Het laatste oorlogsjaar belicht
Moedig moederhart
redde honderden
Joodse kinderen
NIEUWS 13
r -r*
Betty Goudsmit-Oudkerk
1924-2020
Er was
totaal geen
opvang.
Men stond
er niet
bij stil
semitische reacties op straat hebben
een reden. Veel mensen waren geïn
doctrineerd door de nazi-ideologie.
Laat duidelijk zijn dat ik niets goed
praat. Ik probeer het te begrijpen, al
heb ik daar nog steeds moeite mee.
Als je hier net de Hongerwinter hebt
meegemaakt, of je bent gebombar
deerd of je hebt mensen verloren
door de Arbeitseinsatz (de dwangar
beid in nazi-Duitsland) of noem het
allemaal maar op. Oké, dan ben je be
zig met jezelf. Als je in de shit zit en
je vrouw heeft kanker en je kind is
ziek, dan denk je al snel, ja die ander
die moet maar even voor zichzelf
zorgen, maar toch...''
Beroerd
De opvang was gewoon beroerd, zegt
Jacques Grishaver (78), voorzitter van
het Nederlands Auschwitz Comité.
„Mensen hebben na terugkeer gesla
pen in het portiek van het huis waar
ze uit waren gesleept. Ze mochten er
niet meer in. Of ze sliepen op bankjes
in een park. Er was totaal geen op
vang, dat was geen goede zaak. Men
stond er niet bij stil en men wilde er
ook niet bij stilstaan. Of het schaamte
was? Ik weet het niet. Er reden volle
trams door Amsterdam met joden
die naar het Muiderpoortstation wer
den gereden. Mensen keken gewoon
de andere kant op. En later zeiden ze
dat ze niet wisten wat er aan de hand
was. Dat is gewoon lariekoek'', aldus
Grishaver die ook de drijvende
kracht is voor de bouw van het Na
menmonument voor de uit Neder
land gedeporteerde joden, Roma en
Sinti. ,,Wat in de concentratiekam
pen is gebeurd, is zo onmenselijk dat
je er als mens niet van wilt weten,
daar zit het hem in, denk ik. Hoe ou
der ik word, hoe minder ik er zelf van
begrijp dat het allemaal heeft kunnen
gebeuren. Als ik nu mensen zie die
zich niks aantrekken van corona-
regels, dan denk ik ook weleens: je
voelt je misschien wel aangesproken
als je opa of vader eraan overlijdt.''
Ziedend
Ook Citroen trekt een lijn naar deze
tijd: de recente Nederlandse weige
ring géén alleenstaande minderjarige
vluchtelingen uit Griekenland hier
heen te halen zoals tien andere Euro
pese landen wel deden, maakt haar
ziedend. ,,De gedachte dat Nederland
kinderen zonder ouders die door
oorlog in een extreme noodsituatie
zitten niet opvangt, vind ik onbe
staanbaar. Dan kijk ik terug naar
1945, toen Nederland voornamelijk
zijn grenzen dichtdeed met de ge
dachte van: er komen nu heel veel
mensen aan. Wel gek dat we in de ja
ren 70 en in de jaren 90 hebben ge
roepen 'dit nooit meer'. En wat doen
we nu? Hebben we dan iets geleerd?''
Betty Goudsmit-
Oudkerk hoorde en zag
alles. Ze was scherp en
intuïtief. Goudsmit-
Oudkerk werd op 2 april
1924 in Amsterdam geboren. Haar
ouders runden een textielzaak in
de Van Woustraat. Toen haar va
der eind 1940 overleed, zette haar
moeder, weduwe met vijf kinde
ren, de zaak voort totdat deze in
1942 in handen kwam van een
Verwalter (zaakwaarnemer), de
weduwe van de vermoorde WA-
man Hendrik Koot.
Betty moest in de oorlog van de
Amsterdamse Huishoudschool af
en ging samen met klasgenoot
Sieny Kattenburg als kinderver
zorgster aan de slag bij de Joodse
crèche tegenover de Hollandsche
Schouwburg. De directeur van de
Schouwburg, Walter Süskind,
vroeg haar of ze wilde helpen kin
deren uit de crèche te smokkelen.
Een foto uit 1943 toont haar met
vastberaden blik. Haar succesvolle
optreden dankte ze aan haar ac
teertalent. ,,Ze kon zich goed van
de domme houden zodat mensen
haar onderschatten'', zegt haar
zoon David Goudsmit (58). ,,Na-
tuurlijk was ze bang, maar haar
angsten probeerde ze te onder
drukken.'' Samen met haar col
lega's en medewerkers van de
Hervormde Kweekschool redde zij
zo'n zeshonderd Joodse kinderen.
Haar moeder en grootmoeder
werden begin 1943 thuis door een
overvalwagen opgehaald. Ze zijn
in Auschwitz vermoord.
Beschermend
Na de bevrijding trouwde Betty.
Ze kreeg vijf kinderen, maar wilde
er meer. ,,Ze zette eigenlijk de crè
che voort. Ze was een verzorgende
moeder, heel beschermend, soms
oververzorgend, bijna beklem
mend'', zegt David.
Thuis, in de Diepenbrockstraat,
begon ze een hotel. ,,Zelfs mijn ka
mer werd verhuurd. Dan sliep ik
tussen twee fauteuils op de grond.
Rond 1969 logeerden The Beach
Boys tijdens een tournee bij ons
thuis. Het Hilton vond het te lastig
om hen als gast te hebben. Bij ons
konden ze oefenen.''
Begin zeventiger jaren reisden
Betty en haar man veel. ,,Ze koch
ten huizen in het buitenland. In
hun huis in Zwitserland stond wel
voor een jaar eten in de kast. Twee
van mijn broers haalden een bre
vet, zodat ze altijd weg konden
vliegen in geval van nood. De oor
log zat er diep in.''
Verzet
Over haar verzetswerk heeft Betty
nooit willen spreken. Zoon David:
,,Totdat de film Süskind in 2012 uit
kwam. Dat triggerde haar te ver
tellen hoe het echt zat. Ze vond de
film te beperkt, te geromantiseerd.
De werkelijkheid was veel erger,
zei ze.''
In 2016 kwam een biografie over
haar uit: Betty. Een joodse kinderver
zorgster in verzet van Esther Göbel
en Henk Meulenbeld. Ze vertelde
dat ze altijd heeft gevonden dat ze
meer kinderen had moeten red
den.
Voor haar verzetswerk is ze
nooit onderscheiden. Zelfs de Am
sterdamse oud-burgemeester Van
der Laan kreeg het niet voor elkaar
een koninklijke onderscheiding te
regelen. ,,De rol van vrouwen in
het verzet is altijd onderbelicht ge
bleven. Net als die van het Joodse
verzet'', zegt David.
Tijdens de Dodenherdenking op
4 mei vorig jaar legde Goudsmit-
Oudkerk nog een krans op de Dam
namens de oorlogsslachtoffers en
sprak ze met koningin Maxima.
,,Mijn moeder was eigenlijk anti
monarchist vanwege Wilhelmina,
die in de oorlog niet sprak over het
lot van de Joden. Toen Maxima
naast haar kwam zitten, zei ze:
'Ken ik u, mevrouw?' Maxima
stelde zich heel aardig voor en wist
veel van haar. Mijn moeder was
geraakt door haar warme inte
resse.''
Betty Goudsmit-Oudkerk is
zondag in kleine kring begraven.
,,Ze was altijd heel bescheiden.''
woensdag 17 juni 2020
GO
u
a tna
Met niet veel
meer dan wat scha
mele kleding moes
ten terugkeerders
het maar zien te
redden. foto holland
se HOOGTE SPAARNESTAD P
- Jacques
Grishaver,
voorzitter van het
Nederlands
Auschwitz Comité
De Joods-Amsterdamse Betty
Goudsmit-Oudkerk redde als
18-jarige samen met anderen
in de Tweede Wereldoorlog
honderden Joodse kinderen van
deportatie. Afgelopen zondag
overleed ze op 96-jarige leeftijd,
als een van de laatste getuigen
van het verzet rond de Holland-
sche Schouwburg.
Juliet Boogaard
Betty Goudsmit-Oudkerk.
FOTO MARC DRIESSEN
