II
Heel Yerseke zingt!?
10 ZEELAND
Monnikenwerk
BEWAERSCHOLE EXPOSITIE LOEK GROOTJANS
'Wie ben ik?'. 'Wat
maakt mij tot wie ik
ben?'. Voor een
kunstenaar is dat zijn of
haar kunst. Voor Loek
Grootjans
(Arnemuiden, 1955) valt
zijn werk samen met
die vragen.
Ooit maakte Grootjans
monochrome schilde
rijen. Roodbruin en
diepgroen waren de
enige kleuren die hij
op het laatst gebruikte. Rood
bruin, de kleur die hij zag toen hij
zich wekenlang in het duister had
opgesloten. Groen, de kleur die hij
zag toen hij het daglicht weer aan
schouwde. In zijn schilderijen
zocht Grootjans de essentie van de
waarneming en daarmee van het
zijn. Want onze waarneming be
paalt de verhouding tot onszelf en
de wereld. Maar er is meer: we be
staan ook vanwege ons denken.
Dus bedacht Grootjans alle moge
lijke vragen over zijn kunstenaar
schap. Hij kwam tot 1146 stuks.
Maar hij wist nog niet wie hij
was. Hij breidde zijn speurtocht
uit en verzamelde resten van zijn
fysieke bestaan in petrischaaltjes:
van snot tot urine, onder de titel:
Storage for Distorted Matter. Het
zoeken ging verder. Het besef dat
zijn kunstenaarschap voortbouwt
op grote voorgangers, bracht hem
ertoe hen zo dicht mogelijk te be
naderen.
Dus zocht hij in een boomgaard
waar Van Gogh geschilderd moet
hebben naar sporen en vond lijn
olie en verf in de bodem. Groot-
jans conserveerde het grondmon-
ster als bewijs van het bestaan van
zijn voorbeeld. Zo onderzocht hij
ook het Zeeuwse licht dat Mondri
aan zag, door wekelijks een fles te
vullen met zeewater en daar de
zoutkristallen uit te destilleren.
Boeiende ervaringen
Het verzamelen duurt voort en
daarmee groeit het besef dat het
onmogelijk is de vraag te beant
woorden naar wie wij zijn. Want
elk antwoord roept weer nieuwe
vragen op. Waarom niet gestopt?
Omdat elk antwoord iets toevoegt
aan zijn kennis én de zoektocht op
zich ook boeiende ervaringen op
levert.
Grootjans exposeert regelmatig
de objecten die hij zo zorgvuldig
verzamelt. Los van hun inhoud
zijn de honderden flessen, schaalt
jes, tabellen en teksten door hun
aard en aantal ook een visueel
boeiend fenomeen.
De verzameling groeit en dus
werkt Grootjans tegelijkertijd aan
een ander project: de opslag. Dat
gebeurt even nauwkeurig en lief
devol als het verzamelen. Daarvan
getuigen tientallen ingelijste
aquarellen met ontwerpen voor
die opslag. Ze zijn te zien in de Be-
waerschole. In grijze en zwarte
tinten etaleert Grootjans een
mini-universum van strak gesti
leerde ruimtes, plattegronden,
koppelingen en technische instal-
Grootjans laat
zichzelf en mij achter
met nieuwe vragen
laties. Daarnaast toont hij bladen
met schijnbaar willekeurige vlek
ken, organische vormen, als ver
wijzing naar andere systemen dan
de koele geometrie.
Ook het handwerk heeft Groot-
jans nog steeds in zijn vingers:
vorm- en materiaalbeheersing zijn
perfect. Twee donker uitgevoerde
maquettes zijn de driedimensio-
nale vertaling van een deel van de
aquarellen. Maar de gebouwen lij
ken aangetast door tijd en weer en
wind en staan daar desolaat: lege
herinneringen aan de poging alles
te vatten. Grootjans laat zichzelf
en mij achter met nieuwe vragen:
'Wat nu?'. 'Hoe verder?'. Zijn zoek
tocht zal niet ten einde zijn. Daar
mee is het kunstenaarschap van
Grootjans metafoor voor een uni
verseel menselijk streven. Het ver
langen te weten blijft, ondanks het
besef dat het laatste antwoord
nooit het laatste zal zijn.
Scriba Peter de Looff wil er
best wat over zeggen, hoe
het zal gaan, zondag, in Yer
seke bij de erediensten in de gere
formeerde gemeente. Gemiddeld
bezoeken 1500 van de circa 2300
(doop)leden de zondagse kerk
diensten, anderen verzuimen om
dat ze te jong, te oud, te ziek of te
zwak zijn bijvoorbeeld. Wie mo
gen er morgen komen?
Er geldt geen beperking meer
voor het aantal bezoekers van
kerkdiensten, zo lang ze maar 1,5
m afstand tot elkaar bewaren. ,,Per
dienst kunnen er 350 tot 375 men
sen in de kerk aanwezig zijn. De
overige leden luisteren thuis op de
bank mee, net zoals zij dat de afge
lopen periode deden. We hebben
de leden op alfabet verdeeld in vijf
groepen. Ook de 70-plussers kun
nen weer meedoen. Mensen die
niet kunnen komen, melden zich
af. Iedere zondag zijn er drie ere
diensten. Wie verkouden is, blijft
thuis, maar onze kerkhulpverle-
ners zullen de gemeenteleden bij
binnenkomst toch de verplichte
vragen over de gezondheid stellen.
De goed geventileerde kerkzaal zal
op volgorde van binnenkomst van
voor naar achter worden gevuld.
Mensen mogen niet zomaar gaan
zitten, ze krijgen een plaats toege
wezen. Het zal nog wel een rede
lijke puzzel worden, met grote ge
zinnen die onderling wel schou
der aan schouder mogen zitten,
echtparen en eenlingen. We ver
heugen ons erg op de dienst. De
afgelopen maand mochten er
maximaal dertig mensen tegelijk
zijn, dat was beter dan niets, maar
een dienst met bijna lege kerkban
ken is droevig."
Zingen, dat blijkt nog wel een
dingetje. Gereformeerde gemeen
ten willen zingen. Psalmen om
precies te zijn. De Looff: ,,Het is
een wezenlijk en moeilijk opgeef-
baar onderdeel van de eredienst,
als antwoord op het woord." En
laat het 'in groepsverband gefor
ceerd je stem verheffen' nou niet
mogen althans, zo werd het tij
dens de laatste coronapersconfe
rentie door de minister-president
gezegd. Het gaat om spreekkoren,
schreeuwen en meezingen. De re
den daarvoor ligt in het feit dat
wordt vermoed dat bijeenkomsten
waar dit wel plaatsvindt zoge
noemde 'superspread events' zijn.
Microdruppeltjes, waar Maurice
de Hond zich zo druk over maakt,
zijn de boosdoeners. De Looff:
,,Wij vragen onze gemeente
daarom nadrukkelijk om niet uit
volle borst maar ingetogen te zin
gen."
Gehoorzaamheid
Het gesprek wordt ingewikkeld.
Als God gaat over leven en dood,
waarom worden de restricties van
de overheid dan überhaupt nage
volgd? De Looff legt uit dat de
overheid op Bijbelse gronden ge
hoorzaamheid is verschuldigd.
Maar dat zingen dan? Hij verwijst
naar het debat tussen Van der
Staaij, Rutte en de Jonge op 25 juni
2020 en legt uit dat het een drin
gend advies is niet te zingen, maar
geen verbod dat door veiligheids
regio's gehandhaafd of beboet kan
worden. De inzichten zijn niet
eenduidig en er is geen eindadvies
van het RIVM. Het gesprek gaat
ook over grondrechten en gods
dienstvrijheid. In Yerseke zingt de
gemeente trouwens Psalmen met
bovenstem. Geloof me, dat klinkt
heel aantrekkelijk wanneer er
ingetogen wordt gezongen moet
dat helemaal prachtig zijn om te
horen. Maar hoe dan ook, wel of
niet zingen is een dilemma. Mijn
gevoel zegt: pas maar op en ga voor
het zingen de kerk uit.
zaterdag 4 juli 2020
Zoektocht zonder einde
Nico Out
Burgh-Haamstede
Overzicht van het werk van Loek Grootjans in de Bewaerschole. foto nico out
T/m 9 aug. Bewaerschole, West
straat 18, Burgh-Haamstede. Za
en zo 14.00-17.00 uur.
José Baars
José Baars schrijft
wekelijks over
religie en kerken in
Zeeland. Kijk voor haar blog
op pzc.nl/monnikenwerk
