OZCAN AKYOL
Bevrijding was voor WOII-veteraan
6
De capitulatie van de Duitsers vandaag precies
75 jaar geleden was voor veel Nederlanders één
groot feest. Oorlogsveteraan Toon Kramer (98) vond
zijn zegetocht door het land vooral onaangenaam en
verwarrend. De bezetter kon overal nog zijn.
Sigaretten voor vader en bang voor de kapper
Wij woonden in een zijstraat van
de Amstelveenseweg in Amster
dam. Daar kwamen de Canadezen
langs, dus stonden we rijen dik op
de stoep te kijken.
We zagen eerst allemaal jongens,
vies en met hemden van papier.
Dat waren de moffen.
Daarna kwamen legerauto's met
zwaaiende mannen die sigaretten
in het publiek gooiden. Mijn moe
der en ik vingen er ook een. Wij
hadden een cadeautje voor mijn
vader.
Een dag erna stond er een grote
platte kar in de straat met joelende
mensen eromheen. Op de kar
werden meisjes kaal geschoren, ik
vond dat vreselijk. Mijn moeder -
vertelde dat dit stoute meisjes wa
ren.
Maar ja, later moest ik ook naar de
kapper. Dan begon ik thuis te hui
len en bij de kapper viel ik flauw.
Ik was helemaal niet stout ge
weest. Ik snapte er niets van. Ik
heb daar nog lang last van gehad.
- y?
Carry Dekker-Mol (81),
Zweeds wittebrood
In de laatste maanden voor de be
vrijding maakte mijn opa voor een
aantal boeren sigaren en kreeg van
hen een klein kaasje als beloning.
Vanaf toen werd beloofd dat als de be
vrijding kwam, we het kaasje zouden
mogen opeten. Nou mooi niet, en ach
teraf maar goed ook. Te vet. Direct na
de bevrijding reed er door de straat
een man van de Binnenlandse Strijd
krachten op een motor heen en weer.
Kort daarna werden Duitse krijgsge
vangenen afgevoerd. Te voet, in co
lonne. Sommigen hadden zich ver
momd als landarbeider in een poging
te ontsnappen. Als bijkomende straf
mochten zij daarom met klompen en
al de tocht maken. De bevrijding bete
kende dat ik niet meer elke dag de
tocht naar de gaarkeuken hoefde te
maken. We lieten ons het Zweedse
wittebrood goed smaken, alsof het
cake was. Een paar maanden later ging
ik naar Denemarken om daar aan te
sterken' en bij te komen van de ver
schrikkingen van de oorlog.
Column
$0 @OzcanAkyol
Naarmate de lockdown
voortduurt, verandert het
humeur in ons land. In het
begin kon de overheid rekenen op
begrip, geduld en zelfs empathie,
want je zou maar leiding moeten
geven aan een volk dat geteisterd
wordt door een doodeng virus.
Maar langzamerhand kantelt de
stemming, niet op de laatste plaats
omdat we ook zien hoe andere
landen met Covid-19 omgaan en
daaruit blijkt dat wij er ogen
schijnlijk eigenzinnige opvattin
gen op nahouden. Want waar zijn
onze mondmaskers? Waarom tes
ten wij zo weinig? En dan is er na
tuurlijk nog die club van de ge
troebleerde zielen die zich af
vraagt: 'Wat doen al die 5G-zend-
masten hier?'
beter niet te stellig zijn in dit soort
discussies. Maar het is onmisken
baar dat de overheid op veel fron
ten achterdocht en cynisme over
zich afroept.
Dat heeft aan de ene kant te ma
ken met inconsistent beleid, al dan
niet ingegeven door voortschrij
dend inzicht, maar wat toch wel
het zwaarst weegt, is dat democra
tische controlemiddelen worden
afgeschaft of bevroren. Ik denk
dan vooral aan de Wet openbaar
heid van bestuur (WOB).
Voor burgers en journalisten die
openheid van zaken willen, zodat
ze het functioneren van de over
heid kunnen toetsen, is de WOB
een instrument bij uitstek om be
stuurlijke processen te volgen en
beoordelen. Maar het kabinet be
sloot recent geen verzoeken meer
aan te nemen. Het was simpelweg
te druk op de departementen en
de beschikbare mensen zouden
zich op urgentere zaken moeten
storten, in plaats van het beant
woorden van vragen.
Kortom: Rutte en zijn ministers
leggen de prioriteit momenteel
niet bij transparantie. Dat is een
merkwaardige en ook gedurfde
beslissing. Juist in deze tijd wor
den gefrustreerde burgers opge
hitst door onheilsprofeten die
munt willen slaan uit de crisis, om
allerlei uiteenlopende redenen.
krijgen alle complotdenkers mu
nitie om mee te schieten.
Veel belangrijker is het dat de
pers ongehinderd moet kunnen
controleren waarom bepaalde
keuzes worden gemaakt. Dat is
een fundament van een open de
mocratie. Hoe langer het kabinet
obstructie op de WOB pleegt, des
te verdachter het zichzelf maakt.
Dan is het dus ook niet raar dat
het incasseringsvermogen van een
bevolking afbrokkelt. Laten we
derhalve snel die WOB weer acti
veren.
Dan gooien we de huidige be
vriezing op een uitglijder van een
overspannen ministersploeg.
Rutte en zijn ministers
leggen de prioriteit niet
bij transparantie
Lopen gaat niet zo goed
meer in zijn huis in 's-Gra-
veland bij Hilversum. Toon
Kramer verplaatst zich
stapje voor stapje met een
rek en heeft zijn bed in de huiskamer
laten neerzetten. Het hoort bij de on
gemakken van het ouder worden, al
heeft hij met zijn 98 jaar verder niets
te klagen. Soms heeft hij het niet he
lemaal meer scherp op zijn netvlies
als er wordt gevraagd naar zijn herin
neringen in die laatste dagen van de
oorlog. ,,Maar dat heeft niets met
mijn leeftijd te maken. Daar loop ik al
mijn hele leven tegenaan. Er ge
beurde die dagen zoveel.''
De in Oosterhout geboren Kramer
trok vanaf eind 1944 mee als tolk met
een Britse eenheid van de Polar
Bears. Daarvoor zat hij bij het verzet
in Brabant en bracht neergeschoten
geallieerde piloten in veiligheid. Een
vanzelfsprekendheid voor Kramer.
Die Duitsers hoorden hier niet, vond
hij. ,,Dan kun je twee dingen doen.
Jezelf erbij neerleggen of ertegen in
gaan. Ik koos dat laatste en zeg eerlijk:
het avontuur was ook aanlokkelijk.''
Angst kende de toen 22-jarige Bra
bander niet. Ook niet nadat hij bij
een beschieting gewond raakte aan
arm, been en bil en zo de verschrik
kingen van de oorlog aan den lijve
ondervond. Na zijn herstel vocht
Kramer in het voorjaar van 1945 ge
woon weer om Arnhem. Verzamelde
hij inlichtingen bij de bevolking over
waar Duitsers zich schuilhielden.
Hielp hij bij het ondervragen van ge
vangengenomen soldaten. En ver
taalde hij in de loze uurtjes liefdes
brieven voor Britse kameraden die
- als er niet werd gevochten - een
Nederlandse dame aan de haak had
den geslagen.
Uitzending onderbroken
Kramer rukte met de Polar Bears op
tot aan Wageningen waar ze begin
mei arriveerden toen de Duitsers
zich overgaven. Hij weet nog precies
wat hij deed op dat moment. Het was
4 mei in de avond en hij zat met een
Brit in een pantserwagen. Zijn kame
raad in de koepel, hij achter het stuur.
Ze luisterden radio. De BBC. Er was
dinsdag 5 mei 2020
Reeuwijk
GO
Frans van der Hoff - (85), Heemskerk
Openheid
Als zolderkamerviroloog kan je
Door de WOB op te schorten
'We waren
steeds op
onze hoede'
Raymond Boere
Hilversum
