II
4
Hugo de Jonge maakt als
coronaminister de heftigste
periode van zijn carrière door. Voor
het eerst blikt de vicepremier uitgebreid
terug op de eerste golf. „Natuurlijk zijn er
fouten gemaakt.''
INTERVIEW HUGO DE JONGE
Hij dacht met zijn jarenlange erva
ring in stads- en landsbestuur dat hij
wel wist wat werken onder druk was.
En toen kwam het coronavirus, ging
het land 'intelligent' op slot en nam
het crisiskabinet in een week tijd
maatregelen waar normaal jaren over
wordt vergaderd.
Dus belde 'coronachef Hugo de
Jonge (42) op een woensdag in maart
de wereld rond voor beademings
machines, stuurde hij op vrijdag
militairen naar Brabant om ic-bed-
den te verdelen, en werd tussendoor
familieleden verboden om hun
(groot)ouders nog te bezoeken in
verpleeghuizen. ,,Als minister van
Volksgezondheid neem je beslissin
gen die aan leven en dood raken'',
zegt De Jonge aan een lange tafel in
zijn kantoor op het ministerie in Den
Haag. ,,Dat heb ik deze periode inten
ser beseft dan ooit. Dat is heftig.''
Voor het eerst sinds het virus het
land overviel, neemt de vicepremier
in een groot interview de tijd om te
rug te blikken op de afgelopen crisis
maanden, de ramp in de verpleeg
huizen, de fel bekritiseerde app en de
1,5 meterregel. En om vooruit te kijken
naar de eventuele tweede golf.
Deze crisis is één
groot pleidooi voor
minder markt, meer
samenwerking en
meer centrale regie
,,Ik geloof dat je pas over een tijdje
alles kunt evalueren, als er enige af
stand is. De Onderzoeksraad voor
Veiligheid gaat dat doen. Natuurlijk
zijn er fouten gemaakt. We zullen
vaak te laat zijn geweest, misschien
ook wel eens te vroeg met maatrege
len. Dat moet goed bekeken worden,
niet vlug vlug. Maar in het algemeen
geldt: onze zorg was op geen enkele
manier opgewassen tegen de pande-
mie die nu over de wereld raast.''
,,Dat is wel een van de lessen: we
maakten altijd onderscheid tussen
acute zorg aan de ene kant en lang
durige zorg aan de andere kant. In
middels zijn verpleeghuizen ook
aangesloten bij de regionale zorg
verbanden. Dat moet zo blijven. Maar
wat je zag in maart: mensen worden
ziek en belanden in het ziekenhuis,
waar razendsnel grote tekorten ont
staan. Dan worden er spullen besteld,
maar is er niet genoeg. De verpleeg
huizen lopen daarna tegen dezelfde
problemen aan. Als je dan hoort 'het
was een stille ramp in de verpleeg
huizen', zeg ik: nee. Er heeft zich een
ramp voltrokken, maar we hadden er
echt wel aandacht voor. In de week
dat ik het coronadossier overnam,
moest ik besluiten om bezoek niet
langer toe te staan. Dat was ontzet
tend moeilijk en pijnlijk. Het moei
lijkste besluit. Maar we kregen hef
tige signalen uit de verpleeghuizen
in Brabant. We moesten dit doen.''
,,Natuurlijk is dat pijnlijk. Ik was op
bezoek in verpleeghuizen waar veel
mensen gestorven zijn. Dat is intens
verdrietig; je ziet, hoort en voelt de
pijn. Maar de kritiek over spullen en
testen, ik hoor het allemaal aan, maar
denk wel: jongens, er was een explo
sie van schaarste, overal. Vanaf dag
één heb ik non-stop gewerkt om dat
te verhelpen. Dft departement, déze
minister, we hebben alles gedaan wat
in ons vermogen lag, maar je kunt
niet alles voorkomen. Ik kan niet
toveren, ik kan wel heel hard werken.
En dat heb ik gedaan.''
De Jonge nam op 19 maart het stokje
over van Bruno Bruins (VVD), die in
elkaar zakte tijdens een Kamerdebat.
Hij was oververmoeid. ,,De volgende
ochtend belde Mark (Rutte, red.) en
zei dat Bruno niet meer terug zou
komen en dat ik het moest overne
men. Het was geen vraag, nee. Er was
ook geen tijd voor vragen. Een dag
later zagen we dat het zo ongelooflijk
misging in Brabant: de ic's lagen
hartstikke vol en het verplaatsen van
patiënten lukte niet goed genoeg.
Dus zei ik: 'Ik ga Ank Bijleveld (mi
nister van Defensie, red) bellen en
we gaan ervoor zorgen dat er een
paar militairen komen helpen om dat
te coördineren'.''
Het Nederlandse zorgstelsel is
niet gebouwd voor zulke rampen.
Centrale regie ontbreekt vaak, zie
kenhuizen concurreren onderling
stevig: elke huisartsenpraktijk, elk
verpleeghuis en hospitaal werkt als
een eiland.
,,Deze crisis is één groot pleidooi
voor minder markt, meer samenwer
king en meer centrale regie. Waar
zijn welke voorzieningen nodig? En
welke hulpmiddelen? Is er voldoende
hulp dichtbij huis voor patiënten in
elke regio? 'Ieder voor zich' is gewoon
geen oplossing als je met elkaar iets
heel groots moet doen. En we moe
ten er voortaan voor zorgen dat we
minder afhankelijk worden van het
buitenland, meer in staat zijn om
voor onszelf te zorgen. Wat dat be
treft is deze crisis voor de zorg één
grote wegwijzer voor de toekomst.''
,,Wat mij betreft moeten alle soorten
zorg verregaand blijven samenwer
ken, van verpleeghuizen tot zieken
huizen en gehandicaptenzorginstel
lingen. Ik wil ook dat het landelijk
mogelijk is om in te grijpen en bij te
sturen op het moment dat je ziet dat
het niet vanzelf lukt. En daar waar
de financiering erop gericht is om
te concurreren, moet dat anders
worden geregeld.''
,,Nou, bureaucratischer is het juist
mét geworden de afgelopen maan
den. Er is snel gehandeld. Maar het
moet fundamenteel anders, ja. De
centrale overheid moet soms een
dwingende en sturende rol hebben.
Dat merk je nu op alle fronten. Bij
het testen ontbrak overzicht, bij de
beschermingsmiddelen, bij de ic-
capaciteit. Je wilt die regie hebben.
Hoe we dat precies gaan doen, moe
ten we nog uitwerken en met de
Kamer bespreken. Maar dat er wat
moet gebeuren, is nu wel duidelijk.''
Actie dus. Met alleen bidden en pre
ken valt de crisis niet te bedwingen,
weet de Zeeuwse domineeszoon uit
Bruinisse. Hij houdt van aanpakken,
heeft weinig op met langdurige wet
gevingstrajecten en bijbehorende
taaie procedures. Liever een actieplan
dan een nieuwe wet, lijkt het motto
van de potentiële nieuwe lijsttrekker
van het CDA. Over die eventuele
zaterdag 13 juni 2020
GO
'Ik kan niet toveren, maar
ik kan wel hard werken'
Edwin van der Aa
Niels Klaassen
Den Haag
Er stierven bijna drieduizend oude
ren in verpleeghuizen. En dat zijn
alleen de geregistreerde gevallen.
Wat is er misgegaan?
Ouderenzorg komt achteraan in
de rij, zeggen betrokkenen. Bij de
verdeling van beschermingsmidde
len, bij het testen. Verpleeghuizen
waren niet aangesloten bij de
acute zorg in de regio.
Maar toch, betere verpleeghuis
zorg was altijd belangrijk voor u.
Dan is het toch pijnlijk dat het co
ronavirus juist daar zo hard toe
slaat? Was u niet te laat, te traag?
Dus dit is wat blijft na de corona
crisis? Een centrale overheid die
bepaalt, inkoopt en zorg verdeelt?
Dat is nogal een wijziging: dan
moet ons complete zorgstelsel
op de schop. Wordt het dan niet
verschrikkelijk duur en bureau
cratisch?
Hugo de Jonge en speciaal coronagezant Feike Sijbesma
(links) krijgen een rondleiding bij bloedbank Sanguin. foto anp
Tijdens een coronadebat in de Tweede Kamer in mei over
de stand van zaken in de crisis. foto anp
Op bezoek in een verpleeghuis in Sint Willebrord, waar hij
ook de 'bezoekbox' bekeek. foto anp
M De
Jonge
staat
samen
met pre
mier
Mark
Rutte de
pers te
woord na
afloop
van een
overleg.
FOTO ANP
