II
10 NIEUWS
Historicus Parry: Laten we nou eens leren van pandemieën in het verleden
We zouden van de
geschiedenis
moeten leren hoe
we kunnen vechten
tegen pandemieën,
zegt medisch
historicus Manon
Parry. „Maar dat
doen we te weinig.
We zijn veel te
zelfgenoegzaam.''
De kern van het probleem is dat we
vergeten, zegt medisch historicus
Manon Parry. „Opnieuw en opnieuw
en opnieuw. We leren simpelweg
niet van het verleden. Soms leren we
niet eens van dingen die twee of drie
maanden geleden zijn gebeurd.''
Manon Parry heeft niet veel woor
den nodig om uit te leggen waarom
een pandemie als de huidige van co
rona, ons zo heeft kunnen overvallen.
Dik een halfjaar geleden wisten we
nog van niks, nu zijn er over heel de
wereld meer dan een half miljoen
mensen gestorven aan corona en zijn
er minstens tien miljoen besmet.
Maar, zegt Parry: ,,We hadden het
wel kunnen weten.''
De Britse Parry doceert Geschie
denis van de geneeskunde aan de
Vrije Universiteit van Amsterdam.
Ze concentreert zich daarbij met
name op de 19de en 20ste eeuw. Ook
werkte ze tien jaar lang in de Natio
nal Library of Medicine in Bethesda,
in de Amerikaanse staat Maryland.
Daar worden meer dan zeven mil
joen boeken, rapporten, manuscrip
ten en foto's bewaard over genees
kunde en aanverwante wetenschap
pen. Wie serieus is geïnteresseerd in
virussen, epidemieën en pande-
mieën moet daar wezen.
In het verleden huizen tal van ra
zende en woekerende ziektes die
hele steden, landen en zelfs wereld
rijken hebben getroffen en gedeci
meerd. De Bijbel en de Ilias van
Homerus beschreven ze al. Dit zijn
natuurlijk geen rapporten van gestu
deerde artsen, maar in de loop van de
volgende eeuwen is er wel steeds ge
detailleerder verslag gedaan van ge
zondheidscatastrofes.
Zwarte Dood
Van de Zwarte Dood bijvoorbeeld,
die in de 14de eeuw door Europa
waart en de bevolking met ongeveer
een derde uitdunt. Of de Engelse
zweetziekte in de 15de eeuw, die al
binnen 24 uur na infectie dodelijk
is en heel Noord-Europa treft. Een
wijl de Polen het hadden over de
'Duitse ziekte'.
Vaak denken we ook dat we iets
onder controle kunnen krijgen als we
het heel nauw omschrijven, zegt
Parry. ,,Kijk bijvoorbeeld naar aids.
Dat was heel lang de ziekte van de
vier H's: homo's, Haïtianen, hemofi-
liepatiënten en heroïneverslaafden.
Daardoor zijn heel veel andere pa
tiënten niet opgespoord, waardoor
weer heel veel informatie verloren is
gegaan.''
Ze snapt wel hoe dit allemaal komt.
,,We proberen grip te krijgen op iets
wat we niet begrijpen. We moeten
juist zoveel mogelijk gegevens verza
melen, ook uit het verleden, en daar
goed naar kijken. Maar dat doen we
niet. Het feit dat in Engeland bijvoor
beeld gekleurde mensen zo kwets
baar zijn, heeft niets te maken met
het lot. Dat komt doordat ze arm zijn
en minder toegang hebben tot de ge
zondheidszorg. Daar kun je iets aan
doen. Als je op die manier ernaar
kijkt, tenminste.''
Tweede golf
Parry is ervan overtuigd dat er een
tweede coronagolf komt, en dat die
dodelijker zal zijn dan de eerste. Bij
eerdere pandemieën ging het ook zo,
zegt ze. ,,Onder grote druk worden
openbare gelegenheden weer ge
opend, en moet de economie weer op
gang worden gebracht, soms veel te
snel. Dat is eerder gebeurd en het is
ook goed gedocumenteerd. Maar de
geschiedenis wordt niet serieus ge
nomen. We lijden aan een soort bio
medisch optimisme, we denken dat
we een eind kunnen maken aan alle
ziektes, dat we altijd snel een vaccin
zullen hebben. We zijn veel te zelfge
noegzaam. We negeren het simpele
feit dat er altijd ziektes zullen zijn.
Weet je dat er ook nog steeds geen
vaccin tegen het hiv-virus is? Laten
we ons dus niet blindstaren op de
mogelijkheid van simpele oplossin
gen.''
Ze wil niet vervelend overkomen,
zegt ze, want ze weet dat de leiders
van nu een grote verantwoordelijk
heid hebben. ,,Ik had het onder deze
omstandigheden waarschijnlijk ook
niet beter kunnen doen. Maar laten
we nu eens meer gaan investeren in
de gezondheidszorg, in het verple
gend personeel, in interdisciplinair
onderzoek. Dat is ingewikkeld, kost
baar en het duurt langer, maar het is
veel effectiever dan bijvoorbeeld een
nieuw ziekenhuis bouwen. En laten
we ook afstappen van het blinde ge
loof in onze eigen nationale benade
ring. 'Hier doen we het zo', alsof we
geen internationale samenleving
hebben.''
En voor een volgende keer: ,,Laten
we alsjeblieft sneller handelen. Zeker
als er al tien jaar mensen waarschu
wen voor een pandemie. Als er één
ding is dat we van het verleden moe
ten leren, is dat we niet zelfgenoeg
zaam moeten zijn. Er komen nieuwe
ziektes, en die kunnen overal opdui
ken. Ook hier.''
We negeren
het simpele
feit dat er altijd
ziektes zijn
pokkenepidemie in Mexico en Mid-
den-Amerika doodt in de 16de eeuw
miljoenen inwoners. En uit een wat
recenter verleden kennen we de
Spaanse Griep, die aan het eind van
de Eerste Wereldoorlog toeslaat on
der de verzwakte wereldbevolking.
Er sterven ongeveer vijftig miljoen
mensen.
Manon Parry hoeft alleen maar
naar haar eigen interessegebied te
kijken, de laatste twee eeuwen, om
terugkerende patronen te zien.
,,Snelgroeiende steden, massamigra
tie, oorlogen, klimaatproblemen. In
het algemeen geldt: hoe meer men
sen, hoe meer bewegingen, hoe meer
ziektes. En steeds weer, bij elke epi
demie of pandemie, komt hetzelfde
gedrag terug. Eerst gebeurt er niks.
Dan zeggen we, ach, het is niet zo erg.
Dan: het is misschien wel erg, maar
het kan hier bij ons niet gebeuren.
Dan weigeren we lang er het label
'pandemie' op te plakken. Dit alles
geeft het virus de tijd om zich te ont
wikkelen en te verspreiden, en dan is
het te laat. Althans, dan is er heel veel
tijd verloren gegaan.''
Schuld
Ook de reacties op de ellende die de
ziektes aanrichten zijn door de tijd
heen hetzelfde. ,,Anderen krijgen de
schuld. Vaak minderheden of buiten
landers, maar ook andere landen. Nu
zijn het de Chinezen, als je naar de
Amerikaanse president luistert.'' De
Joden hebben het vaak moeten ont
gelden, maar ook 'heksen', vodden-
boeren, reizende kooplieden of de
gene die toevallig net in oorlog was
met het getroffen land. Tijdens een
grote syfilisepidemie spraken de
Duitsers over de 'Franse ziekte', de
Fransen over de 'Poolse ziekte', ter-
woensdag 1 juli 2020
'We hadden beter kunnen
weten met het coronavirus'
Mark van Assen
Amsterdam
Plagen eisten in de middeleeuwen miljoenen levens.
- Manon Parry
1987: een herdenking van aids-slachtoffers in Washington. foto sygma/ getty
