I
Leefgebied van zeldzaam insect ging er afgelopen jaren juist op vooruit
14
Twente en de Achterhoek zijn
bolwerken van de zeldzame kleine
ijsvogelvlinder. Maar na een flinke
opleving dreigt de aanhoudende
droogte roet in het eten te gooien.
e ijsvogel geldt
als het kleurrijk
symbool van het
bekenlandschap
in Twente en de
Achterhoek. On
bekender is een
andere ambassadeur van de na
tuur in Oost-Nederland: de ijsvo
gelvlinder. De ijsvogel en ijsvogel
vlinder hebben uiterlijk weinig
gemeen, maar hebben wel een
zelfde geschiedenis.
Ruilverkaveling
Beide diersoorten verdwenen na
genoeg geheel in de tijd dat ruil
verkavelingen en ontwate-rings-
projecten het landschap ingrij
pend veranderden. Nu lijkt het tij
te keren. De ijsvogels zijn weer
vaste bewoners van meanderende
beken en ook de ijsvogelvlinder is
de laatste jaren vaker te zien nu
bossen, bosranden en brede hout
wallen en hagen her en der in
oude glorie worden hersteld. Hier
groeit en bloeit kamperfoelie, de
bosplant waarop de kleine ijsvo
gelvlinder eitjes afzet.
Voorgoed verdwenen
In de jaren rond de eeuwwisseling
leek het afscheid van de ijsvogel
vlinder zelfs nabij. In Twente en de
Achterhoek was het aantal waar
nemingen dramatisch afgenomen,
van oudsher bolwerken van deze
dagvlindersoort. In de bossen van
het landgoed Singraven bij Dene
kamp, in de natuurgebieden Age-
»De ijsvogel en
ijsvogelvlinder
hebben uiterlijk
weinig gemeen,
maar eenzelfde
geschiedenis
lerbroek en Voltherbroek en op
het aloude landgoed Duivelshof
bij De Lutte werden ze nog gezien.
In de Oost-Achterhoek dwarrelde
nog een enkele vlinder bij het Ko-
renburgerveen en in wat loofbos
sen in Winterswijk. En in de rest
van het land kwamen ze alleen
nog voor op een aantal plekken in
Brabant en Limburg. In Noord
Nederland was de vlinder voor
goed verdwenen.
Rode lijst
De kleine ijsvogelvlinder werd
langzaam maar zeker een zeld
zaamheid in Nederland. De vlin
dersoort kreeg een vaste plek op
de rode lijst van bedreigde soorten
in Nederland.
Er verschenen de eerste speciale
beschermingsplannen voor de
vlindertjes. In het beheer van na
tuurgebieden werd meer rekening
gehouden met de vlinders. Er wer
den vooral in gebieden waar ze
nog voorkwamen maatregelen ge
nomen om de achteruitgang te
stoppen. Vooral in Twente en de
Achterhoek wordt het leefgebied
verbeterd.
Uit onderzoek van onder meer
de Vlinderstichting blijkt dat de
kleine ijsvogelvlinders uitgespro
ken liefhebbers zijn van loofbos
sen op wat nattere bodems, vooral
op de zandgronden. Zulke gebie
den zijn er in Twente en de Ach
terhoek genoeg, maar de vlinders
hebben meer noten op de zang. Ze
vinden mooie, rijke loofbossen
weliswaar aantrekkelijk, maar er
moeten ook open plekken zijn of
brede bospaden waar voldoende
zonlicht de bodem bereikt.
Ook de randen van houtwallen,
bossen en hagen zoeken de vlin
ders op, maar die moeten niet be
staan uit bomen waarvan tot op
grote hoogte de takken zijn afge
zaagd, maar juist uit een brede
groene strook van laaghan
gende takken, struiken
ofboompjes. Natuur-
beherende organi
saties in Oost-Ne
derland voorza
gen veel bosran
den en houtwal
len van een
groene zoom en
zorgden voor
open, beschutte
plekken en brede pa
den waar het zonlicht een
paar uur per dag kan doordrin
gen.
Specifieke leefwijze
Deze maatregelen waren nodig,
omdat kleine ijsvogelvlinders een
specifieke leefwijze hebben. Als
vlinders leven ze het grootste deel
van de tijd hoog in de bomen,
maar dalen vooral in de ochtend-
W In de jaren rond de
eeuwwisseling leek
het afscheid van de
ijsvogel-vlinder nabij
uren naar beneden om op de
grond voedsel te zoeken, zoals mi
neralen in mest van bijvoorbeeld
koeien en fruit zoals bramen of
frambozen. Maar bovenal spelen
bosranden waar het zonlicht af en
toe kan doordringen een hoofdrol
bij de voortplanting. Het zijn de
vrouwtjes van de kleine ijsvogel
vlinder die kamperfoelie zoeken
voor her afzetten van de eitjes.
En de prachtig bloeiende
m v kamperfoelie is alleen
vh re vinden op war
vochtige plekken
in bossen en wal
len waar ook het
zonlicht kan
doordringen.
Vanaf 2017
Vooral vanaf 20t7 is
het aantal kleine ijs
vogelvlinders flink toe
genomen. En ook het leefge
bied in Oost-Nederland is uitge
breid. Ze werden plotseling waar
genomen in gebieden waar ze
lange tijd niet meer waren gezien.
Vorig jaar vlakte die uitbreiding
echter alweer iets af, mogelijk als
gevolg van de aanhoudende
droogte in natuurgebieden.
Het vliegseizoen van de kleine
ijsvogelvlinders is dit jaar nog
maar kort gaande, het is dus nog
onzeker hoe deze zomer voor de
vlinders uitpakt. De voortekenen
zijn vooralsnog niet gunstig, want
ook deze zomer dreigt de extreme
droogte aan te houden.
woensdag 1 juli 2020
Jan Bengevoord
Een kleine ijsvogelvlinder.
FOTO'S HARRY WOLBERS
