ECONOMIE 19
INTERVIEW DIRK SCHINDLER/
Belastingontwijking is
er overal in alle soorten
en maten, van soms
goed verdedigbaar tot
extreem schadelijk.
Dat stelt Dirk Schindler,
hoogleraar Internationale
Belastingheffing aan de
Erasmus Universiteit in zijn
inaugurale rede.
zaterdag 18 april 2020
Dirk Schindler onderzoekt al sinds 2007 belastingontwijking. foto arie kievit
Irene van den Berg
Rotterdam
Multinationals gebruiken
allerlei trucs om te
voorkomen dat ze belas
ting betalen op de plek
waar ze hun inkomsten
genereren. Veel liever
doen ze dat in belasting
paradijzen als de Kaaimaneilanden, Ber
muda en ook Nederland.
Overheden lopen hierdoor miljarden aan
belastinginkomsten mis. Dirk Schindler on
derzocht welke methodes multinationals
inzetten en hoe overheden daartegen kun
nen optreden.
Hoe ontwijken multinationals belasting?
,,Er zijn twee strategieën die multinationals
vaak inzetten: ze maken misbruik van in
terne verrekenprijzen (transfer pricingof ze
doen aan schuldverschuiving (debt shifting
Multinationals misbruiken interne verre-
kenprijzen wanneer ze bij internationale
transacties binnen het bedrijf te lage of
hoge prijzen rekenen. De winst wordt zo
verplaatst naar het land met het laagste be
lastingtarief. Bij schuldverschuiving leent
een vestiging in een land met hoge belas
ting geld uit aan een vestiging in een land
met lage belasting. De rente over deze le
ning kan weer worden afgetrokken in het
land met het hoge belastingtarief."
Overheden lopen hierdoor veel geld mis.
Moeten deze vormen van belastingont
wijking niet keihard worden bestreden?
,,Toen ik in 2007 begon met mijn onderzoek
naar belastingontwijking, was mijn eerste
intuïtie dat het verschuiven van winst bin
nen een internationaal bedrijf schadelijk is
en te allen tijde moet worden bestreden.
Maar na verloop van tijd leerde ik van mijn
collega's en van mijn eigen onderzoek, dat
het verhaal genuanceerder ligt. En dat er, als
het om belastingontwijking gaat, veel grijs
tinten zijn. Sommige vormen van belasting
ontwijking zijn uitstekend verdedigbaar,
mits ze goed worden uitgevoerd.''
Wanneer is belastingontwijking niet
slecht?
,,Hoge belastingen kunnen leiden tot min
der investeringen. Naarmate een bedrijf
mobieler is, is dat risico groter. Philips kan
bijvoorbeeld gemakkelijk een kantoor of fa
briek verplaatsen als een land een belasting-
verhoging invoert. Dat pleit ervoor om
multinationals minder belasting te laten be
talen dan het mkb. Wetgeving, zowel op na
tionaal als EU-niveau, verbiedt echter dat
onderscheid. Het toestaan van winstver
schuiving is een efficiënte manier om mul
tinationals positief te discrimineren.''
Is het niet oneerlijk om kleine bedrijven
zwaarder te belasten?
,,Als je geen econoom bent, dan kan ik me
voorstellen dat dat oneerlijk klinkt. Maar
vanuit een overheid is het efficiënt en lo
gisch om bedrijven die mobieler zijn min
der te belasten.''
En is het moreel wel verdedigbaar? De
gewone burger krijgt het gevoel dat net
jes belasting betalen voor sukkels is.
,,Ik geloof dat er inderdaad aanwijzingen
zijn dat belastingontduiking toeneemt
wanneer het als sociaal geaccepteerd wordt
beschouwd. Dat gedrag kan extra kosten
veroorzaken. Maar zolang belastingmoraal
niet het enige doel is, moeten we een afwe
ging maken tussen de voor- en nadelen.
Wat me nog meer zorgen baart dan de be-
lastingmoraal, is de opkomst van rechts-po-
pulistische partijen, rechts-extremistische
regeringen en fascisten zoals Viktor Ortón
en Matteo Salvini in Italië, en ook de AfD in
Duitsland. Zij beweren allemaal dat 'de eli
tes' en 'big business' werknemers exploite
ren en dat globalisering slecht is. Zij stellen
het probleem veel te simpel voor. Maar als
we te laks omgaan met belastingontwijking,
dan voeden we rechts-populistische bewe
gingen waarschijnlijk nog meer.''
Wat moet er dan gebeuren?
,,We moeten nog strenger zijn op het ver
schuiven van winsten. Dat kan op verschil
lende manieren: de kosten van dergelijke
internationale transacties in multinationals
verhogen, een limiet stellen aan het bedrag
dat verschoven mag worden en een mini
mum belastingtarief opleggen aan belas
tingparadijzen. De laatste jaren is er al voor
uitgang geboekt: de Organisatie voor Eco
nomische Samenwerking en Ontwikkeling
(OESO) heeft in 2015 een pakket maatrege
len genomen om multinationals eerlijker te
belasten. Zij zijn sindsdien gedwongen
transparanter te zijn over hoeveel er per
land wordt verdiend en hoeveel winstbelas
ting er wordt betaald. De maatregelen gaan
niet ver genoeg, dat erken ik meteen. Maar
ze bewijzen voor mij wel dat er binnen het
systeem voldoende mogelijkheden zijn om
multinationals eerlijker te belasten.''
Sommige economen stellen dat we moe
ten streven naar een internationaal gelijk
belastingstelsel. Vindt u dat ook een
goed idee?
,,Ik ben niet overtuigd van deze risicovolle
oplossing. Het harmoniseren van belasting
regels neemt de vrijheid van landen weg om
te reageren op specifieke economische
schokken. Dat hebben we ook gezien bij de
invoering van de euro. Mijn onderbuikge-
voel zegt me dat harmonisatie van belas
tingregels vergelijkbare effecten zal hebben.
Een land kan dan bijvoorbeeld geen extra
investeringsprikkels meer bieden door
belastingregels aan te passen. Het is boven
dien nog erg onduidelijk wat de afspraken
zullen worden. Tot nu toe is het landen nog
niet gelukt om hier uit te komen.''
Nederland staat ook bekend als belas
tingparadijs. Hoe kijkt u daar tegen aan?
,,Nederland faciliteert als belastingparadijs
het misbruik van interne verrekenprijzen
van royalty's, handelsmerken en auteurs
rechten. Bij deze 'immateriële activa' is het
heel lastig om internationaal afspraken te
maken over wat redelijke verrekenprijzen
zijn. Om belastingontwijking te bestrijden,
leggen veel landen bedrijven het zoge
naamde arm's length-principe op. Dit bete
kent dat prijzen hetzelfde moeten zijn als
wanneer twee onafhankelijke bedrijven
met elkaar zouden handelen. Dit principe
wordt al vaak niet nageleefd als het om goe
deren gaat. Maar bij royalty's en auteurs
rechten ligt misbruik nog sterker op de loer,
omdat het nog moeilijker is om er een
waarde aan toe te kennen. Nederland on
dersteunt daarmee de meest schadelijke
vorm van belastingontwijking.''
Vanaf 2021 wordt bij ons belasting gehe
ven over de rente- en royaltystromen die
via Nederland naar landen gaan die bijna
geen belasting heffen. Is dat genoeg?
,,Nee, de nieuwe royaltybelastingen zijn een
stap in de goede richting, maar gaan niet ver
genoeg. Ik vrees dat er meerdere manieren
zijn om deze belasting te omzeilen, bijvoor
beeld door ze buiten de EU te parkeren. Er
zijn strengere internationale royaltybelas
tingen nodig. Ik ben er een voorstander van
om de aftrekbaarheid van royalty's te beper
ken tot een bepaald maximum. Ook is het
belangrijk dat Nederland meer openheid
van bedrijven eist. Mijn indruk is dat de Ne
derlandse Belastingdienst veel gegevens
niet kent en zelfs niet verzamelt. Ze kunnen
bijvoorbeeld niet precies achterhalen hoe
veel royaltybetalingen worden gedaan door
multinationals in Nederland. Dat is heel
vreemd en zou moeten worden verbeterd.''
Waarom is het zo moeilijk om belasting
ontwijking aan te pakken?
,,Er zijn heel veel slimme belastingadviseurs
en alle belastingwetten zijn kwetsbaar voor
interpretatieverschillen en mazen in de wet.
Er is een wedloop tussen de consultancy-
branche en de Belastingdienst ontstaan in
het ontdekken van de mazen in de wet en
het dichten ervan. Volgens mij is het niet
nodig om alle mazen in de wet te sluiten,
omdat sommige ervan gunstig kunnen zijn
voor het investeringsklimaat in een land.
Dat accepteren zie ik als een rationele keuze.
Daar hangt wel een prijskaartje aan, maar
dat geldt ook voor iedere andere oplossing.''
Fifty shades of
belastingontwijking
