NIEUWS 13
INTERVIEW JEROEN DIJSSELBLOEM
Een bezorgd mens is hij niet geworden
van zijn baan als voorzitter van
de Onderzoeksraad Voor Veiligheid (OVV).
Toch heeft Jeroen Dijsselbloem ('ik ben
een optimist') wel zorgen dat hij niet alles
kan onderzoeken wat hij zou willen.
Zelfs in een land
|als Nederland, dat
zo goed is georga
niseerd, is er veel
te verbeteren
Halverwege het gesprek zegt Jeroen
Dijsselbloem, op gedempte toon nog
wel, dat hij onlangs verrast werd over
'hoeveel gebouwen er spontaan in
storten in ons land'. De OVV wierp
daar de blik op sinds het stadion van
voetbalclub AZ instortte. ,,Het aantal
ingestorte gebouwen blijkt een ver
ontrustend rijtje dat je associeert met
een ontwikkelingsland." En dan zui
nigjes: ,,Dat is niet bepaald accepta
bel.'' Het maakt de 'ingenieur' in hem
'wakker'. „Heerlijk, ik houd van de
tails.''
De oud-minister van Financiën
kan zich op dat vlak uitleven, sinds
hij een jaar geleden voorzitter werd
van de Onderzoeksraad Voor Veilig
heid (OVV). Een studie naar het on
geval met de Stint, het onderzoek
naar de vliegramp in Faro in 1992,
controleren wie ervoor zorgt dat we
sinds de aanslag op MH17 niet over
oorlogsgebied vliegen: het belandt al
lemaal op zijn bureau.
Begrijp hem goed, Dijsselbloem is
er geen 'bezorgd mens' door gewor
den. ,,Ik ben een optimist." Maar: ,,Er
is wel ruimte voor verbetering als het
gaat om ons niveau van veiligheid."
Als OVV-voorzitter landde hij als
nog in het hart van de politiek, maar
dan in een onderzoekende taak. Ge
vraagd naar de miljarden die door
zijn opvolger Wopke Hoekstra (Fi
nanciën) aan de coronacrisis worden
besteed, antwoordt hij ontwijkend.
,,Van politiek ben ik niet meer. Ik
probeer commentaar op mijn opvol
ger sowieso te vermijden.''
Tegelijk gaat de OVV de aanpak
van de coronacrisis onderzoeken. Dat
ligt politiek gevoelig, vooral als zijn
rapport vóór de Tweede Kamerver
kiezingen van volgend jaar zou ver-
schijnen. ,,Dat zal wel, maar daar
houden wij natuurlijk geen rekening
mee. Bovendien doen wij al snel een
jaar over een onderzoek, dus het rap
port valt dan meen ik niet voor de
verkiezingen te verwachten.''
Als voorzitter van de OVV be
landde hij in een organisatie 'met
enorm gezag', zegt hij. Wat niet wil
zeggen dat Dijsselbloem geen ruimte
voor verbetering ziet. Ging hij als mi
nister over de besteding van honder
den miljarden, nu bedraagt zijn bud
get bij de OVV zo'n 13 miljoen. Dat is
te krap, oordeelt Dijsselbloem in het
jaarverslag dat vandaag verschijnt.
,,We stonden kortgeleden nog zwaar
rood, om het maar huiselijk te zeg
gen. Terwijl we steeds meer vragen
krijgen om onderzoeken te doen.''
,,Het dwingt ons om onderzoeken
niet te doen.''
,,Hoewel de Tweede Kamer en de mi
nister het ons hebben gevraagd, gaan
we geen onderzoek doen naar het
bombardement in Hawija in Irak.''
Volgens Dijsselbloem is de reden
daarvoor tweeledig. De wet geeft de
OVV namelijk alle ruimte om onder
zoek te doen, behalve naar gevechts
handelingen van Defensie. In Hawija
kwamen tientallen burgers om door
een luchtaanval van twee Neder
landse F-16's, het precieze aantal do
den is nooit vastgesteld. Nederland
voerde dat bombardement uit als on
derdeel van de internationale coalitie
tegen IS in juni 2015.
Een ongeluk met mortiergranaten
in Mali, waarbij een militair om-
kwam, was in 2017 wel reden voor
een studie van de OVV. Dat was geen
gevechtshandeling, maar een 'intern'
ongeval. ,,We hadden een juridisch
'buitenommetje' moeten maken als
we het bombardement in Irak had
den willen onderzoeken, maar dat
raakt aan onze onafhankelijkheid,
omdat de ministerraad ons dan een
malig, ad hoc, toestemming had
moeten geven. Wij willen graag on
derzoeken op basis van onze eigen
OVV-wet, omdat deze onze onafhan
kelijkheid garandeert.''
Het tweede punt is financiering,
stelt Dijsselbloem. Hij zou er 'struc
tureel' 1,5 miljoen bij willen hebben.
,,We hebben gewoon niet de finan
ciële middelen nu voor een onder
zoek naar Hawija en we willen niet
aan ministers hoeven vragen om ex
tra geld. Dat moet zeer uitzonderlijk
zijn. Je loopt namelijk het risico om
het verwijt te krijgen dat daarmee
ook invloed op het onderzoek kan
worden uitgeoefend. Wie betaalt, be
paalt. Dat willen we niet.''
,,De wet aanpassen zodat we dit wel
kunnen onderzoeken. En de begro
ting."
,,Ik wil daar niet cynisch over zijn,
maar een cynicus zou kunnen zeg
gen dat we expres klein worden ge
houden om dingen niet te onderzoe
ken. Daartegen pleit dat we steeds
meer verzoeken ook van ministers
krijgen.''
De onderzoeken die hij het afgelopen
jaar voorbij zag komen, sterken hem
dat het 'best goed geregeld is' in ons
land, op het gebied van veiligheid.
Tegelijk zegt hij: ,,Zelfs in een land als
Nederland, dat zo goed is georgani
seerd, is er veel te verbeteren. Soms is
het gewoon labbekakkerigheid. Er
was wel over nagedacht, er was ver
antwoordelijkheidsverdeling, maar
dan zijn afspraken of waarschuwin
gen genegeerd.''
Daarbij gaat het niet 'om afstraf
fen'. ,,Er hoeven geen koppen te rol
len. Als wij onderzoek doen is het
niet van: 'Je hebt het verknoeid, hier
heb je een rapport'. Een bestuurder
die heeft gefaald, is meestal de meest
gemotiveerde om te verbeteren.''
Bovendien gaat het steeds vaker
mis in de 'interactie tussen mens en
machine'. Dat kan op het gebied van
cybersecurity zijn. ,,Maar ook een
auto met elektrische hulpmiddelen.
Je hebt auto's die via sensors zien of
er iemand voor je rijdt, maar toen
bleek dat die sensor bij een hoge
vrachtwagen er onderdoor scande.
Die zag hij dus helemaal niet. Terwijl
de bestuurder kan denken: het is vei
lig.''
En dat brengt 'de ingenieur' in
Dijsselbloem dan weer boven. ,,Dan
wil ik weten hoe iets werkt. Heer
lijk.''
donderdag 18 juni 2020
GO
'Meer
onderzoek,
minder geld:
dat gaat niet'
Tobias den Hartog
Jan Hoedeman
Wat zijn daarvan de gevolgen?
Zoals?
Wat nu?
Jeroen
Dijssel
bloem.
FOTO GUUS
SCHOONEWILLE
Het is toch armoedig dat er geen
geld is voor belangrijk onderzoek?
