Bestuurders kijken
na Dam-incident
wel uit wat ze appen
'Stiekeme' wet inzake geweld door agent bestaat niet
5
vraag is: wat doet de overheid? Het
is ook een reactie op de onaccepta
bele dood van George Floyd. Maar
ook op het gevoel van vele mensen
dat in deze samenleving de onder
liggende factoren aanwezig zijn
van discriminatie en racisme. Als
dan de eerste reactie is: 'Wat doet
de overheid?', dan heb ik er verder
geen probleem mee. Forget it. Dat
lossen we samen op. We leven
overwegend in een heel fatsoenlijk
land. Het overgrote deel van de
Nederlanders, dat maakt dit land
ook zo mooi, daarom ben ik ook zo
optimistisch, over onze eigen toe
komst met fantastische mensen
die dit niet doen. Maar het komt
wel voor. Laat niet de eerste reactie
zijn: wat doet Rutte? Nee, wat kan
ik doen om hiertegen in opstand
te komen?''
De ministers in het kabinet zijn
zich er voortdurend van bewust dat
alles wat zij op papier zetten of in
tikken op een computer of telefoon
ooit door anderen kan worden ge
lezen. ,,Het is überhaupt heel ver
standig voor iedereen om goed na
te denken over wat je wisselt via
WhatsApp'', zegt minister Ank Bij-
leveld (Defensie).
Deze week kon heel Nederland
met rode oortjes meelezen hoe de
Amsterdamse burgemeester Femke
Halsema en minister Ferd Grapper
haus (Justitie) elkaar tweede pink
sterdag via de app in de haren vlo
gen over de veel te drukke demon
stratie op de Dam. ,,Ik stuur louter
sympathieke, liefdevolle en vrolijke
appjes'', grapt vicepremier Hugo de
Jonge (Volksgezondheid) over het
incident. ,,Zelf houd ik er geen re
kening mee dat mijn appverkeer
naar buiten kan komen. Ik schaam
mij niet voor mijn sms'jes, maar ik
denk wel dat de media er iets te veel
van zouden smullen.''
Dat appjes, mails of sms'jes later
openbaar kunnen worden, is iets
waar bestuurders en ambtenaren in
Den Haag al jaren rekening mee
houden. Zo wordt gevoelige infor
matie soms liever mondeling ge
deeld. Ook Halsema weet dat, zo
blijkt wel uit het beschuldigende
appje aan Grapperhaus maandag
avond: ,,Deze wilde je vastleggen
voor de WOB.''
Vorig jaar nog heeft de Raad van
State bepaald dat sms'jes en Whats-
Appberichten op zowel zakelijke als
privételefoons van bestuurders en
ambtenaren onder de Wet Open
baarheid van Bestuur (WOB) val
len. Dat betekent dat die kunnen
worden opgevraagd door bijvoor
beeld journalisten.
Dat betekent echter niet dat zij
die ook krijgen. De WOB kent veel
uitzonderingen. Zo hoeven privé-
berichten niet openbaar te worden
gemaakt, evenmin als 'persoonlijke
beleidsopvattingen' van bestuur
ders en ambtenaren. Volgens hoog
leraar staats- en bestuursrecht
Wim Voermans van de Universiteit
Leiden zou een rechter de bewuste
appjes tussen Halsema en Grapper-
haus daarom niet zomaar vrijgeven
als een burger of journalist daarom
vraagt.
Openbaarmaking
Maar iets anders is artikel 68 van de
Grondwet, waar PVV-Kamerlid
Geert Wilders een beroep op deed
toen hij het bewuste appverkeer
opvroeg. ,,Dat wetsartikel is veel
verstrekkender dan de WOB'', zegt
Voermans. ,,Het regelt de informa
tievoorziening aan het parlement
die de regering moet kunnen con
troleren. Hoewel het kabinet het
niet graag deelt, vallen dit soort be
richten daar gewoon onder. Open
baarmaking kan alleen worden ge
weigerd als bijvoorbeeld het staats
belang in geding komt. Een appje
tussen Rutte en Poetin valt er dus
niet snel onder. Maar een app van
Grapperhaus aan Halsema wel.
Wilders wist dat.''
En dat is best even schrikken voor
veel bestuurders. Zijn nu ineens al
hun appjes op te vragen door de
Tweede Kamer? vroeg een ver
schrikte burgemeester Hubert
Bruls van Nijmegen donderdag aan
Grapperhaus.
De zogenoemde wet Geweldsaan-
wending opsporingsambtenaar is al
een tijdje in de maak, maar krijgt de
afgelopen dagen plots veel aan
dacht. Sinds de dood van George
Floyd door politiegeweld in Ame
rika stellen activisten op sociale
media dat er in ons land 'stiekem
een wet is aangenomen' die agen
ten vrijuit doet gaan als ze geweld
gebruiken, bijvoorbeeld bij een ar
restatie. Onder andere actiegroep
ControleAltDelete, die ageert tegen
politiegeweld en etnisch profileren,
waarschuwt voor de verstrekkende
gevolgen die de wet kan hebben.
Of dat zo is, moet nog blijken,
maar stiekem aangenomen is de
wet zeker niet. Onder toenmalige
minister Van der Steur kwam het
kabinet in 2016 al met een wets
voorstel om de rechtspositie van
opsporingsambtenaren te verande
ren. Dat was vooral praktisch inge
geven. Na de dood van arrestant
Het kabinet wil dat
agenten langs een
andere meetlat
worden gelegd
Mitch Henriquez in Den Haag en
de vervolging van een Limburgse
agent die bij een arrestatie een pas
sagier verwondde, wilde de minis
ter agenten een aparte status geven
in het wetboek.
Nu nog worden agenten als ieder
ander verdacht, bijvoorbeeld van
doodslag, als iemand bij arrestatie
om het leven is gekomen. En dat
heeft soms vergaande consequen
ties. Want een onderzoek kan al
snel een jaar duren. En hoewel de
agent dikwijls wordt vrijgesproken,
omdat hij vanuit zijn taak optrad, is
het in de tussentijd bijvoorbeeld
onmogelijk voor hem of haar om
een hypotheek te krijgen of om op
vakantie te gaan.
Het kabinet wilde daarom dat
agenten voortaan in eerste instantie
langs een andere meetlat worden
gelegd. Namelijk: het schenden van
de ambtsinstructie. Daarop komt
dan maximaal drie jaar cel te staan.
Het gaat er dan om dat er sprake is
van een 'verwijtbare inschattings
fout of onvoorzichtigheid' van de
opsporingsambtenaar.
Vervolging
Dat betekent niet dat een agent bij
grove, moedwillig begane misdra
gingen niet alsnog kan worden ver
volgd voor bijvoorbeeld doodslag.
Dat kan straks nog steeds, het
Openbaar Ministerie bepaalt dat.
En het blijft mogelijk om langer dan
drie jaar cel op te leggen aan een
agent. De wet is echt bedoeld om in
eerste instantie anders te kijken
naar agenten, omdat zij immers
vanuit hun werk geweld mogen ge
bruiken. Of zoals politiechef Frank
Paauw eerder zei: ,,Agenten zijn
geen cowboys die 's ochtends ver
zinnen wie ze nu weer te grazen
zullen nemen."
En anders dan nu wordt beweerd,
is die wet niet stiekem door de
Tweede Kamer geloodst. Na uitge
breid debat stemden bijna alle par
tijen (alleen Denk was tegen) in ok
tober 2019 in met het voorstel. De
Eerste Kamer buigt zich er nog voor
deze zomer over.
Niet dat er geen kritiek is op de
wet. Sommige advocaten vinden
juist dat agenten vaker een hogere
straf zouden moeten krijgen. Zij
stellen dat agenten geweld mogen
gebruiken en düs extra voorzichtig
moeten zijn.
zaterdag 6 juni 2020
we samen op'
2015: Martin Schultz,
voorzitter van het Euro
pees Parlement, geeft
premier Rutte een foto
waarop beiden naast
Sinterklaas en Zwarte
Piet staan. foto anp
Veel bestuurders letten goed op
voor ze een appje versturen.
Want net als bij de appruzie tus
sen Halsema en Grapperhaus
kan elk bericht zomaar op straat
komen te liggen.
Edwin van der Aa
Hans van Soest
Den Haag
Minister Ferd Grapperhaus.
FOTO ANP
Sinds de dood van George Floyd
claimen actievoerders dat in Ne
derland 'stiekem' een wet in de
maak is waardoor politieagen
ten vrijuit gaan als zij in dienst
tijd iemand doden. Dat zit an
ders.
Tobias den Hartog
Den Haag
