i
12 NIEUWS
Nieuwe app waarschuwt waar de teken op de loer liggen
li
Teken zetten hun zaag
tanden steeds vaker in mensen.
Anderhalf miljoen keer per jaar bijten ze
al toe, met alle risico's op gevaarlijke ziekten
zoals lyme. Bioloog Arnold van Vliet
bedacht een app met een tekenalert die
ons helpt gezond te blijven.
Ede
Als een soort visnet
sleept Arnold van Vliet
(46) een witte katoenen
doek over de bodem van
het bos. Na een kleine
minuut draait de bioloog het doek om
en kan het tellen beginnen. De 'oogst'
bestaat uit meer dan twintig teken in
verschillende soorten en maten. ,,De
kleine exemplaren ter grootte van een
zandkorrel zijn larfjes, die zijn net uit
het ei gekropen. Zelfs een larf kan zijn
zaagtanden al in je huid zetten om
zich met bloed te voeden. Hij draagt
in 2 procent van de gevallen de borre-
lia-bacterie bij zich. Deze bacterie
veroorzaakt de ziekte van Lyme, dus
ook van zo'n mini-teek kun je ziek
worden.''
Een wandeling door het bos aan
de rand van Ede hoort ontspannend
te zijn, maar niet in het kielzog van
Arnold van Vliet en zijn tekendoek.
De constatering dat er op een paar
vierkante meter bosgrond minimaal
twintig van deze spinachtige beestjes
zitten te wachten totdat ze een prooi
(dier of mens) kunnen bespringen
om bloed te zuigen, is tamelijk on
heilspellend. En dat ze vaak onzicht
baar klein zijn, is ook een eyeopener
en belangrijk om te beseffen bij het
controleren van je ledematen.
Oké, die twintig teken zaten niet
op het officiële bospad. En gelukkig
hebben we onze sokken over onze
broekspijpen getrokken (strenge
voorwaarde van Van Vliet). Toch is
duidelijk dat de teek in deze tijd van
het jaar zijn hoogtepunt beleeft.
„Jaarlijks worden volgens het RIVM
in ons land 1,5 miljoen mensen gebe
ten door teken. Vooral in de maanden
juni en juli. Uit het laatste grote on
derzoek, uitgevoerd door het RIVM in
2017, bleek dat in Nederland 27.000
mensen na zo'n beet de ziekte van
Lyme hebben opgelopen. In 1994 tel
den ze zesduizend ziektegevallen, in
23 jaar tijd is er dus sprake van een
verviervoudiging'', aldus de man die
sinds 1996 is verbonden aan Wagen-
ingen University en is gespecialiseerd
in voor de mens vervelende beestjes
als teek, mug en eikenprocessierups.
Van Vliets uitgebreide kennis over
de teek - tien jaar lang ging hij samen
met vrijwilligers elke maand op te-
kenjacht - is belangrijke inbreng voor
de app die Wageningen University
samen met Universiteit Twente en
HAS Den Bosch ontwikkelde. ,,Door
deze vangsten te combineren met on
der meer weerdata en satellietbeel-
den, hebben onze onderzoekers een
zogeheten tekenverwachtingsmodel
gemaakt. Dit model is vanaf vandaag
onderdeel van de al bestaande Nature
Today-app. Dagelijks wordt zo voor
elke vierkante kilometer in Neder
land een actuele teken-alert gemaakt.
De verwachting geeft aan of het aan
tal teken minimaal, gering, middel
matig, hoog of zeer hoog is.''
Voor elke
vierkante
kilometer in
Nederland
is er een
dagelijkse
teken-alert
Dat de teek zich hier steeds beter
thuisvoelt, komt volgens Van Vliet
voornamelijk door klimaatverande
ring. ,,Mildere winters, een vroeg
voorjaar en meer voedsel zorgen voor
minder sterfte onder muizen en vo
gels, de grootste dragers van de borre-
lia-bacterie en gewilde gastheer van
de teek. Zodra de temperatuur hoger
is dan 5 graden, kunnen ze al actief
worden.''
Uittrekken
Het is overigens niet zo dat de bioloog
mensen ontraadt om nog wandelin
gen in de natuur te maken. ,,Nee, he
lemaal niet. Daar moeten we gewoon
van blijven genieten. Wel is het zaak
onszelf aan te leren na afloop een uit
gebreide lichaamscontrole uit te voe
ren. Een keertje douchen werkt bij
voorbeeld niet, dit beestje glijdt niet
van je lijf. Je moet hem er echt uit
trekken. Hoe sneller je dat doet, hoe
v
minder snel je ziek wordt. Dat geldt
ook voor onze huisdieren. Op onze
app is ook een teken-alert geïnstal
leerd. Je kunt aangeven dat je later op
de dag een tekencheck-notificatie
wilt krijgen. Een soort reminder als je
in het bos, de duinen of het park bent
geweest. Of als je in de tuin hebt ge
werkt, want een derde van de beten
wordt daar opgelopen.
De bijtgrage kruipers houden zich
het liefst op in de liezen, knieholtes,
oksels, achter de oren of tussen de
billen. Een op de vijf teken is besmet
met de borrelia-bacterie, de versprei
der van Lyme. Maar dat is nog niet al
les. Ze kunnen ook het in Nederland
nog zeldzame virus tekenencefalitis
(TBE) overbrengen. Van Vliet: ,,TBE is
een virus dat zelfs kan leiden tot her
senvliesontsteking. Dit virus komt
vooral voor in Oost-Europa en Cen-
traal-Azië. In ons land hebben sinds
2016 een paar mensen TBE opgelo
pen. Het RIVM onderzoekt wat de ac
tuele situatie is.''
Het RIVM laat weten op korte ter
mijn met deze onderzoeksresultaten
naar buiten te komen. ,,Maar we zijn
nog lang niet klaar met de teek. We
willen weten welke ziekten hij nog
meer kan overbrengen, vandaar dat
we mensen die ziekteverschijnselen
hebben, oproepen zich bij ons te mel
den voor onderzoek. Aanmelden kan
via tekenradar.nl'', aldus Kees van den
Wijngaard namens het RIVM.
Superteek
En dan is er ook nog de superteek
(hyalommateek), een engerd die drie
keer zo groot kan worden als de nor
male variant en nog engere ziektes
kan overbrengen. ,,Dit exemplaar kan
de Krim-Kongo-koorts bij zich dra
gen. Een virale ziekte, vergelijkbaar
met ebola. Hieraan kun je overlijden,
dus het is zaak dat we de superteek zo
lang mogelijk 'buiten de deur' hou
den.''
Of dat lukt, is zeer de vraag. Vorig
jaar werden zeker al twee volwassen
superteken in Drenthe en Gelderland
ontdekt en ook in Duitsland zijn ze
gespot. Zeer waarschijnlijk zijn ze
meegereisd met trekvogels uit Afrika.
Van Vliet: ,,Des te meer reden om je
zelf goed te checken als je buiten bent
geweest.'' Deze teken waren overi
gens niet besmet met het Krim-
Kongo-virus.
maandag 22 juni 2020
GO
a.j
rrrrrrrr
oe
ac
De app laat
zien in welke
gebieden
weinig of juist
veel teken
zitten.
FOTO KOEN
VERHEIJDEN
Sanne Schelfaut
-Arnold van Vliet,
app-bedenker
Bioloog Arnold van Vliet sleept zijn tekendoek door het bos. foto koen verheijden
De Nature Today-app met teken-
alert is zowel via Android (Google
Play) als Apple (App Store) te
downloaden.
