'Japan vindt
het wel best
dat het
Westen het
heeft over
hun unieke
cultuur'
RECENSIE
Proza dat hoofd
en hart raakt
meer verantwoordelijkheid. Dat was het
grote thema waar Soseki mee worstelde;
en eigenlijk de hele Japanse samenleving."
,,In mijn boek Japan; Schetsen van het leven
probeer ik een tegengif te bieden tegen de
beeldvorming van het rare, ondoorgronde
lijke Japan. Dat is een plaatje dat geschetst
wordt, ook vanuit Japan zelf. Men vindt het
wel best dat het Westen het heeft over die
unieke Japanse cultuur, die niemand kan
doorgronden behalve de Japanners zelf.
Toeristen en reporters krijgen alleen maar
dat soort plaatjes voorgeschoteld, die ze
voor zoete koek slikken.
Pas als je er zoals ik jarenlang hebt ge
woond, en in hun eigen taal met de Japan
ners kunt praten, kom je tot heel andere
conclusies. Dat Japanners zich in bepaalde
sociale situaties nogal uniform gedragen,
wil niet zeggen dat ze allemaal over alles
hetzelfde denken en dezelfde persoonlijk
heid hebben. En er zijn grote regionale en
sociale verschillen, bijvoorbeeld wat betreft
inkomen.''
,,Je hebt natuurlijk de populariteit van
mangastrips en twintigers kennen Poke-
mon en dergelijke van kinds af aan; aan de
universiteit is de grootste talengroep Japans
tegenwoordig, niet Engels, Frans of Duits.
Daar komt bij dat Japan, en de vluchten
naar Japan, een stuk goedkoper zijn gewor
den. Er wordt vanuit Japan ook sterk inge
zet op toerisme, als compensatie voor de
economische crisis die al dertig jaar woedt.
En dan waren er natuurlijk de Olympische
Spelen die deze zomer in Tokio zouden
plaatsvinden.''
,,Ik kan niet om mijn eigen bloemlezing
heen: Liefdesdood in Kamara (Atlas Contact,
€25). De opzet was aan te tonen hoe divers
de Japanse literatuur is en hoe moeilijk het
is om over dé Japanse literatuur te spreken.
Naast De poort blijft ook Kokoro (Lebowski,
€22) van Soseki Natsume een aanrader. Het
zijn de romans waaruit de rest van de mo
derne Japanse literatuur is voortgekomen.
In Stille sneeuwval (Veen, €17,50) schept
Junichiro Tanizaki een mooi beeld van
hoe Japanners met elkaar omgaan aan de
hand van het verhaal van vier zusters. Geen
clichébeeld, maar een mooi palet aan inter
actie.
Kenzaburo Oë is wat vergeten, maar
hopelijk verschijnt later dit jaar Seventeen
opnieuw, ditmaal met het nog ontbrekende
tweede deel; dat mocht eerder niet worden
gepubliceerd vanwege de controversiële
inhoud. Het is nog heel actueel, want gaat
over een radicaliserende tiener. Het patroon
dat erin wordt geschetst, kun je zo toepas
sen op bijvoorbeeld het moslimterrorisme,
en wat je ook in het populisme ziet: het
creëren van een vijandbeeld.
Vesta Gul neemt na de dood
van haar man Walter een hond,
Charley, en verhuist naar een
blokhut bij een meer. Daar leeft
ze met Charley een karig maar
genoeglijk bestaan; ze hebben
hun routines, delen de maaltijd
en warmen zich aan elkaar.
In haar fascinerende roman
De dood in haar handen (Bezige
Bij, €23), opgezet als een inner
lijke monoloog, laat Ottessa
Moshfegh dit broze evenwicht
ontsporen door de vondst van
een briefje. De boodschap
'Magda is dood. Ik heb het
niet gedaan', slaat Vesta uit het
lood. Ze begint een 'onderzoek'
via internet, dat ze raadpleegt
in de bibliotheek van het nabu
rige stadje. Belangrijker is dat ze
zich een eigen beeld vormt van
Magda, haar herkomst en haar
entourage: haar minnaar, haar
huisbaas en dier zoon. Tegen
over de armoedige, bekrompen,
fraai geschetste Amerikaanse
buitenwereld staat de rijke, gril
lige binnenwereld van Vesta,
die ook steeds meer prijsgeeft
over haar huwelijk. Walter was
niet alleen alles voor haar: hij
stond ook alles in de weg. In
een pijnlijke maar ook grappige
scène ontdoet ze zich op het
meer van zijn urn, om er meteen
spijt van te hebben: het water
was nu vervuild met zijn geest.
Moshfegh is net zo genade
loos voor haar personage als
gevoelig voor Vesta's angst en
pijn. Haar proza is koud en
warm tegelijk, raakt hoofd en
hart. Die heel eigen stem en
haar grote verbeelding maken
haar tot een Echte Schrijver.
—Esther Wils
32
Liszen
De laatste tijd lijkt er een opleving van
de belangstelling voor Japan gaande.
Waar komt die belangstelling vandaan?
Voorlopig kunnen we er nog niet heen,
maar gelukkig zijn er boeken. Welke
titels raadt u aan?
Soseki Natsume's De poort
verschijnt bij Karakter
(€22,50); Japan; Schetsen van
het leven verschijnt bij Lannoo
(€25).
LITERATUUR
Ottessa Moshfegh
De dood in haar
handen
De dood in hoor
handen
