75 jaar Bevrijding
8 NIEUWS
Terwijl het 'vasteland' al in een bevrijdingsroes
verkeerde, moesten de Waddeneilanden nog weken
wachten op het einde van de oorlog. De Duitsers
weigerden te vertrekken en de geallieerden lieten de
eilanden links liggen. Schiermonnikoog werd als laatste
in Nederland bevrijd, vandaag precies 75 jaar geleden.
V<>-. V
;,y\Oï
Bevrijding Nederland
apr
H mei
jun
Het moet voor zijn ouders een hard
gelag zijn geweest. Verdreven van
huis en haard op Schiermonnikoog
door wrede SS'ers die hun boerderij
geconfisqueerd hebben, en tegelijk
weten dat de rest van Nederland al
bevrijd is.
,,Mijn vader vertelde dat hij aan de
overkant op het vasteland het rood-
wit-blauw van Nederlandse vlaggen
zag wapperen'', vertelt Theun Talsma
(83, foto boven). ,,De burgemeester
en Duitse eilandcommandant waar
schuwden ons dat we niet moesten
provoceren zolang de Duitsers nog
op het eiland zaten.''
De Schiermonnikoger woont 75
jaar later nog steeds op De Kooi-
plaats, de boerderij van zijn ouders.
In de keuken vertelt Talsma over de
Tweede Wereldoorlog. In diezelfde
keuken schuilden op een dag ook vier
Britse piloten, nadat hun bommen
werper door Duitsers uit de lucht
was geschoten.
,,Het vliegtuig donderde bijna op
onze boerderij, kwam 100 meter ver
der in het weiland neer en gleed door
sloten, greppels en prikkeldraad. Het
was een wonder dat het niet op de
boerderij kwam of ontplofte. Dan
had niemand het overleefd.''
Vandaag viert Schiermonnikoog
als laatste gemeente van Nederland
75 jaar bevrijding. Op de Waddenei
landen heeft de blessuretijd van de
oorlog lang geduurd. Pas weken na de
Eems, een belangrijke Duitse water
weg. Naast de achthonderd bewoners
bivakkeren er zo'n zevenhonderd
Duitsers. Ze bouwen een dorp
(Schleidorp) van bunkers, radarinstal
laties en luchtafweergeschut, en zelfs
een kleine spoorlijn voor de bevoor
rading.
De oorlog verloopt op de Wadden
eilanden redelijk rustig. De relatie
tussen de eilanders en de Duitsers is
vreedzaam. De meeste militairen zijn
geen frontsoldaten. Bovendien ko
men velen uit het Duitse Waddenge
bied. Ze zijn oude bekenden uit de
visserij. Talsma: ,,Wij hebben de oor
log anders beleefd dan de rest van
Nederland, waar veel ergere dingen
zijn gebeurd.''
Overleven
In de beeldvorming worden de men
sen op de Waddeneilanden soms be
schuldigd van 'heulen' met de vijand.
Maar het is geen 'collaboreren', maar
'overleven' zeggen de bewoners. De
oorlog heeft de net opkomende toe
ristenindustrie platgelegd. De eilan
den zijn volledig afgesloten van de
buitenwereld. Niemand kan er onge
zien of zonder toestemming van de
Duitsers op of af.
Historicus en journalist Johan van
der Wal beschrijft in zijn proefschrift
We vieren het pas als iedereen terug is -
een verwijzing naar de omgekomen
zeelieden - hoe de bewoners op Ter
schelling 'accommoderen'. Ze kun
nen niet anders dan zich aanpassen
en er het beste van te maken om de
oorlog goed door te komen.
Dat geldt volgens Van der Wal ook
voor de andere Waddeneilanden.
Door het isolement zijn de eilanders
en Duitsers tot elkaar veroordeeld.
,,Dat leidde er niet alleen toe dat men
volstrekt op elkaar was aangewezen,
maar bood ook geen ruimte tot ver
zetsdaden. Ze waren er nu eenmaal,
men kon niet om hen heen.''
Veel mannen werken ook voor de
Duitsers, die zich over het algemeen
fatsoenlijk gedragen. „Daardoor had
een groot deel van de bevolking het
idee met hen tot dezelfde gemeen
schap te behoren en het eiland met
hen te delen'', stelt Van der Wal. ,,Dit
gevoel ontstond zodra men aan de
aanwezigheid van de Duitsers was
gewend en duurde voort zolang er
weinig uitzicht was op een spoedige
verandering in de gegeven omstan
digheden.''
Als Nederland in stappen bevrijd
Duitse capitulatie worden Texel (20
mei), Terschelling (29 mei), Vlieland
(31 mei), Ameland (3 juni) en Schier
monnikoog (11 juni) bevrijd.
Het is een rare periode, waarin niet
echt sprake is van een oorlog, maar
ook niet van een bevrijding. Op Ter
schelling wordt het een Waffenruhe
genoemd, een wapenstilstand.
Voor de Duitsers zijn de Wadden
eilanden strategisch belangrijk. Ze
vormen een schakel in de Atlantik-
wall, de Duitse verdedigingslinie
langs de Europese kust van Spanje tot
aan Noorwegen. Daarom zijn op de
eilanden veel Duitsers gelegerd.
Schiermonnikoog is het meest oos
telijke verdedigingspunt richting de
donderdag 11 juni 2020
GO
Pas in juni 1945 werden de laatste
twee Waddeneilanden bevrijd.
sept
S okt
nov
dec
io jan
feb
2>mrt
3 juni: Ameland
'Mijn vader
zag aan de
overkant de
Nederlandse
vlaggen'
Tonny van der Mee
Schiermonnikoog
Een sol
daat staat
op wacht op
Ameland.
FOTO
ATLANTIKWALL IN
DE KLAS
110620 BRON: NIMH, NLGIS
