5
TIJDGRAVERS DE CONSERVATOREN VAN HET ZEE
Conservator Mark Bosselaers (rechts) heeft de kies van een mastodont uit de Conservator Hester Loeff. foto still uit tijdgravers
Westerschelde opgevist. foto still uit tijdgravers
Conservator Gerard Heerebout: ,,Het is allemaal dood, maar voor mij leeft het." foto still uit de film tijdgravers
Achter de schermen
van het Koninklijk
Zeeuws
Genootschap der
Wetenschappen. In
de film 'Tijdgravers' zien
we hoede
conservatoren het
Zeeuwse verleden
koesteren. Stap binnen
in de wereld waar de tijd
bevroren wordt.
Vang het Zeeuwse le
ven. Sla het op, be
waar het in stofvrij
papier en plastic, plak
er namen, data en
plaatsen op. Dat is wat het Konink
lijk Zeeuws Genootschap der We
tenschappen doet. Al 251 jaar. Vorig
jaar werd het 250-jarig bestaan
groots gevierd, beschermvrouwe
prinses Beatrix was erbij. Nu, als
een verrassende nabrander, heeft
Fifi Visser een film gemaakt over
de conservatoren van het genoot
schap: Tijdgravers. Over de tiental
len vrijwilligers die zich verdiepen
en verliezen in de botten, schelpen,
fossielen, schedels, tekeningen,
kaarten, handschriften, opgezette
vogels, schilderijen en wat al niet
meer. De ondertitel verduidelijkt:
Berichten uit het pakhuis van de eeu
wigheid. Maandag 1 juni gaat de film
in première in Cinema Middel
burg.
Eerst denk je: het Zeeuws Ge
nootschap, belegen, stoffig, saai.
Dan zie je conservator Mark Bosse-
laers met het fossiele achterhoofd
van een kleine walvis in de weer.
Lange witte baard, mooie Vlaamse
tongval, hij wijst op het trommel
vlies, de neusgaten, het spuitgat. De
kleine botten die in het binnenoor
thuis horen - het hamertje en het
aambeeld - heeft hij er los bij. Wil
len weten hoe de evolutie in zijn
werk is gegaan, hij noemt het een
'mentale ziekte'. ,,Ik kan niet ont
kennen", hoor je hem zeggen, ,,wie
hier in het depot zit, elke week, elke
maand, dat zo'n mens een beetje
wereldvreemd is." Om er meteen
aan toe te voegen: ,,Door die we
reldvreemde mensen hebben we
meer inzicht in hoe onze wereld
gebouwd, geconstrueerd is."
Wereldvreemde mensen, daar
mee doelt hij op zichzelf en zijn
mede-conservatoren, meer dan
twintig in totaal. Fifi Visser noemt
Ik kan niet ontkennen
dat wie hier in het
depot zit een beetje
wereldvreemd is
haar film 'een ode aan de conserva
toren van het Zeeuws Genoot
schap'. Ze laat ze ieder voor zich
hun fascinatie etaleren. Op zo'n
manier dat je als kijker ook enthou
siast wordt. Hoor bioloog Gerard
Heerebout tussen de opgezette vo
gels en dieren op 'sterk water':
,,Door al die objecten zie ik de ach-
terliggende geschiedenis. De zee
vaart in de zuidelijke Atlantische
Oceaan, de verandering in het wa
tersysteem van de Oosterschelde.
Het is onze geschiedenis, het hoort
bij ons, het is een deel van onszelf.
Het is allemaal dood, maar voor mij
leeft het."
Het verleden is voorbij
In een volgende scène zien we Ma
rianne Gossije en Katie Heyning
zich over een fossiel visje buigen.
De maten genoteerd, een foto er
van gemaakt. Katie Heyning vertelt
dat elke schelp, elke haaientand, elk
pamflet moet worden geïnventari
seerd. Het zal nog wel even duren
voor dat karwei helemaal is ge
klaard. Als het over het fossiele
visje gaat: dat wordt 488 miljoen
jaar oud geschat.De prentenverza-
meling van het genootschap ligt
opgeslagen in de kelders van het
Zeeuws Archief in Middelburg.
Anna de Bruyn laat een prent zien
waarop de vloot van Michiel de
Ruyter is getekend. ,,Het verleden
is voorbij", zegt ze, ,,je kunt er niet
in terug. Maar zo'n tekening is
overgebleven uit die tijd en vormt
een klein oogje van de naald waar
je net doorheen kunt spieken."
Schatbewaarders
Zo brengt de Middelburgse film
maakster Fifi Visser ons oog in oog
met de schatgravers en schatbe
waarders van het Zeeuwse verle
den. Alles wat ze in hun handen
nemen, is dood. Schedels van men
sen, botten van wolharige neus
hoorns, opgezette zeearenden,
kleppen van paalwormen, bijna
verbrande handschriften die ver
pulveren als je erin bladert. De ge
sprekken worden afgewisseld met
close-up opnamen van de objecten:
de veren van de opgezette vogels,
een kaart vol strijd in het Land van
Cadzand, een op sterk water gezet
krokodillenjong. Zo uitgelicht en in
beeld gebracht dat je de fascinatie
van de conservatoren kunt begrij
pen. De Middelburgse componist
Douwe Eisenga voorzag juist die
scènes van de voor hem kenmer
kende, stuwende muziek.,,Niets
staat alleen, alles grijpt in elkaar" -
dan zitten we tussen de ladekasten
vol schelpen. Er komen meer le
venslessen voorbij. Mark Bosselaers
formuleert het zo: ,,Wat eigenlijk
interessant is aan het werken met
fossielen is dat je gewend zijt aan
dood, dingen die noodzakelijker
wijs hier eventjes rondzwemmen
en dan doodgaan. Als mens zijn we
altijd met onszelf bezig en oh als ik
maar niet doodga. Hier gaat het
over soorten, over families die vol
ledig verdwijnen zonder dat we
daar een reden voor hebben.
Waarom is zo'n groep van tiental
len walvisachtigen verdwenen,
waarom bestaat die niet meer? Dat
probeer ik te achterhalen. In prin
cipe stellen we vast dat de hoger
ontwikkelde zoogdieren maar
twee, misschien drie miljoen jaren
blijven bestaan. En ja, dan hebben
we voor de mens eigenlijk slecht
nieuws. We zijn al bijna aan die
twee miljoen jaar. Dus onze tijd zit
er technisch gesproken een beetje
op."
zaterdag 30 mei 2020
GO
Het Zeeuwse leven gevangen
Jan van Damme
-Mark Bosselaers, conservator
De documentaire 'Tijdgravers'
draait in Cinema Middelburg op
maandag 1 juni om 16.00
uur, dinsdag 2 juni en woensdag 3
juni om 14.00, 15.30 en 19.30 uur.
Reserveren verplicht.
