Venijnig vertelplezier,
harde grappen en
vrolijk cynisme
GIPHARTS VERRUKKELIJKE
Ontwapenende sfeer
dankzij een
meesterlijke stijl
LACHLN!
Schrijver en veellezer
Ronald Giphart leidt
ons door zijn
boekenkast.
Deze week raadt hij
vijf boeken aan
die hem een lachstuip
bezorgden.
an oudsher werd de Neder
landstalige literatuur bevolkt
door schrijvers die één ding
gemeen hadden: een bijna
opdringerige afwezigheid
van humor. Tot de jaren 60 verschenen
er nauwelijks literaire boeken waar zo
nu en dan om kon worden gelachen,
en schrijvers die wel eens een poging
deden hun teksten te verluchtigen
met komische intermezzo's werden
beschimpt of zelfs neergehaald.
De grote verandering kwam met
Gerard Reve, wegbereider van wat
'literaire ironie' werd genoemd. Dank
zij zijn superieure stijl, zijn venijnige
vertelplezier en het ogenschijnlijke ge
mak waarmee hij zwierde tussen hoog
gestemde en platvloerse uitdrukkingen
groeide hij in de jaren 50 en 60 uit tot
een van de meest humoristische schrij
vers die Nederland ooit heeft gekend.
Hoogtepunten in zijn oeuvre waren
de brievenboeken Op weg naar het einde
(1963) en Nader tot U (1966). Die eerste
bestaat uit zes al dan niet biografische
lange brieven waarin Reve zijn weder
waardigheden als internationaal schrij
ver met de lezer deelt.
Als middelbare scholier verkneu
kelde ik me om de hilarische ontwikke
lingen, de soms ingewikkelde zins
opbouw, de Reviaanse uitdrukkingen
('blonde jongensdolk'), liefdevolle ob
servaties, harde grappen en het vrolijke
cynisme waarmee hij de wereld als ka
tholieke homoseksuele man te lijf ging.
HEDONIA
KEES VAN KOOTEN
ken is. Die laatste twee woorden zijn
een bevestiging van de eerdere mede
delingen: we hebben hier met een niet
serieus te nemen beschonken verteller
van doen. Dit is de eerste zin van een
meesterlijke stilist.
D e eerste druk van dit boek bestond
uit 80.000 exemplaren, een hoeveel
heid waarover tegenwoordig alleen nog
maar kan worden gedroomd. Een van
de boeken op die stapel was voor mij,
want in mijn exemplaar staat op de
titelpagina Sinterklaasavond 1984. Ik
wist niet meer dat 'het opstel', zoals
Van Kooten zijn eigen boek smalend
noemt, die avond een van de pakjes
was. Maar ik weet nog wel hoe dit boek
mijn leven veranderde: dat dft ook lite
ratuur kon zijnm was een openbaring.
ees van Kooten stond voor
het raam, denk ik hardop; hij
stond voor het raam, keek in
de nacht en is dronken.' Dit
is de eerste zin van de roman
Hedonia (1984), een van de meest hu
moristische boeken uit de Nederlandse
literatuur. Lees de zin nog eens. Door te
schuiven met perspectieven en tijden
weet Van Kooten direct een ontwape
nende sfeer te creëren. Hij noemt eerst
zijn eigen naam in de verleden tijd,
schakelt dan over op een ik-figuur in de
tegenwoordige tijd, maakt er vervol
gens een zogenoemde personale vertel
ler van die iets in het verleden doet en
daarna in de tegenwoordige tijd dron-
34
Liszen
OP WEG NAAR HET EINDE
NADER TOTU
GERARD REVE
TEKST RONALD GIPHART
FOTOSHODYCAREMAN
