MEDIA CULTUUR 25
De Indianapolis-monoloog
Sterker, het helpt niet eens de plot vooruit. Het is nacht, vissers
boot De Orca deint onrustig op het water. Tijdens die stilte
voor de storm vertelt een aangeschoten Quint over de Japanse
aanval op de USS Indianapolis in juli 1945 en hoe de beman
ningsleden, onder wie hijzelf, vervolgens vaak zonder succes
de hongerige haaien van zich af moesten duwen. Acteur
Robert Shaw schreef de vol huivering voorgedragen monoloog
('die levenloze ogen..als poppenogen') zelf. Als kijker neem je de
speech in je botten mee de bloedstollende finale in. Een sterk
staaltje fluisterhorror.
Invloedrijk
Er zijn natuurlijk de talloze haaienfilms die volg
den: van The Shallows en Deep Blue Sea tot Open Water
en The Meg. Maar ook menig monsterproductie (Ana
conda, Cloverfield) is schatplichtig aan oervader Jaws.
En ze doen het nog steeds bijna allemaal fout. Het
beest is te snel zichtbaar (want 'kijk eens wat we te
genwoordig allemaal kunnen met de computer!') en
het geweld is te expliciet, waardoor de suspense
ver te zoeken is. Deze 45 jaar oude titel fungeert
ook anno nu als een masterclass film maken.
Genremix
Het label 'horror' is uiter
aard terecht, maar Jaws
is evengoed tijdloos, om
dat het - vooral in de derde
akte wanneer de haaien-
jacht begint - een wer
velend avontuur is
vol relativerende
humor. Én een
sterk familiedrama.
Een staarspelletje
tussen Chief Brody en zijn
zoon aan de keukentafel is
daarbij een prachtig voor
beeld hoe je zónder het ge
bruik van dialogen toch al
les kunt zeggen over on
derlinge verhoudingen.
Regisseur Spielberg ging
in het verdere verloop van
zijn filmcarrière vaak een
stuk minder subtiel te
werk Hook, The Terminal,
War Horse).
Lege stranden
De burgemeester van
Amity Island - het echt
bestaande vakantiestadje
waar Jaws zich afspeelt, in
middels een bedevaarts
oord voor cinefielen - baalt
in de film natuurlijk stevig
van een gulzig monster in
'zijn zee'. Na Jaws' pre
mière en stevige mond-
tot-mondreclame baalden
alle burgemeesters van alle
badplaatsen van het
schuimrubberen gevaarte
in de bioscoophit. De
stranden werden daad
werkelijk leger! Onderge
tekende durfde als tiener
lange tijd niet eens het
zwembad in. Geen bodem
voelen, niet weten wat er
onder je kan zwemmen.
Jaws gaat gemeen onder je
huid zitten. En je voeten.
De eerste
'blockbuster'
Studio Universal was overtuigd
goud in handen te hebben en be
sloot - toen zeer gewaagd - de film
hartje zomer in alle theaters op
dezelfde dag uit te brengen. Dat
zorgde voor veel meer publieke
belangstelling dan aanvankelijk
werd gedacht. De première ging
gepaard met een campagne die
zijn weerga niet kende. Met een
beroemd geworden trailer ('As if
God created the devil and gave it...
JawsO, tv-spotjes, merchandise en
posters met kreten als: 'Je gaat
nooit meer het water in.' Amerika
nen hadden een verhoogde hart
slag nog vóór ze de film überhaupt
hadden gezien. Jaws kostte
'slechts' 9 miljoen dollar en bracht
razendsnel meer dan 100 miljoen
in het laatje. De marketingformule
werd dé nieuwe standaard voor
prestigieuze Hollywoodtitels en
het begrip 'zomerblockbuster' was
geboren.
Uitvinder van clichés
Je mag het deze film niet kwalijk
nemen dat enkele scenariovond
sten nu wat clichématig aanvoe
len. De burgemeester die de drei
ging van een monster liever in de
doofpot stopt bijvoorbeeld, omdat
anders geen toerist het zand meer
betreedt (dergelijke geldgeile
schurken in films worden nog
vaak aangeduid als 'de burgemees
ter van Jaws'). En het welbekende
vals alarm natuurlijk ('oh het was
maar een jochie met een plastic
vin op zijn rug', of in andere hor
rorfilms 'oh het was de kat waar
we van schrokken'). Ook ver
haallijnen zijn sindsdien
eindeloos vaak gekopieerd:
de gewone man (Chief
Brody) die wordt geconfron
teerd met vernietigende krach
ten. Jaws vond ze uit!
woensdag 8 juli 2020
GO
Jaws draait vanaf
morgen in de Pathé-
bioscopen van plaatsen
als Rotterdam, Amster
dam, Den Haag en
Utrecht.
O
Mogelijk de beste scène uit Jaws bevat niet eens een haai.
6
