De laatste oorlogsmaanden in Nederland
75 JAAR VRIJHEID 5
Januari 1945. Het zuiden
van Nederland is bevrijd
en de oorlog loopt op z'n
eind. Maar de bevolking
in het noorden en
westen staat nog een
zware periode te
wachten.
Nederland bevrijd
Vomentopname: de winter
slaat genadeloos toe.
Overdag komt de tempe
ratuur niet meer boven
het vriespunt uit. Brand
stof om de kou te verdrij
ven is er nauwelijks in het westen van be
zet Nederland. De Duitsers hebben daar
naast de toevoer van voedsel afgesneden
door blokkades op te werpen bij de Af
sluitdijk en de bruggen over de IJssel. Het
is een represaille tegen de staking van het
spoorwegpersoneel. Als de rivieren en het
IJsselmeer vervolgens dichtvriezen, is de
ramp niet te overzien.
Honger en kou eisen hun tol in januari
en februari 1945. Wie nog genoeg kracht
heeft, maakt een barre tocht oostwaarts
om aardappels, brood of misschien zelfs
een stukje vlees te bemachtigen. Voedsel
zoekers leggen soms 150 kilometer te voet
of per fiets af, op houten banden.
Schuldig tarweveld
De 14-jarige Janny Winkelman uit Schie
dam kan deze winter niet naar school. Er
zijn geen kolen meer om het gebouw te
verwarmen. Ze gaat logeren bij kennissen
in de Achterhoek om aan te sterken. Aan
gekomen bij de boerderij in Varsseveld, op
26 februari, stuit Janny op een gedeeltelijk
uitgebrande auto met onder een deken
vier vermoorde Duitse militairen. Het is
de voorbode van meer geweld.
Duitse autoriteiten zetten alles in het
werk om de daders van de aanslag te vin
den. Als dat niet lukt, nemen ze andere
maatregelen. Vanuit het zolderraam ziet
Janny een paar dagen later, op 2 maart, hoe
een groep mannen uit een vrachtwagen
op het zandpad wordt gejaagd. De gezich
ten van een jongeman met blond, achter
overgekamd haar en een oude man met
baard blijven haar voor altijd bij. Als de
mannen in het tarweveld staan en alles
stil is geworden, halen de soldaten de
trekker over. De 46 van het Rademakers-
broek, zoals ze later zouden heten, wor
den een voor een gefusilleerd. Als boer
Kraaijenbrink de zomer erna de tarwe
oogst, houdt hij de halmen van de plek
des onheils apart. Die zijn groter en don
kerder van kleur. 'Daar zal geen mens of
dier van eten.'
Eén van de slachtoffers is Willem Ger
ritsen uit Leidschendam. De 24-jarige is
in januari door de Duitsers aangehouden
toen hij naar het bevrijde zuiden wilde
crossen om zich aan te sluiten bij de geal-
DONDERDAG 30 APRIL 2020
MARCO KRIJNSEN
Na de bevrijding van het zuiden,
eind 1944, wordt op 30 maart 1945
de eindfase van de oorlog in de
rest van Nederland ingezet.
Het tijdspad naar een vrij
Nederland en een vrije wereld.
30 MAART 1945
Geallieerden zijn de Rijn over en
in Duitsland. Op de linkerflank van
het offensief trekken Canadezen
de Achterhoek binnen: het begin
van de bevrijding van Oost- en
Noord-Nederland.
31 MAART
Britse en Canadese divisies
beginnen hun opmars door
het oosten van Overijssel.
Ze bevrijden onder meer
Enschede (1 april), Hengelo
(3 april) en Almelo (4 april).
7 APRIL
Operatie Amherst: 700 Franse
parachutisten bezetten bruggen
en wegen in Drenthe om Duitse
tegenstand te ontregelen. Dit ter
voorbereiding van de Canadese
aanval op Groningen.
DEVENTER, 28 OKTOBER 1944 Een geallieerd bombardement op de spoorbrug kost 46 mensen het leven. Meer vluchten volgen.
