CORONAVIRUS
m
4
INTERVIEW RIVM-REKENMEESTER
Jacco Wallinga is de rekenmeester van het
RIVM. Zijn virusmodel geldt wereldwijd als gouden
standaard en is leidend voor de Nederlandse regering.
,,Als je nu verslapt, komt het net zo hard terug.''
l\^ r
USB—SBÊÊê
Het kabinet besluit of scholen opengaan,
of we weer op bezoek mogen bij opa en
oma in het verpleeghuis en of restau
rants gesloten blijven. Maar, zo bena
drukt premier Rutte steeds: dat alles
op basis van het advies van 'onze des
kundigen'.
En Jacco Wallinga is indirect mis
schien wel zijn belangrijkste raadgever.
Wallinga leidt sinds 2005 de afdeling
Modellering van Infectieziekten bij het
RIVM en maakt prognoses over het ver
loop van het coronavirus, het waar
schijnlijke effect van maatregelen, de
verwachte aantallen ziekenhuisopna
mes. Zijn grafieken bepalen mede het
beleid in politiek Den Haag en het hu
meur in het land: hoe platter de boog,
hoe beter ons gemoed. De bijzonder
hoogleraar Mathematische Modellering
van Infectieziekten in Leiden (LUMC)
beleeft de roerigste periode uit zijn car
rière. ,,We hebben dit nooit eerder mee
gemaakt, het is beklemmend.''
,,We zijn over de piek heen, we komen in
kalmer water. Dat is hartstikke goed
nieuws. Maar de druk op de ziekenhui
zen is nog altijd groot, dus we moeten
blijven oppassen. We zitten nu een
kleine week na Pasen, ik hoop dat we
niet te veel op bezoek zijn geweest bij
anderen, dat kun je vanaf nu in klachten
gaan terugzien, en een paar dagen later
in ziekenhuisopnames. Dat is de groot
ste vrees die ik heb: dat onze aandacht
verslapt.''
,,Dan begint het hele liedje opnieuw,
gaat het weer net zo hard stijgen. Ik
maak zoiets liever niet meer mee, die
enorme druk op ziekenhuizen, de vele
sterfgevallen. Het vergt veel van ons om
het onder de duim te houden, maar het
is de moeite waard.''
Het 'loket' gaat niet in één keer open,
zei premier Rutte. Maar er zijn opval
lende verschillen: in Denemarken
starten scholen weer, New York over
weegt ze tot het najaar dicht te laten.
,,Ik begrijp dat wel. Denemarken had
met relatief weinig gevallen geluk, de
zorg is daar niet overbelast. Zij hebben
dus een buffer als het toch misgaat. New
York kan er echt niks meer bij hebben,
de ziekenhuizen liggen vol daar. Dat
neem je ook mee in je afweging.''
,,Je wil kinderen niet eeuwig de school
onthouden, ik merk thuis ook dat ze
eraan toe zijn. En volgens ons model kan
het, omdat kinderen een kleine rol spe
len in de verspreiding van het virus.
Maar we moeten eerlijk zijn: een model
kan ook fouten bevatten. Er loopt nog
apart onderzoek naar de rol van kinde
ren, en je moet heel zeker zijn van je
zaak voordat je zulke maatregelen terug
schroeft: we zijn nooit eerder in deze
situatie geweest.''
,,Ik zeg vooral: denk goed na. Je kunt
eerst even kijken hoe het in Denemar
ken loopt. En als je al aan openen denkt,
zal het onder strikte voorwaarden moe
ten gebeuren. Denk aan klassen splitsen,
of eerst de lagere scholen, of eerst in één
regio beginnen, ouders en verzorgers zo
veel mogelijk op afstand houden. Het
brengen en ophalen kan anders. Zomaar
even de scholen opendoen, kan dus
niet.''
Wallinga is een bescheiden man, zeggen
collega's, een degelijke onderzoeker. Een
tikje serieus ook, al poseert hij op zijn
whatsApp-profielfoto met een grote
nepbaard voor zijn gezicht. De hoofd
modelmaker van het RIVM geniet we
reldwijde faam onder vakgenoten. Na de
uitbraak van Sars in 2004 ontwikkelde
Wallinga een methode om realtime het
verspreidingstempo van een virus in
kaart te brengen. Dat model geldt nog al
tijd als mondiale gouden standaard.
Besmettingsfactor ('R')
12
<r>
A
,,Een belangrijke indicator is de repro
ductiefactor, de R noemen we die. Die
vertelt hoeveel anderen een coronapa
tiënt gemiddeld aansteekt. Aan het
begin van een uitbraak ligt die zo tussen
de twee en drie. Maar als deze factor na
allerlei maatregelen onder de één zakt,
zoals volgens ons model sinds half maart
is gebeurd, dooft de epidemie uit. Maar
je kent die R niet exact, je berekent deze
door na te gaan hoeveel coronapatiënten
in ziekenhuizen op een bepaalde dag
ziek geworden zijn, en dat te vergelijken
met hoeveel er ongeveer vier dagen eer
der ziek werden. Die vier dagen is omdat
je het meest besmettelijk bent vier
dagen nadat je zelf besmet bent geraakt.
Daar rolt dan die factor uit.''
,,Met steeds nieuwe gegevens krijg je
een nieuwe reproductiefactor. We zeg
gen ook telkens: er is een flinke onzeker
heid, dat presenteren we voortaan ook
duidelijker in de grafieken. Mensen put
ten er veel hoop uit, dat snap ik, maar het
blijft een model.''
,,Dat doen we normaal altijd, maar in
deze crisis kiezen we ervoor om al onze
capaciteit in te zetten om te modelleren,
niet om het model op te schrijven. De
grootste prioriteit is nu: zorgen dat onze
modellen kloppen. Later wordt het alle
maal openbaar gemaakt.''
Behalve ziekenhuizen, huisartsen en
verpleeghuispersoneel wordt ook het
RIVM totaal overlopen door de corona-
zaterdag 18 april 2020
GO
'Het lijkt wel
twee of drie
ziektes in één'
Niels Klaassen
Den Haag/Bilthoven
In welke fase is het coronavirus nu in
Nederland?
Wat dreigt er in dat geval?
Wanneer kunnen hier de scholen
open? De restaurants?
Als ik u zo beluister, adviseert u: houd
de scholen nog maar even dicht.
En dus wordt u geacht alles exact te
voorspellen, van de verspreidings
snelheid tot ziekenhuisopnames. Van
Dissel toont uw grafieken wekelijks.
Hoe werkt uw model?
Door de overheidsmaatregelen steekt
een coronapatiënt gemiddeld nog
maar één andere persoon aan.
c
<D
C
O
<0
.e
i
Eerste
Scholen
besmetting
gesloten
<D
0
17 24 2 9 16 23 30 6
feb feb mrt mrt mrt mrt mrt apr
180420 BRON: KAMERBRIEFING RIVM
Maar de R schommelt nogal eens in
uw plaatjes. Twee weken leek hij veel
lager nog, nu ligt-ie net onder de één.
Waarom maakt het RIVM de achterlig
gende formules niet openbaar, zoals
andere wetenschappers wel vragen?
