CORONAVIRUS
9
Een bolwerk van superspecialisten
Ik hoop dat
we samen
genoeg
vaccins
ontwikkelen
om iedereen
te helpen
stilstaan. Je móet uitgaan van succes,
en ook de volgende stappen al plan
nen, omdat de tijdsdruk zo groot is.
Dat geeft veel extra werk, en kost veel
geld.''
Techniek
CureVac gebruikt de messenger-
RNA-techniek (mRNA). Bij 'klassie
ke' vaccins wordt een deel van een
dode of verzwakte ziektekiem toege
diend. CureVac ontwikkelt vaccins
met een specifiek stukje RNA, een
biomolecuul dat lijkt op dna. Het
mRNA draagt de code van een eiwit
dat deel is van het coronavirus. Dit
zorgt ervoor dat het lichaam juist dit
eiwit gaat aanmaken, wat vervolgens
weer een afweerreactie van het im
muunsysteem veroorzaakt. Dat moet
bescherming bieden tegen het virus.
Ook een aantal andere farmaceuten
werkt met deze techniek.
De kunst voor elke onderzoeker is
precies het goede deeltje RNA in een
vaccin te stoppen. Oostvogels en haar
team begonnen meteen met ontwik
kelen nadat China de virussamen
stelling van Covid-19 op 10 januari
vrijgaf. ,,We namen toen een gok,
want
nie
mand wist
dat het een
pandemie zou wor
den.'' Nu geeft de vroege
start CureVac voordelen. Toch
is het voor Oostvogels moeilijk in te
schatten waar ze staat ten opzichte
van vaccinmakers in de rest van de
wereld. „Sommige gaan sneller dan
andere. Maar er is bij mijn weten nog
niemand die de reactie van het men
selijk afweersysteem op zijn of haar
vaccin heeft kunnen meten.''
Vanaf het moment dat zo'n im-
muunrespons optreedt, gaan nieuwe
vragen spelen. Is het de positieve re
actie van het afweersysteem waar je
als onderzoeker op hoopt? En als ge
zonde mensen goed reageren, geldt
dat dan ook voor ouderen en kwets
baren? Welke dosis mRNA zorgt voor
het gewenste effect? Hoelang duurt
het voordat het afweersysteem rea
geert op het vaccin? En is iemand met
het vaccin ook bestand tegen een
tweede infectie, bijvoorbeeld een jaar
later? Oostvogels: ,,We leren veel over
het coronavirus, maar weten nog
lang niet alles. We gaan in juni of juli
eerst op een kleine groep mensen
testen. Als dat positief verloopt, kun
nen we een paar maanden later een
grotere klinische studie doen.''
,,Ja, als alles loopt zoals gepland, kun
CUREVAC
je komen tot een vaccin voor een be
perkte groep mensen, ik denk aan
medisch personeel. Dan moeten de
autoriteiten, zoals het EMA (Euro
pees Geneesmiddelen Agentschap,
red.) wel akkoord gaan met de ma
nier waarop het vaccin tot stand is
gekomen. Want je hebt nog niet al
het onderzoek gedaan dat je normaal
doet. Een echt goede, statistisch on
derbouwde studie met meer dan
tienduizend mensen bijvoorbeeld,
waarbij je het ene deel vaccineert en
het andere deel niet, en dan een tijd
lang het ziekteverloop volgt. Dat lukt
dit jaar gewoon niet. Qua tijd niet,
maar ook omdat mensen voorzichtig
zijn, of van hun regering binnen
moeten blijven. Daardoor kun je
moeilijk meten hoe effectief een vac
cin in de dagelijkse praktijk is.''
,,Je kunt op termijn miljoenen, zelfs
miljarden doses maken. Maar je moet
daarvoor natuurlijk faciliteiten op
bouwen. Gebouwen, machines. Dat
moet ook allemaal worden goedge
keurd door de overheden. Er zullen
best manieren worden gevonden om
dit soort processen te versnellen.
Maar het heeft allemaal tijd nodig. En
zelfs als alle kansrijke vaccinontwik-
kelaars succesvol zijn - wat niet gaat
gebeuren - heb je nog maar amper
genoeg vaccins om de hele wereld te
vaccineren.''
,,Dat begrijp ik. Ik denk dat je priori
teiten moet gaan stellen. Waar gaat
een vaccin het snelst een belangrijk
gezondheidsverschil maken? Als ik
het voor het zeggen zou hebben, zou
ik beginnen met medisch personeel,
zorgmedewerkers, ambulanceperso
neel. En dan kijken naar ouderen,
mensen met onderliggende ziektes.
Ik hoop dat er medisch wordt ge
dacht, en niet puur economisch.
Maar ik ben geen beslisser.''
Oostvogels schiet in de lach.
,,Haha, nee, nee.''
De vraag wordt natuurlijk niet
voor niets gesteld. Want dat was
een gek verhaal, half maart: de
Amerikaanse president Donald
Trump zou met grote sommen geld
hebben geprobeerd de onderzoekers
van CureVac uit Duitsland weg te ka
pen, om zo de exclusieve rechten op
hun veelbelovende vaccin te verkrij
gen. De Duitse krant Welt am Sonntag
meldde het, op basis van Berlijnse re
geringsbronnen. ,,Dat was een rare
episode'', blikt Oostvogels, op wie
Trump dus schijnbaar ook een oogje
had, terug. ,,Het bericht kwam ook
voor ons als een verrassing. Ik heb die
hele zondag contact gehad met colle
ga's, maar ook met familie en vrien
den die zeiden: 'Wat doet Trump
nou? Ga je naar Amerika?'''
Het is niet opgehelderd of The Do
nald echt met honderden miljoenen
dollars heeft gezwaaid. De Duitse
miljardair Dietmar Hopp, de belang
rijkste investeerder in CureVac,
maakte al snel duidelijk dat er van
een verhuizing geen sprake kon zijn.
Hopp stelde ook dat een eventueel
vaccin 'solidair over de hele wereld'
verdeeld zou worden.
Oostvogels: ,,Ik weet niet wat er
van waar was. Je hoort iets, daarna
hoor je weer iets anders. Ik ben blij
dat de mensen die erover gaan, met
een hebben gezegd dat ze dit nooit
zouden doen. Laat ik vooropstellen:
ik hoop dat er genoeg vaccins komen
voor iedereen. Maar ik denk ook wel
een beetje aan mijn eigen familie en
andere mensen uit risicogroepen die
me aan het hart gaan. Ik heb een
moeder van 83, van wie ik hoop dat
ze snel weer veilig naar buiten kan.
Dit is natuurlijk een zeer persoonlijk
argument. Ik zou het heel onethisch
vinden, een vaccin exclusief reserve
ren voor één land.''
Uiteindelijk liet ze de nieuws-
stroom voor wat die was. ,,Ik hoop
dat we samen, dus met meerdere vac-
cinmakers, genoeg vaccins ontwik
kelen om de hele wereld te helpen.''
,,Nee, zwaar. Het is een zware tijd.
Als ik in het weekend vrij neem, zou
ik ook graag koffiedrinken op een
terrasje. Maar het kan niet. Inhoude
lijk is het interessant, zeker. Maar als
ik zou moeten kiezen, zou ik dit na
tuurlijk niet willen. Je wilt niet dat
mensen dit soort ziektes krijgen. Het
voordeel dat ik wel heb: ik heb niet
het gevoel dat ik machteloos moet
toekijken. Ik kan iets dóen.''
We kijken wel allemaal over uw
schouder mee.
,,Ik weet het. Wij werken hard, doen
ons best. Dat is alles wat we kunnen.''
zaterdag 25 april 2020
GO
ILLUSTRATIE MARK REIJNTJENS
Dan zou een vaccin aan het einde
van dit jaar dus mogelijk zijn?
- Lidia Oostvogels
Ga terug
Lidia Oostvogels (Maarheeze,
1965) is arts, gespecialiseerd in far
maceutische geneeskunde. Ze ver
huisde op haar 7de van Nederland
naar Vlaanderen. Ze studeerde aan
de universiteit van Gent en was
daarna onderzoeker bij enkele van
de grootste farmaceutische bedrij
ven ter wereld. Sinds 2018 werkt ze
voor het Duitse CureVac AG, waar
Stel, u vindt het perfecte vaccin.
Hoe groot is dan jullie maximale
productiecapaciteit?
Dat is een lastige boodschap, als je
weet dat de hele wereld schreeuwt
om een vaccin.
Dus niet eerst alle Ameri
kanen vaccineren, en dan
pas de rest?
ze het onderzoek leidt naar een co-
ronavaccin. Het in 2000 opgerichte
CureVac was het eerste bedrijf dat
het biomolecuul mRNA met succes
inzette voor medische doeleinden.
Er werken ruim vierhonderd men
sen voor het bedrijf, dat in de Duit
se miljardair Dietmar Hopp, eige
naar van voetbalclub Hoffenheim,
zijn belangrijkste investeerder kent.
Als u voor uzelf een woord op deze
tijd zou moeten plakken, welk
woord zou dat dan zijn? Zwaar, of
persoonlijk toch mooi, omdat u
met zoiets bijzonders bezig bent?