CORONAVIRUS
12 NIEUWS
Het leven van miljoenen Nederlanders staat op zijn kop
m
Voor het eerst sinds
1945 is de vrijheid
van Nederlanders
om overal te gaan en
staan waar we willen
serieus ingeperkt.
Volgens experts is
deze coronaperiode te
vergelijken met de
Tweede Wereldoorlog.
Het is altijd precair: de bezettings
tijd ergens bijhalen, al helemaal
nu 5 mei nadert. Desalniettemin
ziet Ismee Tames - onderzoeker
bij het Niod, Instituut voor Oor-
logs, Holocaust en Genocide stu
dies - de vergelijking tussen de
huidige coronasituatie en de
Tweede Wereldoorlog deze weken
vaak voorbijkomen.
Ajax-icoon Sjaak Swart (81) refe
reerde er in een interview met
deze krant bijvoorbeeld nog aan.
,,Het is net oorlog, toen mochten
we ook niet naar buiten'', zei Mis
ter Ajax die 6 jaar oud was in 1945.
Swart nuanceerde zijn uitspraak
overigens meteen. ,,Nu zitten we
er gelukkig warmpjes bij, destijds
hadden we niet te eten.''
Heel vreemd vindt Tames de
vergelijking niet. ,,Op een be
paalde manier lijken sommige van
de huidige beperkingen op de oor
log. In de openbare ruimte mogen
we niet gaan en staan waar we
willen, we weten niet hoe lang de
maatregelen duren en hoe dit ver
der gaat.'' Het gewone leven van
miljoenen Nederlanders staat al
met al op zijn kop, concludeert ze.
Onze vrijheid is serieus ingeperkt,
iets dat we in het vrije Westen
sinds 1945 niet meer gewend zijn.
,,Veel mensen ervaren dat als be
dreigend.''
Verschillen
Uiteraard zijn er kardinale ver
schillen, beklemtoont Tames, pro
grammaleider War Society aan
het Niod en hoogleraar Geschie
denis en Betekenis van Verzet te
gen Onderdrukking en Vervol
ging. Er loopt geen bezettings
macht op straat, er vallen geen
bommen en er zijn geen depor
taties. „Dat scheelt uiteraard
enorm." Tegelijk nam in de
Tweede Wereldoorlog in grote
delen van Nederland het leven
gewoon zijn loop. In veel kleine
plaatsen waren nauwelijks Duitse
soldaten gestationeerd.
Mensenrechtenvereniging
Amnesty International maakt
de vergelijking met oorlogen
en autoritaire regimes eve
neens. ,,Deze coronamaatrege
len laten zien hoe angstig het
is om in onzekerheid te verkeren
over de dag van morgen'', vertelt
Gebrig Klos, senior-beleidsmede
werker. ,,Is er voldoende te eten?
Kan ik mijn oude moeder of dat fa
milielid volgende week nog wel
zien?'' De belangenorganisatie
hoopt dat Nederlanders zich nu
iets beter kunnen verplaatsen in
de situatie van inwoners van lan
den waar geen of veel minder vrij
heid is. ,,We ervaren een beetje
hoe moeilijk het is om opgesloten
te zijn, al is het maar in je eigen
huis waar de koelkast nog steeds
vol is. Kan je nagaan hoe dat moet
zijn als het een kleine cel is.''
Volgens Ad van Liempt, Tweede
Wereldoorlogkenner en medebe-
We zijn nog ver
verwijderd van een
escalatie van geweld
en wetteloosheid
denker van Andere Tijden, is er nóg
een verschil met de oorlog. ,,On-
danks alles leven we nog steeds in
een democratische samenleving,
waar de overheid gecontroleerd
opereert.'' Burgerrechten zijn de
mocratisch in het belang van de
veiligheid opgeschort, aldus Van
Liempt. ,,Hoewel het parlement
tijdelijk op een lager pitje functio
neert, kan het kabinet op elk mo
ment worden weggestuurd. Geno
men besluiten vallen achteraf te
toetsen, waarbij verantwoordelij
ken ontslag kunnen krijgen.''
Vergelijk dat met een oorlog
waarin de bezetter allerlei beslui
ten uitvaardigt waartegen protes
teren futiel is. ,,Wie de laatste oor
logsmaanden bestudeert, ziet een
ongekend verstrekkende escalatie
van wetteloosheid en geweld.
Daar zijn we ver van verwijderd'',
stelt Van Liempt. De historicus
vindt dat het kabinet tot nu toe
zorgvuldig opereert.
Dat vindt ook Amnesty Interna
tional, dat overal op de wereld de
genomen coronamaatregelen
nauwkeurig volgt. Volgens de
mensenrechtenorganisatie zijn
beperkende maatregelen toege
staan, mits ze niet langer duren
dan noodzakelijk, bedoeld zijn om
de coronacrisis te bestrijden en
door het parlement zijn goedge
keurd. „De democratie mag niet
buitenspel gezet worden zoals
Viktor Orban in Hongarije doet",
stelt Gerbrig Klos. Dat is in Ne
derland het geval.
Amnesty kwalificeert onze
'intelligente lockdown' als
een defacto noodtoestand,
i ondanks dat we die officieel
niet kennen. ,,De Grondwet
kent Nederlandse burgers
Bk::
vrijheid van beweging, vrijheid
van vereniging en vergadering toe.
Die rechten zijn opgeschort.'' Ui
teraard met een valide reden, al
dus de mensenrechtenorganisatie.
,,Het recht op gezondheid is een
belangrijk sociaal-economisch
recht. Het is begrijpelijk dat Ne
derland zijn best doet om dat te
garanderen.'' Amnesty zegt wel
'met argusogen' te kijken naar de
door het kabinet aangekondigde
app om coronapatiënten in de
buurt te spotten. ,,Zo'n app dient
privacyproof te zijn.''
Nieuwe tijd
Niod-onderzoeker Ismee Tames
denkt dat de coronacrisis een leer
moment kan vormen voor genera
ties Nederlanders die de Tweede
Wereldoorlog niet meer actief
hebben meegemaakt. ,,Wat we
missen is sensitiviteit voor erva
ringen van crisis en onzekerheid.
Door corona zien we wat dat met
óns doet.''
Tames spreekt van een 'liminale
fase' in onze tijd. Die term uit de
antropologie doelt op een soort
vacuüm tussen een oude tijd en
een nieuwe. Gedurende die peri
ode kunnen mensen niet meer te
rugvallen op de oude situatie die
ze kennen en is het wachten op
een nieuwe balans. ,,Mijn advies
aan mensen is daarom: wees alert!
Wat zie ik nu om me heen gebeu
ren? Wie neemt het voortouw,
wie loopt achter wie aan?''
Volgens historicus Van Liempt
tonen de huidige coronabeperkin
gen aan hoe broos onze vrijheid en
welvaart zijn. Hij vindt dat Neder
landers nu mild reageren. ,,Ik heb
geen idee hoe dat is als deze maat
regelen enkele maanden gelden.''
zaterdag 18 april 2020
GO
Net alsof het oorlogstijd is
David Bremmer
Amsterdam
- Ad van Liempt, historicus
Politiepatrouilles in lege
straten, opgeschorte burger
rechten en dwingende
adviezen van de overheid.
Volgens experts voelt het
als een oorlogssituatie.
"!'W'75H£
Blijf thuis!
Alleen samen krijgen we
corona onder controle.
FOTO GETTY IMAGES
