RACISME in Nederland
fiflCE!'
13
Heftige acties in de VS, demonstraties in Nederland.
Sluimerende woede over rassendiscriminatie kolkt naar de
oppervlakte. Onze verslaggevers peilen de stemming in beide
landen en zoeken antwoord op de vraag: waarom.
WE'RE ALL ONE
RACE!
-THE HLIMAIV
00
r waren tienduizend
mensen in de Bijlmer,
vijfduizend op de Dam
in Amsterdam, vier
duizend bij de Eras-
musbrug in Rotterdam, veertien
honderd in een park in Maas
tricht, duizend op de Grote Markt
in Groningen. Honderden ande
ren bij de antiracismedemonstra-
ties in Utrecht, Zwolle, Eindho
ven, Tilburg en Breda. Leefden we
niet midden in een coronapande-
mie, dan was de opkomst waar
schijnlijk nog veel groter geweest.
De mensen die er waren, waren
zwart én wit. Ze waren van alle
leeftijden, maar vaak jong. Ze wa
ren er omdat ze boos zijn over de
dood van George Floyd, door ra
cistisch politiegeweld in de VS.
Maar vooral ook omdat ze boos
zijn over racisme in Nederland.
De discussie die in Nederland
doorgaans vooral knettert als
Zwarte Piet in het land is, schoot
nu opeens midden in de zomer al
van een waakvlam de hoogte in.
,,Ik was niet verrast dat Neder
landers zich solidair toonden met
de demonstraties in Amerika. Wel
positief verrast dat de discussie
over racisme nu ook naar de Ne
derlandse situatie wordt getrok
ken'', zegt actrice en publiciste
Anousha Nzume, schrijver van
het boek Hallo Witte Mensen.
,,Want in Nederland denkt men
toch vaak: ah joh, dat racisme valt
hier wel mee.''
,,Je ziet tijdens de protesten veel
jonge mensen'', stelt Karwan Fa-
tah-Black, docent koloniale ge
schiedenis aan de universiteit van
Leiden. ,,Die zijn hier geboren en
getogen, hun families zijn hier
soms al generaties. Die willen niet
meer als buitenlanders worden
behandeld.'' Maar waarom ge
beurt dat laatste dan in hun ogen
nog wel? En hóe gebeurt dat dan?
De verklaringen die ervaringsdes
kundigen Nzume (dochter van
een Russische moeder en een Ka-
meroense vader) en Fatah-Black
(zoon van een Koerdische vader
en een Nederlandse moeder)
daarvoor hebben, vormen een in
gewikkelde boodschap voor de
witte Nederlander. Het gaat over
onze collectieve identiteit, over
bagatelliseren, over institutioneel
racisme in het onderwijs. Maar de
boodschap begint bij de slavernij.
Of misschien juist bij het einde
daarvan.
Superioriteit onder druk
,,De afschaffing van de slavernij,
in 1863, was een groot moment.
Maar vanaf dat moment zie je ook
een andersoortig racisme opko
men'', zegt Fatah-Black, die zich
specialiseerde in het Nederlandse
slavernijverleden. Niet alleen in
de handel, maar ook in het het
verleden van de Nederlandse
plantages in Suriname en op de
Antillen. ,,Door het beëindigen
van het juridische verschil tussen
tot de slaaf gemaakte en de vrije
mens komt de 'blanke' superiori
teit onder druk te staan. Dat
voelde als een verlies. En dat
verlies werd gecompenseerd
door het belachelijk maken
van zwarte mensen, bijvoor
beeld in het theater. In de VS
en elders ook door straatgeweld
en lynchpartijen. Het is de peri
ode dat blackface-theater populair
wordt. Het wordt een onderdeel
van een nieuw 'blank' zelfbeeld: je
verheven voelen door een karika
tuur te schetsen van zwarte men
sen, door ze als onbeschaafd en
gewelddadig af te schilderen.''
In de 20ste eeuw is het de deko
lonisatie die voor ongemak zorgt.
,,Dat Suriname niet meer bij Ne
derland wilde horen, dat voelde
voor een deel van de Nederlan
ders als een afwijzing'', zegt Fa
tah-Black. ,,Surinamers hoorden
blijkbaar liever bij een arm, maar
eigen land, dan bij een rijk land
als Nederland.'' Tegelijkertijd ko
men er veel Surinamers naar Ne
derland. ,,Zij dachten hier gelijk
waardige burgers te worden. Maar
dat valt tegen. Als een zwart ie
mand zich uitspreekt, ontmoet
dat weerstand. Kijk bijvoorbeeld
naar Gerda Havertong, die in 1987
al zegt dat Zwarte Piet niet oké is.
We zijn nu twee, drie generaties
verder, maar die discussie is nog
steeds niet opgelost. En je merkt
nog steeds: zwarte mensen krij
gen een fel weerwoord, kijk naar
Sylvana Simons of antropologe
GO ZATERDAG 13 JUNI 2020
Hoezo het valt
allemaal wel mee?
Nou, niet dus!
CYRIL ROSMAN
ui cam
.■-wporr
,thlS
nil"
III!"
- y&i w ff
40%
Na het versturen van 4200 fictieve
sollicitaties bleken mensen met een
migratie-achtergrond veertig pro
cent minder kans te hebben op een
reactie. bron: uva
FOTO'S ARIE KIEVIT,
MARCO OKHUIZEN,
ANP, GETTY IMAGES
LEES
VERDER OP
PAGINA 14
