Onze woorden
vervangen nu
de lichaamstaal
Veel mensen
zijn 'de taal
van onze gevoelens'
onvoldoende meester
17
René Diekstra
fronten een positieve uitwer
king'', zegt ze. ,,Zo is het van
invloed op je pijnbeleving en
verlaagt het je cortisolwaarden
- en daarmee je stressniveau. Uit
onderzoek blijkt ook dat men
sen die zich sociaal buitengeslo
ten voelen dat minder hevig er
varen nadat ze zachtjes zijn aan
geraakt.'' En lichamelijk contact
doet meer: het is een belangrijke
manier om ons met elkaar te
verbinden. Een goed geplaatste
aanraking stimuleert vertrou
wen en samenwerking en geeft
blijk van dankbaarheid en sym
pathie.
Meer vel voelen
Hoe moet dat nu in deze
anderhalvemetertijden? Fijn,
al die gunstige effecten van
aanraking, maar als aanraking
praktisch taboe is, ben je als
alleenwonende mooi de klos.
,,Ik werd al niet veel aangeraakt,
maar nu helemaal niet meer'',
zegt Linde (52). ,,Ik mis een arm
om me heen, een kus op mijn
wang, of fysieke aandacht die
nog wat verder gaat dan dat.
Maar ja, daten zit er nu niet in.
Wat heeft het voor zin om met
een leuke man af te spreken als
we toch niet aan elkaar mogen
zitten? We kunnen elkaar wel
diep in de ogen kijken, maar
daar gaat mijn huidhonger niet
van weg.''
Toch is seks niet zozeer wat ze
mist, zegt Linde. Een knuffel
van een vriendin, de warmte
voelen van een ander: ze heeft
het gewoon nodig. „Aangeraakt
worden betekent ook dat ie
mand je graag mag, dat je emo
ties in elkaar herkent, dat je
bevestiging krijgt. Het is een
manier om je genegenheid te
laten blijken. Nu dat niet kan,
voel ik me in mineur. Alsof de
dag minder kleur heeft.''
Een verbinding tussen men
sen bestaat niet zonder een dia
loog én niet zonder aangeraakt
worden, aldus psychiater Dirk
de Wachter in het recent ver
schenen boek Huidhonger, dat
gaat over alleen zijn, het verlan
gen naar aanraking en het taboe
dat daarop rust. De Belg pleit
daarin voor 'meer vel voelen, al
Uitspreken of laten
merken dat er
behoefte is aan
huidcontact, lijkt een
taboe. Dat is niet
goed. De mens is een
wezen dat heel veel
nood heeft aan
aangeraakt worden
is het een gevoelig onderwerp'.
Volgens hem zijn we daar in
deze maatschappij te terughou
dend in. 'Maar vel voelen is van
levensbelang en daarmee bedoel
ik in de dagelijkse omgang: een
knuffel van je kind, een omar
ming van een vriend, de hand
vasthouden van je moeder',
schrijft hij. 'Uitspreken of laten
merken dat er behoefte is aan
huidcontact, lijkt een taboe. Dat
is niet goed. De mens is een we
zen dat heel veel nood heeft aan
aangeraakt worden'.
Nieuwe normaal
Linde en Elsa herkennen het
taboe - daarom willen ze niet
met hun eigen naam in de krant.
Elsa: ,,Ik ben alleen in een
wereld waar stelletjes de norm
zijn. Ik word niet aangeraakt
en dat kan iedereen zien. Dat
maakt eenzaam en kwetsbaar.
Ik moet het doen zonder die
primaire bron van erkenning
en dat leidt tot onrust en een
knagend ongenoegen. Dat
zogenaamde 'nieuwe normaal'
van Rutte, ik kan het niet meer
horen. Het ^s niet normaal om
standaard anderhalve meter
afstand te houden. Daar zijn wij
mensen niet voor gemaakt.''
Omdat we alle positieve effec
ten van fysiek contact nu moe
ten missen, is het voorstelbaar
dat het gevoel van stress en
angst bij mensen toeneemt,
denkt Keizer. Om dat te onder
bouwen, is ze 6 april een onder
zoek begonnen naar thuisiso-
latie, het gebrek aan aanraking
en mentaal welzijn. ,,Ik heb nog
nooit zo veel deelnemers aan
een onderzoek gehad, wat wel
aangeeft hoezeer het onderwerp
leeft'', zegt de Utrechtse psycho
loog. ,,Wat ik onder meer graag
wil weten, is welke groep het
meest last heeft van het ontbre
ken van lichamelijk contact. De
alleenwonenden die nu niet
meer worden aangeraakt? Of
de mensen met een partner en
kinderen net zo goed? Misschien
mist die laatste groep óók de
knuffel van een vriend of de
handdruk bij een ontmoeting.
Iedereen merkt nu opeens hoe
waardevol zo'n automatisch
gebaar is, hoe je er een instant
band mee kunt creëren.''
Jezelf koesteren
Behalve naar de resultaten van
haar lopende onderzoek is Kei
zer benieuwd hoe het zal gaan
nu we weer meer naar buiten
mogen. „Enerzijds missen we
de aanrakingen enorm, ander
zijds gaan de alarmbellen af als
iemand te dichtbij komt. Ver
warrend. Hoe gaan we daar
straks mee om?''
Bij de gedachte aan een ander-
halvemetersamenleving wordt
Linde vooral somber. ,,Als dit
nog lang duurt, poeh, dan weet
ik het niet. Ik kan me voorstellen
dat mijn behoefte aan lichame
lijk contact het dan wint van
mijn coronadiscipline.''
Else voelt zelfs wanhoop de
kop opsteken bij het idee van
social distancing zonder zicht op
een einde. „Natuurlijk zijn er
manieren om mezelf te koeste
ren. De poes op schoot, de hond
aaien, me insmeren met body
lotion, een virtuele omhelzing
van een vriendin, maar die vol
staan alleen als ik perspectief
heb. Een leven zonder de
warmte, zachtheid en levendig
heid van een ander te voelen -
dat noem ik geen leven.''
De namen van Elsa en Linde zijn
gefingeerd, hun werkelijke namen
zijn bij de redactie bekend.
at doet de anderhalvemeterver-
plichting met onze cultuur? Die
vraag kwam bij mij op bij her
lezing van een artikel dat ik jaren
geleden schreef onder de titel
Intieme gebaren. Daarin repte ik over een col
lega die naar verschillende landen reisde om te
bestuderen hoe vaak men elkaar aanraakte in
alledaagse contacten. Hij bezocht drukke cafés
en observeerde urenlang de mensen om hem
heen. Hij vond het volgende: Per uur raakten
mensen in San Juan, de hoofdstad van Puerto
Rico, elkaar 180 keer aan, in Parijs was dat 110
keer, in de stad Gainesville in Florida 2 keer en
in Londen 0 keer. Het grote verschil had volgens
hem te maken met de mate waarin lichamelijke
aanraking vooral een seksuele betekenis heeft
in een cultuur. Hoe sterker de seksuele signaal-
waarde, hoe sterker ook het taboe op aanraking.
Met de introductie van de anderhalvemeter-
samenleving is dat opeens anders. Aanraking,
althans van vrienden, kennissen, collega's en
medewerkers wordt niet alleen ontraden of ver
boden, maar zelfs als bedreigend of angstaan
jagend ervaren. Wat kortgeleden nog een uiting
van vriendschap of welkom was, is nu een
angstprikkel. En ons nabijheidsverlangen wordt
nu voortdurend vervangen door een afstands-
eis. Wat doet dat met ons? Niet alleen uiterlijk
- je geeft de ander voortdurend het signaal 'ik
wil je niet dicht bij me' - maar ook innerlijk.
Kan hartelijk begroeten of afscheid nemen mid
dels een kus, handdruk of omhelzing vervan
gen worden door woorden? Een van de grootste
woordengenieën ooit, William Shakespeare,
meende in zijn Othello in ieder geval van niet:
'Woorden zijn slechts woorden'. Om eraan toe
te voegen: 'Ik heb nooit gehoord dat het ge
kwetste hart via het oor was doorboord'.
Ik meen dat Shakespeare zich vergist. Woor
den kunnen pijn doen, kwetsen, zoals ze ook
kunnen troosten, genezen, helen. Ook als ze op
afstand worden uitgesproken. Alleen vereist dat
wel emotionele spreekvaardigheid: kunnen
spreken in een taal van gevoelens, zoals angst,
verdriet, boosheid, schaamte, gedeprimeerd
heid, schuld, jaloezie, trots, blijdschap en op
luchting. Juist dat blijkt een vocabulaire, een
taal te zijn die vooralsnog heel veel mensen
onvoldoende meester zijn.
Is iedereen goed
genoeg in staat zijn
gevoelens te uiten,
nu we elkaar niet
moeten aanraken,
vraagt Diekstra.
dinsdag 12 mei 2020
GO
naar contact
-DIRK DE WACHTER
Ook meedoen aan het
onderzoek van Anouk Keizer
aan de UU? Meld je aan via:
http://tiny.cc/touch2020
Huidhonger, Gemma
Boormans en Esther Cohen,
uitgeverij De Arbeiderspers
Reageren? rene.diekstra@dpgmedia.nl
