CORONAVIRUS
k
NIEUWS 15
IÉ
Het is complex.
Je hebt
eventueel
de rol van
luchtvervuiling
of de veestapel,
maar ook van
menselijk
gedrag
-- -
Joke van der Giessen
gaat namens het RIVM
onderzoeken of mensen
in gebieden met veel vee en
luchtvervuiling kwetsbaarder
zijn voor corona. De
uitkomsten laten nog lang
op zich wachten. Maar weten
we niet al genoeg?
Meteen aan het begin
van het gesprek bena
drukt Joke van der
Giessen het maar
even. ,,Het coronavi
rus is in China ont
staan hè, laat dat dui
delijk zijn. Niet in een Brabantse veehoude
rij." Het is een stelling die weinig weerstand
zal ontmoeten. Dat Van der Giessen, veteri-
nair-microbioloog bij het RIVM en pro
grammaleider van het onderzoekspro
gramma Veehouderij en Gezondheid Om
wonenden (VGO), het toch meent te moe
ten aangeven, zegt alles over het gespannen
gesternte waaronder ze haar werk doet.
Zeker sinds het stikstofdebat, dat uit
mondde in een halve belegering van het
Brabantse provinciehuis door trekkers, ben
je in het zuiden voor of tegen de boeren,
lijkt het wel. Megastallen, stalbezettingen,
de Q-koorts en een indringende mestwalm
droegen zo hun steentje bij aan dat klimaat.
Van minister Schouten heeft het RIVM
nu opdracht gekregen onderzoek te doen
naar een nieuwe potentiële splijtzwam tus
sen boer en burger: het coronavirus. Want
nee: dat virus is niet in een Brabantse stal
ontstaan. Maar ja: er vallen wel opvallend
veel slachtoffers in het veerijke oosten van
de provincie, net als in het noorden van
Limburg. Samen huisvesten Brabant en
Limburg enkele tientallen miljoenen die
ren. ,,De vragen die leven zijn zeer reëel. We
snappen dat mensen meer willen weten.''
,,We willen weten wat de relatie tussen vee
en corona is, en de relatie tussen luchtkwa
liteit en corona. Niet vanuit het idee dat
mensen door dieren besmet raken. Corona
is een virus dat van mens op mens overgaat.
Maar de achterliggende gedachte is dat de
uitstoot van fijnstof en ammoniak uit de
veestapel mogelijk tot een milieu leidt
waarin mensen vatbaarder zijn voor long
ontstekingen, en misschien dus ook voor
Covid-19. Daarbij moet je bedenken dat niet
alleen de veehouderij invloed heeft op de
luchtkwaliteit. Er zijn meer bronnen, zoals
verkeer en industrie.''
,,Uit die studies blijkt dat in gebieden met
veel vervuiling ook meer Coviddoden zijn,
maar daarmee is het causale verband nog
niet aangetoond. Je moet voor heel veel za
ken corrigeren: wonen in die gebieden mis
schien ook veel obese mensen? Hoe zit het
gezondheidssysteem in elkaar? Misschien is
in al die tien studies wel dezelfde fout ge
maakt. Deze studies worden ongelooflijk
snel gepubliceerd en iedereen gaat er mee
aan de haal. Ik vraag me af of dat zinnig is.
,,Goed onderzoek doen is echt iets anders
dan kaartjes over elkaar heen leggen en een
conclusie trekken. Het is gewoon een ont
zettend ingewikkeld en complex onder
werp. Want je hebt eventueel de rol van
luchtvervuiling of van de veestapel, maar
daarnaast heb je ook vooral de rol van men
selijk gedrag. Carnaval had invloed, kerk
dienstenHet is niet eenvoudig.''
,,Vanuit eerder onderzoek weten we dat
mensen die in veedichte gebieden wonen
een grotere kans hebben op longontstekin
gen. De gedachte is dat fijnstof en andere
stoffen die vrijkomen invloed hebben op de
slijmvliezen van de longen, en dat mensen
vatbaarder worden voor andere infecties.
Dat is bij corona misschien ook het geval.
Maar dat moeten we echt onderzoeken."
„Jazeker. Er is een verband tussen slechte
luchtkwaliteit en sterfte. Maar dat geldt in
heel Nederland, niet alleen in Brabant en
Limburg.''
,,Dat durf ik niet zo een-twee-drie te zeg
gen. In de buurt van een stal wonen heeft
nadelige gezondheidseffecten, maar men
sen hebben daar ook minder allergieën. Ze
hebben minder vaak de longziekte COPD,
maar als ze het hebben, hebben ze het ern
stiger. We weten het gewoon niet."
,,Dat begrijp ik heel goed, en iedereen bij
het RIVM. Maar niemand heeft er iets aan
als we snel en slordig onderzoek doen en in
de media dingen gaan roepen die achteraf
anders blijken. Er zijn ook gebieden in Ne
derland met veel besmettingen waar geen
duidelijke link met luchtvervuiling is. En de
Q-koorts is echt een heel andere ziekte. Dat
is een zoönose, die mensen op konden lo
pen in de buurt van geitenboerderijen."
,,Nóg meer onderzoeken is wel een reactie
waar de politiek vaak in schiet. Uit ons eer
dere onderzoek zijn stevige conclusies geko
men over de relatie tussen veehouderij en
de gezondheid van omwonenden. Maar het
is niet aan mij als onderzoeker om maatre
gelen te nemen.''
,,Naar aanleiding van recent onderzoek
heeft het ministerie wel gezegd dat het pro
vincies steunt die de bouw of uitbreiding
van geitenstallen willen tegenhouden. Eerst
zagen we een relatie tussen geitenhoude-
rijen en longontstekingen in Brabant, nu
hebben we dat ook voor Overijssel, Gelder
land en Utrecht aangetoond.''
Tegelijk verandert er voor omwonenden
weinig. Noch het aantal geitenhouderijen,
noch het aantal geiten neemt af. Het tekent
de moeilijke situatie waarin de boeren zit
ten. Die vechten voor hun bestaansrecht.
Voor andere dierhouders is de situatie niet
wezenlijk anders. In Brabant en Limburg
leven ook bijna 8 miljoen varkens en 43 mil
joen kippen. De bedrijven zitten ook veelal
in Oost-Brabant en Noord-Limburg.
,,Het is tweeledig. De Nederlandse boeren
zijn de beste ter wereld, zeg ik altijd. In een
situatie zoals nu, met corona, hoeven we
niet bang te zijn dat we te weinig voedsel
krijgen. Dus wat dat betreft moeten we de
boeren eren. Maar ze zitten in een moeilijke
situatie, staan heel erg onder druk, omdat
we in de supermarkt de laagste prijs willen
betalen. Als mensen twee keer zoveel voor
een liter melk betalen, hoeven boeren ook
geen driehonderd koeien te houden.''
,,Daar is veel aandacht voor. Boeren doen
veel om dat te verbeteren. Met luchtwassers
om emissies te verminderen bij pluimvee-
en varkenshouders bijvoorbeeld. Ik denk
wel dat we in Nederland moeten nadenken
of we zoveel dieren willen houden, en of we
al dat voedsel hier moeten produceren. Maar
we zijn er gewoon heel goed in. Er zitten
twee kanten aan.''
zaterdag 16 mei 2020
GO
'Ik begrijp heel
goed dat mensen bang zijn'
Sander van Mersbergen
Bilthoven
Wat gaan jullie precies onderzoeken?
Er zijn wereldwijd al minstens tien stu
dies waarin een verband tussen lucht
kwaliteit en corona wordt vastgesteld.
Onder meer Harvard en de Wereldbank
durven die conclusie al te trekken. On
derschrijven jullie dat?
De kans dat tien onderzoekers dezelfde
fout maken is niet zo groot, toch?
Wat kan de rol van slechte lucht zijn?
Moeten mensen in gebieden met veel
luchtverontreiniging extra alert zijn?
Hoe voor de hand liggend is het dat de
veehouderij een rol speelt?
Andere mensen zijn minder voorzichtig.
Die zien dat er rond Uden tien keer zo
veel mensen sterven als in de rest van
Nederland, en hebben de Q-koorts nog
vers in het achterhoofd. Die mensen zijn
gewoon bang.
Sommige critici zeggen: onderzoek zorgt
alleen maar voor nieuw uitstel van een
broodnodige inkrimping van de veesta
pel. We weten allang dat die te groot is.
Het onderzoek naar longontstekingen
rond geitenhouderijen gaat maar door.
Wordt er genoeg gedaan met alle gege
vens die jullie boven water krijgen?
Is zo'n sterke concentratie houdbaar?
Los van de economie: zijn zulke concen
traties in één regio wel verstandig? Van
wege geur en uitstoot?
