4
DISCUSSIE OMSTREDEN VERLEDEN A
Adm. De Ruyterweg
Piet Heinstraat
Witte de Withlaan
Ze liggen onder vuur, onze zeehelden. De
een wil hun namen en beelden uit het
straatbeeld wissen. Anderen zien dat als een
aanval op onze identiteit. Veel Nederlanders
hebben geen idee wie 'onze' zeelieden waren.
vrijdag 19 juni 2020
Michiel Adriaenszoon de Ruyter
1607-1676
De in Vlissingen geboren De Ruyter wordt in
binnen- en buitenland als de grootste Neder
landse zeeheld beschouwd. In 1667 was de tocht
naar Chatham, waarbij een belangrijk deel van de
Engelse vloot werd veroverd en vernietigd, een
huzarenstukje. In de huidige discussie over om
streden heldendaden speelt hij geen rol van bete
kenis. Zijn verdiensten als 'redder des vader
lands' in het Rampjaar 1672 zijn daarvoor te
groot. Toch stond eerder deze week oud-marinier
M.H. Tromplaan
Jan Pieterszoon Coen
1587-1629
Het standbeeld van Coen in
Hoorn was al mikpunt van kri
tiek toen het eind 19de eeuw
werd opgericht. Ook toen al
noemden tegenstanders hem een
'hond'. Premier Mark Rutte wees
er onlangs op dat we niet alleen
naar Coens negatieve kanten
moeten kijken, maar dat hij ook
'een visionair bestuurder' was.
Coen was in dienst van de Ver
enigde Oost-Indische Compag
nie (VOC), waar hij opklom van
onderkoopman tot gouverneur-
generaal. ,,Zijn voorgangers kre
gen de zaak niet op poten, maar
hij heeft de boel gereorganiseerd
waardoor het bedrijf tweehon
derd jaar kon blijven bestaan'',
vertelt Jur van Goor, voormalig
hoogleraar kolonialisme aan de
Universiteit Utrecht en biograaf
van Coen.
,,Hij veroverde het huidige Ja
karta en maakte dat tot hoofd
kantoor van de VOC. Jakarta -
Batavia zoals het toen heette -
was voordien een onbeduidend
stadje maar is nu nog steeds het
middelpunt van de Indonesische
archipel.''
De VOC was het enige Neder
landse bedrijf dat van de Staten-
Generaal handel mocht drijven
met Azië. Omdat de VOC volle
dige zeggenschap wilde over de
specerijenhandel in 'de Oost' en
omdat de Nederlandse republiek
nog in oorlog was met Spanje,
vocht Coen tegen Spanjaarden en
Portugezen. Ook de rivaliserende
Engelsen hield hij weg.
Eilandbewoners werd het ver
boden handel te drijven met an
deren dan de VOC. Coen staat
bekend als de 'slachter van
Banda'. De inwoners van die ei
landgroep wilden hun nootmus
kaat niet alleen aan de Nederlan
ders verkopen. In 1621 rustte
Coen een strafexpeditie uit. Een
groot deel van de bevolking
kwam om door ziekte, werd ver
moord of afgevoerd. Van de onge
veer zesduizend Bandanezen
(Van Goor: 'Er zijn weinig bron
nen met exacte aantallen') bleven
er volgens schattingen slechts
zeshonderd inwoners over.
Tijdens de Japanse bezetting
werd in Indonesië al een beeld
van Coen vernietigd. Van Goor
snapt dat hij omstreden is. ,,Hoe-
wel er zeker nuanceringen zijn
aan te brengen, is Banda natuur
lijk een schandvlek. Het conflict
over de nootmuskaat sleepte al
jaren en uiteindelijk wilde Coen
daar een eind aan maken. Zelf
was hij niet bij de eindstrijd aan
wezig, maar hij was wel verant
woordelijk.''
Hans van Soest
Hoorn
Hoorn is vandaag het decor van
twee demonstraties over het stand
beeld van Jan Pieterszoon Coen.
Onder het devies 'stop de genoci
deverheerlijking', eisen actievoer
ders dat het beeld wordt wegge
haald. Er is een tegendemonstratie
aangemeld van de groep 'Coen is
OK', die opkomt voor 'onze cul
tuur, tradities en ons erfgoed'.
Coen is niet het enige personage
uit onze geschiedenisboekjes dat
onder vuur ligt. Vrijwel elke ge
meente heeft wel een zeehelden
buurt en al jaren woedt een discus
sie over de vraag hoe we daar mee
moeten omgaan. De een pleit voor
verwijderen van straatnaambordjes
en standbeelden, de ander betoogt
dat je de 17de eeuw niet kunt ver
oordelen op basis van normen van
nu. Het was een andere wereld.
Waar hielden die in veel gevallen
inmiddels omstreden historische
figuren zich eigenlijk mee bezig?
Witte de With
1599-1658
In Rotterdam heeft een naar
vlootvoogd Witte de With ver
noemde kunstinstelling haar
naam veranderd. Volgens de
directie herinnert de naam aan
het 'pijnlijke koloniale verle
den van ons land'. De With
monsterde als 16-jarige aan op
een VOC-schip. Hij was in
dienst van Jan Pieterszoon
Coen, klom op tot kapitein en
voerde onder andere een zoge
heten hongitocht uit, waarbij
op de Molukken kruidnagelbo
men werden vernield om de
prijs van het specerij op te voe
ren.
Later ging hij in dienst bij de
West-Indische Compagnie
(WIC). Onder Piet Hein nam
hij deel aan de verovering van
de Zilvervloot. Als admiraal
moest hij daarna de bezittingen
van de WIC in Brazilië verdedi
gen tegen de Portugezen. ,,Hoe-
wel de WIC ook betrokken was
bij de slavenhandel en er in
Brazilië plantagehouders waren
die slaven hielden, heeft De
With nooit in slaven gehan-
deld'', vertelt historicus Anne
Doedens, die een biografie over
hem schreef.
De With was bij leven om
streden en lag nogal eens over
hoop met zijn superieuren.
Toch zou hij aan het eind van
zijn leven alsnog bewierookt
worden. De With was vicead-
miraal van de marine tijdens
GO
Zeevaarders
Wat deden deze
mannen nu precies?
