Emoathie
I
14
PSYCHOLOGELD
1^
wkti'
Voor een interview, dat afgelopen zaterdag in
deze krant stond, sprak ik hoogleraar He
alth Technology Carin Uyl-de Groot. Ze
legde me uit dat de Qaly kan helpen om te bepalen
of de kosten van een medische behandeling opwe
gen tegen de baten. Een Qaly, afkorting van qua
lity-adjusted life year, staat gelijk aan één levensjaar
in goede gezondheid. Door daar een maximumbe
drag aan te hangen, kun je berekenen of een be
handeling kosteneffectief is. Uyl-de Groot sprak
over de Qaly als wapen in de strijd tegen de
enorme marges die farmaceuten op medicijnen
leggen. Ik denk dat we er ook iets van kunnen le
ren in deze coronacrisis.
Natuurlijk klinkt het kil om het woord 'kostenef
fectief te gebruiken als het om mensenlevens gaat.
Mag je daar überhaupt een bedrag aan hangen? De
harde realiteit is dat we dat al doen: in Nederland
geldt bij de meeste behandelingen 80.000 euro als
bovengrens voor een gewonnen levensjaar. Bij een
jaar in matige gezondheid is dat bedrag nog maar
de helft. Dat plafond wordt gesteld omdat ons
zorgbudget niet oneindig is. Als we te veel geld
uitgeven aan de behandeling van de één, gaat dat
ten koste van de zorg van anderen. Dan wordt het
extra levensjaar van de ene pa
tiënt, de dood van drie ande
ren.
Rutger Bregman vertelt in
Niet alleen zijn boek De meeste mensen
deugen een anekdote over een
de kosten psycholoog die zijn proefper-
van de zorg sonen de casus van Sheri Sum
-- van mers voorlegt, een meisje van
ZiJn van !0 met een dodelijke ziekte.
belang, ook Sheri staat op de wachtlijst
die van de voor een behandeling die haar
leven kan redden, mits op tijd
lockdown uitgevoerd. Moet ze voorrang
krijgen? Als de psycholoog zijn
proefpersonen vraagt zich in te leven in het gevoel
van het meisje, wil de meerderheid haar voortrek
ken. Bregman: ,,Dit was een nogal dubieus besluit.
De schijnwerper op Sheri kon immers de dood van
andere kinderen betekenen, die nota bene langer
hadden gewacht." Kille cijfers leiden soms tot hu
manere beslissingen dan empathie.
Bij de Qaly-berekening van de coronacrisis zijn
niet alleen de kosten van de zorg van belang, maar
ook die van de lockdown: zoals de economische
strop en de extra zorgkosten door het uitstellen
van behandelingen, de gezondheidsgevolgen van
werkloosheid en de psychische belasting van qua
rantaine. Dat is geen gemakkelijke berekening, een
handjevol wetenschappers heeft zich het hoofd er
al over gebroken, maar wel eentje die snel moet
worden gemaakt.
De regering rept echter met geen woord over
dit vraagstuk maar pretendeert over een grenze
loos budget te beschikken. Niet handig want dan
gaan mensen die wat minder empathisch zijn, er
mee aan de haal. En zetten ze coronapatiënten weg
als 'dikke 80-plussers' of 'dor hout'. Wanneer je
niet goed uitlegt waarom je zo veel kosten maakt
om één groep te redden, geeft dat venijn. Hoe
meer politici hun beleid baseren op de kille cijfers,
des te gemakkelijker het voor burgers is om empa-
thisch te blijven.
Fugro
Arcelor-
Mittal
Signify
DSM
Verhoging van het minimunloon schaadt
de werkgelegenheid amper, mits AOW en
bijstand niet evenredig meestijgen. Dat blijkt uit
een nieuwe studie van het Centraal Planbureau
die oude bevindingen weerspreekt.
De vakbonden hadden zich daags
voor de Dag van de Arbeid geen
mooiere opsteker kunnen wen
sen. Hun aanhoudende pleidooi
voor een hoger minimumloon is
jarenlang weggewuifd met de
stelling dat hierdoor veel banen
worden vernietigd. De tegenstan
ders zwaaiden al die tijd met cij
fers van het Centraal Planbureau
(CPB). Het instituut stelde in 2016
dat een verhoging met 5 procent
al bijna 30.000 banen kost.
Maar vandaag komt het plan
bureau in een nieuw rapport tot
heel andere inschattingen. Als het
minimumloon met 10 procent
stijgt, daalt de werkgelegenheid
met slechts negenduizend banen,
ofwel 0,1 procent op een totaal
van 9 miljoen arbeidsplaatsen.
,,Het idee dat het verhogen van
het minimumloon heel schade
lijk is, kan op de helling", conclu
deert CPB-onderzoeker Jan
Maarten van Sonsbeek.
Sinds 1 januari 2020 bedraagt
het minimumloon voor werkne
mers van 21 jaar en ouder, uit
gaande van een 38-urige werk
week, 10,05 euro per uur. Dit
komt neer op 1653 euro op
maandbasis en 19.836 euro op
jaarbasis.
Voortschrijdend inzicht
Bij een toename van 20 procent, is
de schade met circa 36.000 banen
(-0,4 procent) relatief te overzien.
Pas daarboven loopt het verlies
aan werkgelegenheid hard op:
wordt het minimumloon met 40
procent verhoogd, een stijging
waar vooral vakbond FNV hardop
van droomt, dan krimpt volgens
het CPB de totale werkgelegen
heid met 2 procent. Omgerekend
komt zo'n krimp neer op het ver
lies van 180.000 banen.
Dat het CPB de voorspellingen
flink heeft bijgesteld, heeft alles te
maken met voortschrijdend in
zicht, stelt Van Sonsbeek. De af
gelopen jaren zijn in de Verenigde
Staten en het Verenigd Konink
rijk de minimumlonen flink op
getrokken, in Duitsland is een
minimumloon ingevoerd. Door
die praktijkvoorbeelden kunnen
economen beschikken over
nieuwe data, en die hebben weer
geleid tot nieuwe wetenschappe
lijke artikelen. Van Sonsbeek:
,,Wij hebben die studies met el
kaar vergeleken en komen uit op
een gemiddeld licht negatief ef
fect van een hoger minimumloon
op de werkgelegenheid."
Vooral de vrees dat werkgevers
personeel massaal ontslaan als zij
een hoger minimumloon moeten
betalen lijkt in de praktijk mee te
vallen. Veel sectoren waarin der
gelijke lage lonen worden betaald
zijn lokaal gericht, stelt Van Sons-
beek. ,,Denk bijvoorbeeld aan su
permarkten of restaurants. Die
hebben niet te maken met inter
nationale concurrentie: je gaat
niet opeens de boodschappen in
Spanje doen."
Bovendien kunnen dit soort
bedrijven hun arbeid moeilijk la
ten uitvoeren door robots. ,,Het
werk moet gedaan worden, dus
neemt een supermarkt eerder ge
noegen met lagere marges of ho
gere prijzen."
De CPB-onderzoeker spreekt
van een 'nieuwe consensus' die
waarschijnlijk flink wat stof doet
opwaaien in de politiek. Partijen
zijn ondanks de coronacrisis im
mers druk bezig met het schrij
ven van hun verkiezingspro
gramma's. Vele Binnenhofbewo
ners hebben naar deze CPB-stu-
die uitgezien. Door een aantal
partijen wordt een hoger mini
mumloon gezien als een manier
om minder mensen afhankelijk te
laten zijn van het toeslagenstelsel.
Toch zit er wel een aantal haken
en ogen aan de verhoging van het
minimumloon. Met name de
koppeling aan de uitkeringen is
een mogelijk obstakel. Nu is het
nog zo dat de bijstand en de
AOW in een specifieke verhou
ding staan met het minimum
loon. Stijgt het minimumloon,
dan stijgen de uitkeringen auto
matisch mee.
Laat je deze koppeling in stand,
dan loopt het verlies van werkge
legenheid wél hard op, stelt Van
Sonsbeek. Bij een verhoging van
het minimumloon met 10 pro
cent - inclusief meestijgende uit
keringen - krimpt de werkgele
genheid niet met 9000 maar met
45.000 banen. Dit komt vooral
doordat meer mensen in de bij
stand er minder happig op zijn
om te gaan werken, waardoor de
werkgelegenheid krimpt.
Politiek gevoeliger zijn mis
schien wel de enorme kosten die
met dit scenario gepaard gaan.
Een 'kale' verhoging van het mi
nimumloon met 10 procent kost
de staat 'slechts' 400 miljoen
euro, met name doordat bijvoor
beeld de schoonmakers in over
heidsgebouwen een hoger salaris
krijgen. Stijgen echter ook de uit
keringen mee, dan komt het kos
tenplaatje opeens uit op 6,3 mil
jard. Dit komt vooral door hogere
uitgaven aan de AOW.
Belastinginkomsten
Niet alle effecten van een hoger
minimumloon heeft het CPB nu
doorgerekend. Zo ligt het volgens
Van Sonsbeek voor de hand dat
hogere lonen óók zullen stijgen,
naarmate de laagste lonen verder
toenemen. ,,Er is immers een re
den dat mensen verschillende sa
larissen verdienen. Als de
schoonmaker in één klap op het
niveau komt van een administra
tief medewerker, zal die ook meer
willen verdienen."
Tegelijkertijd ligt het voor de
hand dat de overheid meer belas
tinginkomsten binnenkrijgt en
minder geld aan toeslagen kwijt
is als het minimumloon omhoog
gaat. Die gevolgen rekent het CPB
echter pas door als partijen hun
complete programma hebben in
geleverd.
- Af
Het idee dat verhoging
van het minimumloon
schadelijk is, kan op
de helling
-CPB-onderzoeker Jan
Maarten van Sonsbeek
Neem plaats op
de sofa van Irene
van den Berg. Zij
analyseert iedere
week ons econo
misch gedrag.
Reageren? economie@ad.nl
O
donderdag 30 april 2020
De bodemon
derzoeker ein
digde boven aan
de MidKap.
De staalreus
deed goede
zaken op de
beurs gisteren.
Het verlichtings-
bedrijf was eer
gisteren nog de
grote winnaar op
de beurs. Giste
ren volgde een
lichte correctie.
Het speciaalche-
miebedrijf was
hekkensluiter in
de AEX.
a>
E
o
CPB: Verhogen
minimumloon
met 10 procent
kan pijnloos
GO
Laurens Kok
Den Haag
-n- rv"r^
