II
Graeve in je geheuhen!
8 ZEELAND
Zuiderburen
RECORD GROOTSTE KOLONIE VAN BELGIË
In een oeverwand
vlak bij Lillo
hebben oever
zwaluwen bijna
1500 nesten
gegraven, een
Belgisch record.
Streektaal
De oeverzwaluw is een
bijzonder vogeltje dat
niet op veel plaatsen
broedt. Zoals hun naam
al doet vermoeden, strijken oe
verzwaluwen neer op een water
rijke plek waar er voldoende
voedsel te vinden is, met steile
oeverwanden waarin ze hun nes
ten veilig kunnen onderbrengen.
Die ouderwetse zandoevers zijn
grotendeels uit ons landschap
verdwenen, waardoor de vogels
vaak uitwijken naar haven- en in
dustriegebieden waar grote zand
hopen klaarliggen.
Wezels, katten en vossen
Als de broedkolonie zich daar ves
tigt, komt het werk verplicht stil
te liggen omdat de vogels be
schermd zijn. Jaarlijks sterven
ook honderden jongen omdat er
afgravingswerken plaatsvinden
waarbij er niet wordt gecontro
leerd op nesten. Daarom advise
ren vogelbeschermers om een
speciale oeverwal aan te leggen,
waarin de vogels veilig hun nest-
holen kunnen maken. Dat doen
ze door met hun pootjes een gan
getje van ongeveer een meter
diep in stevig zand te graven. We
zels, katten en vossen kunnen de
steile oever niet beklimmen, dus
zitten de jongen er veilig.
Natuurpunt en haven slaan de
handen in elkaar Ludo Benoy van
Natuurpunt leidt ons rond bij De
Kuifeend, een natuurgebied in de
Antwerpse Haven net over de
grens met Zeeuws-Vlaanderen.
Op deze plek werd in een zande
rige bufferdijk een permanente
broedlocatie voor de oeverzwalu
wen aangelegd, en met succes!
,,Begin april arriveerden de eerste
vogels, half mei telden we wel 950
nesten. Het is de grootste kolonie
ooit in België. De ideale omstan-
digheden van de locatie aan de
Binnenweilanden in combinatie
met het warme weer deze lente
leidden wellicht tot dit resultaat.
Begin april
arriveerden de eerste
vogels, half mei
telden we950 nesten
Al is het nog even wachten tot
het broedseizoen voorbij is om
een beter beeld van het succes
van deze kolonie te krijgen. In
september vertrekken de vogels
weer naar Afrika en wordt de
wand in samenwerking met de
haven gerestaureerd, zodat de oe
verzwaluwen volgend jaar hier
hopelijk massaal terugkeren",
vertelt Ludo.
2020succesvol jaar?
Het is relatief stil op en rond het
water tijdens ons bezoek. De
meeste vogels zijn aan het broe
den. Als de eieren uitkomen zijn
de ouders een stuk drukker: een
gemiddeld nest met jongen eet
zevenduizend insecten per dag.
De zwaluwen scheren over het
water op zoek naar dansmuggen
en vliegjes. ,,De populatie van de
soort daalde enorm toen in de ja
ren 70 het gif DDT hier verboden
werd en de voorraden ervan naar
Afrika overgevlogen werden,
waar de oeverzwaluwen met mil
joenen tegelijk overwinteren aan
het Tsjaadmeer. Daar hebben de
vogels zich gevoed met door het
gif besmette insecten, met een
grote zwaluwensterfte als ge
volg", zegt Ludo. Ook extreme
droogte in de Sahel en het aanbod
geschikte broedlocaties in Europa
hebben een negatieve invloed op
de lokale populatiegrootte. In
2018 werden in de volledige Ant
werpse haven slechts 803 nesten
geteld, een dieptepunt in de me
ting. Als we vanuit de vogelkijk-
wand het aantal nesten in de
wand achter de plassen bestude
ren, kunnen we voorzichtig opti
mistisch zijn: de oeverzwaluw is
aan een comeback bezig.
De leste maenden is m'n agenda
aokelig leeg gebleve. Mee
naeme m'n vertelmiddegen
en-aevenden waere aol afgelast en
nieuwe afspraeken wieren nie ge-
maekt. Zodoende ao ik niks voor te
bereiden en bleef het schriefwerk be
perkt tot 'streektaal'. Dat doe me noe
om de drie weken omda Engel Rein-
houdt een stuitje uut de roulatie is
(Beterschap Engel!)
Nie da'k m'n eihen hieng vervele,
mè ik bin wi es begonne mee meer te
he lezen. Normaal maekte ik di te wei
nig tied vo, mè het is me noe goed be-
valle: iedere keer wi een ure of langer
wegdrome bie een spannend verhaal.
Wan spannende boeken, in mien ge-
val misdaedromans, aode en ebbe aol-
tied nog m'n voorkeur. Ik vind het dan
iedere keer wi knap dat de schriever( -
ster) je kan bluve boeie. Je moe j'n ei-
hen noha es bedwinge om nie "even"
de leste bladzijs te he lezen. Eén van
m'n favorieten is (was..) Nicci French.
Ze presteert het om iedere keer wi
mee onverwachte wendingen te kom
men. En eur sterke punt is, da ze
slachtoffers, getuhen en onderzoekers
an de and van graeve in d'r geheuhen
aolmè dichter bie de oplossing van
b.v. een moord laet komme.
Van ore zeie
Dat graeven in m'n geheuhen bin ik,
van de wiromstuit, ook es he doe. Wat
weet je nog van vroeger, en van eêl
vroeger. En wat weet van j'n eihen en
wat van ore zeie? Oe langer ofies geleën
is, oe moeilijker of 't oordt om een nie
gekleurde weergaeve te geven van wat
joe is overkomme.
Ik was nog mè een paer weken oud,
toen ik aolmè begon te spugen. Ik
droenk goed, mè nae een stuitje moest
aoles d'r wi uut. De dokter toen
maekte z'n eihen hin zurgen, mè toen
ik mè bleef spuge, wiere m'n ouwers
ongerust. Het was eêl bijzonder dat ik
aoles mee kracht, mee een bohe, uut-
spoog. Ik spoog zelfs m'n wiegje uut.
M'n vaoder ondekte in een medisch
boek, dat ik maeguutgangsvernau-
wing moest ebbe. De dokter hloofd't
nie. Ie ao nog nooit iemand mee dat
mankement meegemaekt. Toen ik eêl
uutdroogde, m'n vel as een puntzak
bleef stae, kwam er actie. De Duitsers
haeve toestemming om een extra
boot vanuut Noord Beveland, wi ik
toen weunde, nè Veere te laete vaere.
De arts in Middelburg onderkende ao-
les drek en sprak de legendarische
woorden: ,,Daar gaan we een flinke
eter van maken." Ie kreeg hliek!
Dit verhaal is van ore zeien! Mè, 28
jaren laeter begon ons eeste kind, een
zeune, nae een paer weken te spugen,
mee een bohe van naebie een meter
vère. Vo onze dokter was 't aol ook
nieuw. Op zondagochen nè Middel
burg. Di zouwe ze wè es een 'flinken
eter' van z'n maeke!
Deu de ervaering van m'n eihen
verleden, deu andere verteld, leek het
naebie of ik m'n eihen geschiedenis
uut 1944, echt nog kon herinnere.
Flinke eters bin me aolebei wè hore.
dinsdag 7 juli 2020
In de rubriek Zuiderburen
werpen we wekelijks
een blik over de Belgische
grens. Deze week: oever
zwaluwen bij Lillo.
Oeverzwaluwen kicken op Lillo
Dominique Piedfort
Lillo
Oeverzwaluwen. foto g. jansen
- Ludo Benoy, Natuurpunt
Frans van der Heijde
In deze rubriek
belichten we
wekelijks een
Zeeuws dialect.
Deze keer een
verhaal van Frans
van der Heijde in
het Walchers.
Beluister de ge
sproken rubriek op
pzc.nl/streektaal.
