarisatie is deels biologisch be
paald. Wanneer er gevaar dreigt,
hebben we als mens overlevings-
impulsen. Een van die impulsen is
om samen te klitten met gelijkge
stemden. Dat doen veel groepsdie-
ren: schapen, apen en ook mensen.
Je vormt een groep om samen de
stress, het gevaar het hoofd te bie
den. En bij zo'n groep hoort auto
matisch een grens: jij hoort er wel
bij en jij niet. Die groep wordt bij
een gehouden doordat er iets is
wat mensen bindt. Soms is dat iets
heel concreets, zoals de strijd te
gen discriminatie bij Black Lives
Matter. Soms ook iets minder con
creets, zoals de mensen bij Virus
waanzin, van wie sommigen tegen
het 5G-netwerk zijn, anderen boos
zijn over de verpleeghuizen en
waar anderen denken dat corona
een complot is van de overheid om
de burger te onderdrukken. Maar
wat hen bindt is hun wrevel over
de overheid.''
,,De neiging om je te conformeren
aan het groepsbelang, is sterk. Dat
is geen probleem, totdat een groep
een andere groep tegenover zich
vindt met een tegengesteld belang.
Dan kan het grimmig worden.
Kijk naar de boeren: zij voelen zich
verenigd omdat ze zich in hun
voortbestaan bedreigd voelen en
vinden dat de overheid met haar
regels hen in de weg staat. Of
neem Viruswaanzin. Aan het be
gin van de epidemie was er enorm
ZATERDAG 11 JULI 2020 GO
ZOMER
'Pandemie doet
spanningen in
samenleving
oplaaien'
HANS VAN SOEST
Waarom worden de tegenstellin
gen nu zo aangezet?
Carsten de Dreu (Borger,
6 juli 1966) studeerde soci
ale en organisatiepsycholo
gie aan de Rijksuniversiteit
Groningen.
Was werkzaam aan onder
meer de gerenommeerde
Yale Universiteit in de Ver
enigde Staten en de Univer
siteit van Amsterdam. Hij
deed onderzoek naar con
flicten en onderhandelings
processen. Tegenwoordig is
hij verbonden aan de Univer
siteit Leiden.
Is getrouwd met Esther
Kluwer, hoogleraar duur
zame relaties. Samen heb
ben ze drie kinderen.
Wat gebeurt er dan?
Wat gebeurt er in zo'n groep?
