om deze medicijnen te gebruiken'
19
In de ban
'Ik hoorde
een week
lang
stemmen
die er niet
waren.
Soms
dacht ik
dat ik gek
werd'
derlandse ziekenhuizen op grote
schaal hebben gedaan. Het heeft
me verbaasd dat landelijke instan
ties zoals het RIVM en de SWAB
deze medicijnen in hun behandel-
advies opnamen. Voor ons artsen
was het blijkbaar ingewikkeld om
dat te negeren en zélf kritisch na te
denken. Ik hoop dat we hiervan le
ren. Op je handen blijven zitten,
juist in crisistijd, is blijkbaar de
grootste uitdaging.''
In het Maastricht UMC stoppen
artsen in april met chloroquine en
hydroxychloroquine, nadat patiën
ten klagen over ernstige bijwerkin
gen. Toch heeft internist Spaetgens
geen spijt dat ze op coronapatiënten
zijn getest. ,,Het was een enorme
hype en het klopt dat wij daar als
artsen niet immuun voor waren.
Maar stoere cowboys die zomaar
iets deden? Nee. Het zou me verba
zen als er mensen zijn overleden als
gevolg van deze medicatie. De bij
werkingen waar we bang voor wa
ren, zoals hartritmestoornissen,
hebben we goed gemonitord.''
SWAB-voorzitter De Boer zou op
basis van de gegevens van toen de
zelfde beslissing hebben genomen.
Het was geen keuze bij gebrek aan
beter, stelt hij, maar een gewogen
besluit. ,,We hebben niet gezegd:
we geloven hierin en dat praktise
ren we. We zeiden juist: 'als blijkt
dat het niet werkt, schroeven we
het meteen terug.' Het had ook
kunnen werken.''
Voor Tergooi-internist De Vries
is het 'zonder meer goed dat we het
geprobeerd hebben' en is de con
text cruciaal: het was een crisis van
ongeëvenaarde omvang, artsen de
den wat zij konden om het lijden te
verlichten. ,,Misschien wisten we
niet precies wat het zou doen en
was er een risico. Maar het waren
stormachtige dagen, mensen gin
gen dood. In die situatie is het goed
verdedigbaar om deze medicijnen
te gebruiken."
In een ruim kantoor op de eerste
verdieping van Ace Pharmaceutic
als kijken Popma en Verwaal terug
op een bizarre periode. Even was
hun kleine medicijnfabriek in de
Flevopolder van nationaal belang
en werd er wereldwijd aan ze ge
trokken. Er was zelfs een moment,
helemaal in het begin van de crisis,
dat ze dachten: is dit de grote klap
per waarvan we hebben gedroomd?
Nu is de bubbel uiteen gespat.
De Bentleys en politieauto's zijn
verdwenen. In het magazijn staan
nog enkele duizenden niet ver
kochte potjes chloroquine te ver
stoffen. Ook de noodvoorraad van
het RIVM staat nog onaangetast op
een geheime locatie. En mogelijk
wacht hen zelfs een financiële
strop, omdat ze een grote order van
een ander medicijn noodgedwon
gen moesten uitstellen.
Maar spijt hebben ze niet. Popma:
,,Wij hebben gedaan wat we moes
ten doen: leveren toen Nederland
ons daar om vroeg.'' Verwaal: ,,Hoe
mooi was het geweest als dit mid
del wél had gewerkt. Dat was toch
wat we allemaal hoopten.''
vaarlijk, weet Van den Broek. ,,Bij
deze mensen zijn we direct ge
stopt met chloroquine.''
In het ziekenhuis in Breda slikt
Mario Mol twee dagen chloro-
quine als hij in de ochtend van
zaterdag 28 maart meerdere ke
ren wakker schiet. Hij zit recht
overeind in bed. 'Ik wil niet meer.
Ik ben zó bang. Dit heb ik in mijn
engste dromen niet meegemaakt',
zegt hij. Zijn zoon Mike schrikt.
,,Ho eens even, volgens de longarts
ben je een van de beste jongetjes
van de klas'', zei ik. Zijn vader
krijgt een kalmerend middel, maar
dat werkt niet. Mike vraagt de
huisarts of hij zijn vader wil bel
len. ,,Ook die zei: zo ken ik je niet.
Het is geen gelopen race. Laat je
besluit niet door angst regeren.''
Maar Mikes vader is volhardend.
Hij is extreem bang en wil niet
meer. Op zondag 29 maart wordt
de behandeling stopgezet. Die
zelfde dag overlijdt hij. ,,Ik kan dat
nog altijd niet rijmen. Neerslach
tigheid lag niet in zijn aard. Ik ben
ervan overtuigd dat de angstaan
vallen van mijn vader hebben ge
leid tot zijn doodswens. Chloro-
quine is de reden dat hij dood is,
niet corona. Dat is voor mij de
waarheid.''
Het ziekenhuis erkent dat het
medicijn psychische bijwerkingen
als angst of somberheid kan geven,
maar benadrukt ook dat het stop
pen van de behandeling van een
patiënt 'een gewichtig besluit' is.
„Gezien de soms zeer plotse ver
slechtering bij covid-19 patiënten
kan het zijn dat dit besluit relatief
snel genomen wordt. We hopen
dat de zoon contact legt voor een
inhoudelijk gesprek over de be
handeling van zijn vader.''
De angstaanvallen, de hallucina-
ties; internist Bart Spaetgens ziet
ze met eigen ogen in het Maas
tricht UMC. Daar krijgen patiën
ten zowel chloroquine als hy-
droxychloroquine. Hij is verbaasd
hoe snel mensen verward raken.
,,Ze zagen dingen die er niet wa
ren. Mieren die over de muur lo
pen, vliegende olifantjes. We heb
ben voor verschillende patiënten
psychiatrische hulp ingeschakeld.''
Na de twijfelende artsen zijn
ook de specialisten van de SWAB
- de instantie die sinds 3 maart ad
viseert chloroquine of hydroxy-
chloroquine te geven - niet meer
zeker van hun eigen behandelad-
vies. Bijwerkingen zijn alleen ac
ceptabel als het middel óók iets
positiefs doet. ,,Er verschenen
kleinere studies in China en
Frankrijk die geen verschil aan
toonden wanneer het middel aan
coronapatiënten werd gegeven'',
zegt voorzitter Mark de Boer.
,,Toen hebben we gezegd: kunnen
we deze medicijnen nog wel advi
seren?''
Nee, is de conclusie. Op vrijdag
1 mei schrapt de SWAB chloro-
quine en hydroxychloroquine uit
het behandeladvies. Ziekenhuizen
stoppen abrupt met de toediening.
Wereldwijd slaat de twijfel en
paniek pas echt toe wanneer er
grote publicaties verschijnen,
waaronder in het toonaangevende
vaktijdschrift The Lancet, die stel
len dat de malariamedicijnen juist
tot méér sterfte leiden. De WHO
staakt prompt alle chloroquine-
studies, maar pakt begin juni de
draad weer op wanneer de Lancet
studie niet blijkt te kloppen.
Ace-directeur Popma: ,,De stand
van de wetenschap veranderde
met de dag. In het begin werd er
zelfs gedacht dat we chloroquine
uit voorzorg moesten slikken. Dan
heb je het over 17 miljoen Neder
landers. En nu hebben we al weken
geen belletje meer gehad."
Het merendeel van de 11 duizend
coronapatiënten in Nederlandse
ziekenhuizen heeft in maart en
april een van beide medicijnen ge
bruikt. Dat artsen daar na twee
maanden abrupt mee stoppen, is
koren op de molen van critici, die
hydroxychloroquine nog altijd zien
als miskend wondermiddel. Er ^s al
een oplossing tegen het coronavi
rus, maar 'de elite' houdt het bij u
weg, is de teneur, vooral op sociale
media. Hydroxychloroquine is na
melijk goedkoop en er valt door de
big pharma niets aan te verdienen,
zo luidt de theorie.
Terwijl in het buitenland leiders
als Trump en de Braziliaanse presi
dent Bolsonaro zweren bij het me
dicijn, werpt in eigen land Thierry
Baudet zich op als hoeder van hy-
droxychloroquine. De leider van
Forum voor Democratie sympathi
seert met de Limburgse huisarts
Rob Elens, die tien patiënten heeft
behandeld met een cocktail van hy-
droxychloroquine, zink en azitro-
mycine. Baudet interviewt de huis
arts in het partij-journaal op You-
Tube. ,,Er wordt ontzéttend arro
gant en lullig over het middel ge
daan. Dan gaan bij mij alle alarm
bellen rinkelen'', zegt Baudet daar.
Op sociale media groeit dorps
dokter Elens uit Meijel uit tot held,
een arts die het durft op te nemen
tegen de gevestigde orde. In een pe
titie vraagt hij de overheid om zijn
medicijncocktail toe te staan in de
behandeling van coronapatiënten.
Het stuk is ruim veertigduizend
keer ondertekend. Ook verschil
lende artsen staan achter Elens. Zij
denken dat hydroxychloroquine in
een vroeg stadium tóch iets ver
schil kan maken. Maar een grote
studie is er nooit gedaan. Elens:
,,Het RIVM en de Inspectie, dSt zijn
de echte kwakzalvers. Die laten ex
pres mensen doodgaan door ze dit
middel te onthouden."
Inmiddels hebben alle ziekenhui
zen chloroquine en hydroxychloro-
quine in de ban gedaan en zijn stu
dies gestopt. Zijn artsen te gemak
kelijk meegegaan in de hype en
hebben zij onder druk onverant
woorde risico's genomen?
,,Er kwamen heel veel doodzieke
mensen op ons af. De verleiding
was groot om medicatie te gebrui
ken waarvan niet duidelijk was of
het effectief en veilig is'', zegt in-
tensivist De Jong van ZGT. ,,Veel
artsen hadden het gevoel dat ze iets
móésten doen en dan neem je
blijkbaar beslissingen die je in nor
male omstandigheden nooit zou
nemen. Dat vond ik lastig."
Volgens De Jong is het medisch-
ethisch niet acceptabel om mensen
bloot te stellen aan een geneesmid
del waarvan de werking niet is be
wezen en de risico's onduidelijk
zijn. ,,En dat is wél wat we in Ne-
WW DAG XX MAAND 20XX
overuren om aan de vraag te voldoen. foto marco okhuizen
Ex-coronapatiënt
Marcel de Kruijff.
FOTO PIM RAS
Huisarts
Rob Elens.
FOTO KOEN VERHEIJDEN
De Franse infecti-
oloog Didier Ra-
oult. FOTO REUTERS
