Ondenleven
9
Zuiderburen
Streektaal
SCHOOLTJALK VERHUIZING NAAR DOEL
De stad Antwerpen
verkocht schooltjalk
Ortelius voor één
symbolische euro.
Het schip dat
schoolkinderen moest
aanzetten tot
watersport verhuist
naar Doel. Daar moet
de Ortelius na een
grondige restauratie
weer een volwaardig
zeilschip worden. Een
deelname aan de
internationale Tall
Ships Race in 2022 is
de ambitie.
De Ortelius heeft een
Nederlandse voorge
schiedenis. Het schip
werd gebouwd in
1898 op een scheeps
werf in Zwartsluis, een havendorp
in de gemeente Zwartewaterland
in Overijssel. In 1948 kocht de
toenmalige Antwerpse burge
meester Lode Craeybeckx het
voormalige vrachtschip aan. Het
schip kreeg de naam Ortelius, naar
de Antwerpse cartograaf Abraham
Ortelius.
De burgemeester kocht ook een
tweede tjalk. Die werd de Gerla-
che genoemd. Adrien de Gerlache
leidde van 1897 tot 1899 een Belgi
sche expeditie naar de Zuidpool.
Waarom schonk de burgemeester
twee tjalken aan de stad? Dat was
alweer typisch Belgisch. De Orte-
lius richtte zich naar de scholieren
van het katholieke onderwijs. De
Gerlache voer onder de vlag van
het staatsonderwijs, nu het ge
meenschapsonderwijs.
Van de lente tot de herfst maak
ten leerlingen van de Antwerpse
scholen rondvaarten in de haven.
De schepen voeren ook in het
weekend en tijdens de vakanties
uit. Tijdens die reizen maakte de
bemanning de jongeren wegwijs
in de scheepvaart.
Het project van de schooltjalken
kwam door besparingen vanaf de
jaren 1990 in moeilijk vaarwater
terecht. Maar de vzw Antwerpse
Haven- en Vaarinitiatie zette het
project verder. In 2005 ging de vzw
(vereniging zonder winstoog
merk) in vereffening (de activitei
ten werden gestopt), maar op dat
moment waren de schepen al af
gekeurd wegens het gebruik van
beton als ballast. In april 2009 voer
de Gerlache na restauratie weer
uit. Het schip is nu in beheer van
het Museum Aan de Stroom
(MAS). Nu komt er dus ook een
nieuw leven voor de Ortelius.
De verkoop begon in 2019 met
het plan om de verkoopprijs van
15.000 euro te verlagen naar één
schamele euro. In ruil moest de
koper een visie op restauratie en
toekomstige uitbating kunnen
voorstellen.
Uiteindelijk viel de keuze op
Pieter Ghysels, een zeeman die
met zijn bedrijf Altasail de nodige
ervaring heeft met klassieke zeil
schepen. Hij laat de Ortelius in de
haven herstellen en maakt het
schip daarna voor het brede pu
bliek toegankelijk.
De tjalk wordt opgenomen in de
vzw de Maakschappij in Doel die
het havendorp nieuw leven wil in
blazen.
,,Daarmee is dit varend erfgoed
van dag één toegankelijk voor ie
dereen die er aan wil meehelpen",
Een dergelijk
monumentaal schip
terug zeewaardig
maken is een grote
opdracht
meldt Pieter Ghysels. ,,Een derge
lijk monumentaal schip terug zee
waardig maken is een grote op
dracht en dat doe je niet alleen. De
vzw beoogt het onderhouden en
beschikbaar maken van erfgoed
met een interactieve invulling. We
zijn zeer vereerd dat de Ortelius
ons wordt toevertrouwd. Het res
tauratieproject is een uiterst ge
schikt platform voor het aanleren
van ambachten als hout- en staal-
bewerking, motormechanica,
elektriciteit en zelfs loodgieterij.
We hopen het zeilschip zo snel
mogelijk te water te laten en in te
zetten voor boottochten. In 2022
mag Antwerpen voor de zevende
keer de mooiste en grootste zeil
schepen ter wereld verwelkomen
met de internationale Tall Ships
Races. Als alles goed gaat, zijn we
ook van de partij."
Zodra de coronamaatregelen
het toelaten, wordt de Ortelius
over land naar de werf in Doel ge
bracht. De restauratie zou binnen
twee jaar voltooid moeten zijn, al
kunnen die herstellingswerken
door onvoorziene omstandighe
den altijd uitlopen.
As ze 't vroeher aode over 'n on
denleven dan was 't nie best.
Ik dienke dat die uutdruk-
kieng ier nie mi van toepassieng is.
Wat zie m'n vee maansen mit 'n ond
loape. D'r bin van die groóte bakbeês-
ten in ok van die eêle kleine. Ik g'lo-
ave dat 't noe in is om van die kleine
ondjes te nemen, van die embryo's
mit poótjes, weet je wè.
In mien jeugd aode m'n tuus 'n
witte kees'ond, Kitty. D'r wier noóit
mee geloape in d'r waere tieden dat
Kitty agheêl nie bute mocht komme.
Toe behreep ik dat nie. D'r zwierf dan
'n zwarte kees'ond in de achtertuun
in wulder moste d'r vó zurhe, dat de
deure dicht bleef.
Dat wier netuurlijk 'n keer verhete
in daer ao je 't gedonder. Ze zaete
lank eêl goed an mekaore vast. De
emmers waeter die moe goóide ielpe
niks.
Ik vond 't 'n leutig gezicht, m3 pao
in moe waere 'n bitje boós. D'r is noe
wi gedonder over onden. Ze bin wè 's
gevaerlijk, è'k behrepe. Dat oor ne
tuurlijk dü de eihenaers tehen'es-
proke, die bewere juust dat ulder pit
bull of stafford eêl lief is.
Vietnam
Ik weet 't nie, ons gin ond, want ons
maeke we 's 'n reisje in dan is 't lastig
3 je 'n ond eit.. Ik mot 'r noe an
dienke, dat wulder lank elee mit 'n
groepsreize mee'ehae bin naer Viet
nam. 't Was 'n moóie reize, m'n vee
netuurschoón ezie in vee interes
sante plekken. Want julder wete wè,
dat 'r oorlog is geweest tussen Noord-
in Zuid-Vietnam. De US is t'r an mee
gae doe in ze dochte dat ze mit zó'n
groóte overmacht an materieel wè
konde winne.
M3 dat viel tehen. De soldaoten van
Noord-Vietnam, de Vietcong, mieke
aomè tunnels in onderhrondse kae-
mers. Dat m'n ezie, me konde zaalfs
ok onder de grond krupe, m3 dat è'k
toch nie edae. In je mot wè aoltied
perbeere de zaeken van twi kanten te
bekieken in dat doe ze daer zeker nie.
De Amerikanen deeje eêl slechte in
gemeêne diengen, zaahe ze dae, de
verschrikkelijke valkulen van de
Vietcong waere enkelt slim. M3 de
maansen in Vietnam bin noe aole-
maele eêl aordig vó de toeristen.
Waer wulder eêl aarg van opkeke
waere de restaurants, die reclame
mieke mit 'Cay'. Daer kó je ondevleis
ete. Ze zaahe dat 't 'n aparte smaeke
eit in lekker is. Dat m'n ok m3 nie
uutgeperbeerd.
Bromfietsen
Ze ete daer onden in katten, m3 nie
ulder eihe beêsten. In ze gae noóit
mit ulder onden loape. Of de Vietna-
mezen zaalf vee loape weet ik nie.
M'n naarhest zóvee bromfietsen in
scooters ezie as daer.
In je staet 'r van te kieken wat ze d'r
aomè op vervoere. Kasten in baaden
in gae zó m3 dü. M3 'n ond of katte in
'n "bench", zó-as bie ons, dat m'n
nie ezie.
dinsdag 5 mei 2020
GO
De Ortelius krijgt een nieuw leven
Dominique Piedfort
Antwerpen
De Ortelius kan wel een opknapbeurt gebruiken. foto ag vespa
In de rubriek Zuiderburen
werpen we wekelijks
een blik over de Belgische
grens. Deze week: de tjalk
Ortelius
-Pieter Ghysels, bedrijf Altasail
Henk Blom
In deze rubriek
belichten we
wekelijks een
Zeeuws dialect.
Deze keer een
verhaal van Henk
Blom in het
Schouws.
Beluister de ge
sproken rubriek op
pzc.nl/streektaal.
