'Nu, 75 jaar na onze
bevrijding, zit de oorlog
nog steeds in ons'
4
DE TOESPRAAK VAN DE KONING
ZONDER PUBLIEK
PLECHTIGHEDEN
De Canadezen bleken heel normaal
Als kind woonde ik in de West-
zanerpolder. Ik herinner me dat
die morgen in mei zo feestelijk
was: overal vlaggen en de onder
duikers op mijn vaders boerderij
waren aan het dansen, zingen en
springen. Mijn ouders spraken
met eerbied en bewondering
over onze bevrijders, de Canade
zen! Toen ze Zaandam binnen
trokken, wilde ik deze superheroes
in levende lijve zien. Als 10-jarige
had ik ze me voorgesteld als de
Bijbelse Goliaths, dus smeekte ik
mijn moeder om met me op de
fiets naar Zaandam te gaan om te
kijken. Het was een enorme te
leurstelling, want mijn superhel
den zagen er als gewone mensen
uit. Niets bijzonders! Mijn vrouw
en ik wonen nu in Canada en ik
moet nog dikwijls denken aan
dat moment in Zaandam. Geluk
kig weet ik nu beter, en ervaar da
gelijks dat Canadezen geweldige
en gastvrije mensen zijn, die al
tijd klaarstaan om te helpen.
Reuzel op je brood
In 1941 waren er al lege plekken in de klas. Mijn
vriendinnetje was er niet meer en later waren anderen
er ook niet. Wat zullen zij hebben meegemaakt? Vrese
lijk. Na de oorlog drong het pas tot ons door. Dit mag
nooit worden vergeten. Mijn vader is na de razzia op
11 november 1944 opgepakt en gevlucht. Daarna heeft
hij tot het eind van de oorlog ondergedoken gezeten.
Helaas heeft hij eind april een ongeluk gehad en moest
hij in het ziekenhuis worden opgenomen. Wij vieren
de bevrijding nog steeds. Die ellende vergeet je nooit.
Manna uit de hemel en reuzel op je brood.
et voelt vreemd op een bijna lege
Dam. Maar ik weet dat U, dat jij, deze
Nationale Herdenking meebeleeft en
dat we hier samen staan.
In deze uitzonderlijke maanden heb
ben wij allemaal een deel van onze vrijheid op
moeten geven.
Sinds de oorlog heeft ons land iets dergelijks niet
gekend.
Nu maken we zelf een keuze. In het belang van
leven en gezondheid. Toen wérd de keuze voor ons
gemaakt. Door een bezetter met een ideologie zon
der genade die vele miljoenen men
sen de dood in joeg.
Hoe voelde de ultieme onvrijheid?
Er is één getuigenis die ik nooit zal
vergeten.
Het was hier in Amsterdam, in de
Westerkerk, bijna zes jaar geleden.
Een kleine man met heldere ogen -
fier rechtop met zijn 93 jaar - ver
telde ons het verhaal van zijn reis
naar Sobibor, in juni 1943.
Zijn naam was Jules Schelvis.
Daar stond hij, breekbaar maar on-
gebroken, in een volle, muisstille
kerk. Hij sprak over het vervoer met 62 mensen in
één veewagon. Over de ton op de kale vloer. Over
de regen die door de kieren spatte. Over de honger,
de uitputting, de smerigheid. ,,Je ging er uitzien als
een schooier'', zei hij. En je hoorde in zijn stem hoe
erg hij dat had gevonden.
Hij vertelde over de horloges die bij aankomst
door soldaten van polsen werden gerukt. Over hoe
hij zijn vrouw Rachel in de chaos kwijtraakte.
Nooit zag hij haar terug.
,,Welk normaal mens had dit kunnen bedenken?
Hoe kon de wereld toestaan dat wij, rechtschapen
burgers van Nederland, als uitschot werden behan
deld?'' Zijn vraag bleef hangen tussen de pilaren
van de kerk. Ik heb er geen antwoord op. Nog
steeds niet.
Wat ik me ook herinner, is zijn verslag van wat er
aan de reis voorafging. Na een razzia werd hij sa
men met zijn vrouw en vele honderden anderen
weggevoerd naar station Muiderpoort. Ik hoor nog
zijn woorden: ,,Honderden omstanders hebben
zonder vorm van protest toegekeken hoe de over
volle trams, onder strenge bewaking, voorbij re
den.''
Dwars door deze stad. Dwars door dit land. Voor
de ogen van landgenoten.
Het leek zo geleidelijk te gaan. Elke keer een
stapje verder. Niet meer naar het zwembad mogen.
Niet meer mogen meespelen in een orkest. Niet
meer mogen fietsen. Niet meer mogen studeren.
Op straat worden gezet. Worden opgepakt en weg
gevoerd.
Sobibor begon in het Vondelpark. Met een
bordje: 'Voor Joden verboden'.
Zeker: er waren veel mensen die zich verzetten.
Mannen en vrouwen die in actie kwamen, die te
gen de stroom in burgermoed toonden en hun ei
gen veiligheid op het spel zetten voor anderen.
Ik denk ook aan alle burgers en militairen die
vochten voor onze vrijheid. Aan de jonge soldaten
die in de meidagen sneuvelden aan
de Grebbelinie. De militairen die ons
koninkrijk dienden in Nederlands-
Indië en dat met de dood bekochten.
De verzetsstrijders die werden gefu
silleerd op de Waalsdorpervlakte of
onmenselijk werden behandeld in
straf- en concentratiekampen. De
militairen die niet terugkeerden van
vredesmissies of daarbij ernstig ge
wond raakten.
Werkelijke helden die bereid wa
ren te sterven voor onze vrijheid en
onze waarden.
Maar er is ook die andere realiteit.
Medemensen, medeburgers in nood, voelden
zich in de steek gelaten, onvoldoende gehoord, on
voldoende gesteund, al was het maar met woorden.
Ook vanuit Londen, ook door mijn overgrootmoe
der, toch standvastig en fel in haar verzet. Het is
iets dat me niet loslaat.
Oorlog werkt generaties lang door. Nu, 75 jaar na
onze bevrijding, zit de oorlog nog steeds in ons.
Het minste wat we kunnen doen is: niet wegkij
ken. Niet goedpraten. Niet uitwissen. Niet apart
zetten. Niet 'normaal' maken wat niet normaal is.
En: onze vrije, democratische rechtsstaat koeste
ren en verdedigen. Want alleen die biedt bescher
ming tegen willekeur en waanzin.
Jules Schelvis doorstond de hel en wist toch als vrij
mens weer iets van het leven te maken. Veel meer
dan dat. ,,Ik heb vertrouwen in de mensheid gehou
den'', zei hij.
Als hij het kon, kunnen wij het ook. Wij kunnen
het, wij doen het samen. In vrijheid.
dinsdag 5 mei 2020
Chris Biesheuvel (85);
Lethbridge Alberta Canada
GO
Uitgelaten bewoners vieren met een
bevrijder feest op de toenmalige Rijks
weg in Utrecht. Fop utrechts archief
Mevrouw C.M. Klop-Soetens (88), Hellevoetsluis
In een historische toespraak sprak Koning Wil-
lem-Alexander tijdens de Nationale Herdenking
op de Dam in Amsterdam. Het is voor het eerst
dat een Nederlands staatshoofd spreekt tijdens
de plechtigheid op 4 mei. Hieronder de inte
grale tekst van zijn speech.
H
Minister van
Financiën Wopke
Hoekstra woonde
een herdenking bij
in Kamp Amers
foort. FOTO ANP
Een militair
blaast bij de John
Frostbrug in Arn
hem voorafgaand
aan de twee minu
ten stilte. foto anp