Rosanne Kranenburg vlogt vanuit ziekenhuis in Goes
8 ZEELAND
TWEEDE WERELDOORLOG OVERZICHTSKAART^
De nieuwe
'Bosatlas van de
Tweede
Wereldoorlog' biedt
een breed overzicht
van de jaren van
bezetting en strijd.
Het is voor het eerst
dat de Slag om de
Schelde in 1944
een eigen
overzichtskaart
krijgt.
Slag om de Schelde
Driekwart eeuw
werd de Slag om
de Schelde verge
ten, genegeerd
zelfs. Het leek alsof
we alleen in West-
Zeeuws-Vlaanderen en op Wal
cheren doordrongen waren van de
omvang en de verbetenheid van
de gevechten in de herfst van
1944. Op de Brabantse Wal was
eveneens om elke vierkante meter
grond gevochten, dus ook daar wa
ren de herinneringen in bloed ge
drenkt. In de rest van Nederland
en zeker ook daarbuiten werd
vooral gesproken over de landing
in Normandië, de mislukte Opera
tie Market Garden bij Arnhem en
het Ardennenoffensief.
Met de herdenking van 75 jaar
bevrijding van Nederland werd
het historische vizier eindelijk op
de Scheldedelta gericht. Het begin
van een jaar vol herdenkingsacti
viteiten op 31 augustus 2019 was
niet toevallig aan de boorden van
de Westerschelde in Terneuzen
gesitueerd. Daarmee werd breed
erkend dat de Slag om de Schelde -
de openstelling van de haven van
Antwerpen - cruciaal is geweest
voor het verdere verloop van de
oorlog.
In de pas verschenen Bosatlas
van de Tweede Wereldoorlog krijgt
de bevrijding van het grootste deel
van Zeeland - Schouwen-Duive-
land blijft bezet - een dubbele the
mapagina toebedeeld. Dat voelt als
'nationale erkenning' voor het
strategische belang van de strijd
om de Scheldemonding. Op een
kaart wordt de terugtocht van het
Duitse 15e Leger - 90.000 man
sterk - met grote pijlen aangege
ven. Ook het oprukken van Poolse
en Canadese legereenheden in
Zeeuws-Vlaanderen en op Zuid-
Beveland is ingetekend, evenals de
Britse amfibielandingen op de Be-
velandse kust en op Walcheren.
Daarmee is het hele strijdverloop
van 16 september tot 8 november
in grote lijnen duidelijk gemaakt.
Toelichting
In aparte kaders wordt in korte
teksten nadere toelichting gege
ven op het strijdverloop. De ont
snapping van het in het nauw ge
dreven Duitse 15e Leger wordt
duidelijk gekoppeld aan Operatie
Market Garden: 'De Slag om de
Schelde lijkt begin september met
de verovering van Antwerpen af
gelopen: 'Maar de Britse generaal
Montgomery overtuigt de Ameri
kaanse bevelhebber Eisenhower
om nu oostelijker door te stoten
(Operatie Market Garden). Dat
geeft het Duitse 15e Leger gelegen
heid via Zuid-Beveland naar het
oosten te gaan Ook krijgen de
nog aanwezige Duitsers tijd zich
goed voor te bereiden op verdedi
ging van de Schelde'.
Het hele strijdverloop
is in grote lijnen
duidelijk gemaakt
Hoe dramatisch dat uitstel voor
de bevrijding van de oevers van de
Westerschelde uitpakte, wordt
aanschouwelijk gemaakt in een
diagram en een kaartgrafiek. In to
taal vielen er circa 13.000 dodelijke
slachtoffers: 4250 Duitsers, 3231
geallieerden en 2283 burgers. Met
741 doden was Zeeuws-Vlaande-
ren, en dan met name West-
Zeeuws-Vlaanderen, het zwaarst
getroffen. Ter vergelijking: de be
vrijding kostte in heel België 744
burgers het leven. In Zeeland was
het geïnundeerde Walcheren met
423 doden eveneens een rampge-
bied. Het blijft achteraf altijd een
pijnlijke vraag: had een groot deel
van die slachtoffers voorkomen
kunnen worden als na de verove
ring van Antwerpen niet Arnhem
maar meteen Breskens en Vlissin-
gen het doelwit van de geallieer
den waren geweest?
De in samenwerking met het
Nationaal Comité 4 en 5 mei uit
gegeven Atlas geeft een ruim beeld
van de Tweede Wereldoorlog, plus
de periodes ervoor en erna. De fo
cus ligt op Nederland, maar er
wordt ook aandacht besteed aan
de rest van Europa, Indonesië en
het verre oosten. In het laatste deel
komen de Koude Oorlog en an
dere naoorlogse ontwikkelingen
aan bod. In hoofdstuk 1 bladeren
we van de verzuilde Nederlandse
samenleving naar Duitsland onder
Hitler. Kaarten van de inval in Ne
derland en de strijd om Vesting
Holland markeren het begin van
de oorlog. Overzichtskaarten en
infografieken worden afgewisseld
met pagina's met historische, vaak
iconische foto's en afbeeldingen
van wapens en voorwerpen uit
oorlogsmusea. De bezettingsjaren
worden in beeld gebracht met on
der andere een kaart van gealli
eerde bombardementen op Ne
derlandse doelen. Het vergissings
bombardement op Nijmegen op 22
februari 1944 kostte bijna acht
honderd inwoners het leven. Bres-
kens en Westkapelle staan met
hun honderden doden eveneens
stevig op de kaart. Groningen,
Friesland en Drenthe werden he
lemaal niet gebombardeerd.
Er komt veel aan bod. Collabora
tie, verzet, Nederland als Duits
wingewest (afgevoerde fietsen en
kerkklokken), Jodenvervolging,
inundaties, de hongerwinter. In
een thema-atlas als deze scheer je
over de onderwerpen heen. Ideaal
om de grote lijnen in een kort be
stek te overzien. En een mooie
aanzet om in gedachten stil te
staan bij de waarde van onze vrij
heid.
GOES Ze is gewend met doodzieke
patiënten om te gaan, slecht-
nieuwsgesprekken te voeren met
familie als een naaste komt te over
lijden. Maar in tijden van corona is
alles anders. Ook voor een ervaren
arts als Rosanne Kranenburg, die in
het Adrz in Goes werkt. ,,Als ik bij
een patiënt langs ga, blijf ik wat lan
ger hangen. Ik wil dan een praatje
maken om te weten wie de persoon
is die in dat bed ligt." Deze week be
gon Kranenburg met het ma
ken van korte videobood
schappen vanuit het zie
kenhuis. In de vlogs ver
telt ze welke impact het
virus heeft op haar werk
zaamheden. Dag en nacht
wordt er door de verpleegkundi
gen en artsen van het Adrz gewerkt
om de toestroom van patiënten in
goede banen te leiden. ,,Er liggen
patiënten in het ziekenhuis die uit
Zeeland komen, maar ook uit
de andere regio's. Ik ben blij
dat wij een steentje kun
nen bijdragen."
Normaal werkt Kranen
burg in het Adrz als inter-
1 nist acute geneeskunde,
maar tijdens de coronacrisis is
haar hulp ook hard nodig bij de or
ganisatie van zorg en het maken
van goede afspraken op de afdeling
corona." 24 coronapatiënten liggen
er momenteel in het Goese zieken
huis, van wie elf op de intensive
care. Toch is er op de verpleegafde-
lingen nog capaciteit.
De situatie is in niets te vergelij
ken met een 'normale' werkdag, zo
wordt duidelijk uit het persoonlijke
verhaal van Kranenburg. ,,Mensen
liggen echt helemaal alleen, als ze
worden opgenomen in isolatie mag
er geen bezoek komen. Ze liggen
echt in totale isolatie. Patiënten
vinden het zelf ook lastig,
de enige persoon die ze zien
heeft een mondmasker op en
kennen ze niet. Natuurlijk maken
we wel een uitzondering voor
mensen met wie het echt heel
slecht gaat, de mensen van wie we
weten dat ze komen te overlijden."
....-
woensdag 1 april 2020
Slag om de Schelde in nieuwe atlas
GO
Bosatlas met de Slag om de Schelde. foto noordhoff atlasproducties
Jan van Damme
Vlissingen
De Bosatlas van de Tweede We
reldoorlog - Uitgave Noordhoff
Atlasproducties Groningen en
Nationaal Comité 4 en 5 mei,
hardcover, 258 pagina's, 39,95
euro.
Kijk op de site bij /video
'Enige die ze zien heeft
mondmasker op'
15e Duitse leger
ontsnapt via de
Kreekrakdam
Duitsers Gealli-
4250 eerder
3231
Burgers
2283
De Slag om de
Schelde (eigenlijk de
Westerschelde) is een
com pleite operatie. Om een
goed Inricht te geven zijn
de troepenbewegingen
vereenvoudigd
weergegeven.
ji okt. - 8 nov.
Herovering Walcheren
2 ie okc.
Vrijmaken westerschelde
weer prioriteit. Canadezen
veroveren de Kreekrakdam
3-17 okt.
Britten bombarderen
zeedijken Walcheren.
Doei: inundatie (land
onder water zetten)
24 - 30 okt.
Canadezen en Britten
veroveren Zuid-Beveland
Geïnundeerd gebied
Operatie
Market
Garden
Polen dringen oostelijk
Zeeuws-Vlaanderen binnen.
Slag om de Schelde stokt
vanwege Market Gatden:
Ouitse 15e leger vlucht
óver de Westerschelde.
Coiwdezen zijn riet Konooi
door Zuid-Beveland
overgestoken
Na D-Day gaat de opmars van de geallieerden sneller dan gedacht. Om de oprukkende legers te
bevoorraden is de haven van Antwerpen nodig. Maar om daar schepen te laten komen moet
eerst de Westerschelde worden vrijgemaakt. Dat duurt uiteindelijk drie maanden en
vergt veel slachtoffers. Vooral Canadese troepen lijden zwaar. Ook bij de
Zeeuwse burgerbevolking laat de Slag om de Schelde diepe sporen na.
Na D-Day
De geallieerden zetten
de aanval op het Duitse
leger in bij Normandië.
Doden
Bij de slag. tussen 4 september en
28 november 1444. komen rond 13.000 burgers
en militairen om het leven.
Kreekrakdam
Als Market Garden bij Arnhem is vastgelopen,
krijgt het vrijmaken van de westerschelde weer
prioriteit.
Canadezen uekken op 2 oktober vanuit Antwer
pen op om de Kreekrakdam. de toegangspoort
tot Zuid-Beveland. vrij te maken. Ter hoogte van
Woensdrecht stuiten ze op lelie weerstand; de
Duitsers hebben versterking gekregen. De Cana
dezen lijden grote verliezen. Pas op 16 oktober,
na zware artillerie-inzet, wordt Woensdrecht
Ingenomen. Het dorp Is daarbij praktisch
verwoest en er zijn veel burgerdoden, maar
de dam is vrij.
1944
Burgerdoden per gebied
oprukken snel. Antwerpen is
4 september heroverd.
6 okt. - 2 nov.
Canadezen bevrijden westelijk
Zeeuws-Vlaanderen
6 juni
>944
Na een zware strijd gaat het
15 Jul'
Voor de opmars moeten voedsel, wapens en brandstof
worden aangevoerd (dagelijks 4 miljoen liter benzine).
De havens in Noord-Frankrijk zijn daarvoor nier geschikt.
Die van Antwerpen wel. maar om die per schip bereikbaar
te maken moeten de geallieerden de Duitsers uit de
Westerschelde verdrijven.
Ontsnapping Duitse 15e Leger
Begin september is het Duitse 95e Leger, van circa 90.000
man, in Zeeuws-Vlaanderen In het nauw gedreven door de
oprukkende Canadezen, vanuit het oosten valt een Poolse
divisie Zeeuw-Vlaandeien binnen. Als de Britten het stuk
tot aan de Kreekrakdam bezetten, kunnen de Duitsers
nergens meer heen. De Slag om de Schelde lijkt afgelopen.
Maat de Britse generaal Montgomery overtuigt de
Amerikaanse bevelhebber Eisenhower om nu oostelijker
door te stoten (Operatie Market Garden). Dat geeft het
Duitse 15e Leger gelegenheid via Zuid-Beveland naar
het oosten te gaan en
te helpen verdedigen bij
Operatie Market Garden
bij Arnhem. Ook krijgen
de nog aanwezige
Duitsers tijd zich goed
voor te bereiden op
verdediging van de
Antwerpen schelde
Market Garden
(17-26 sep.J mislukt
Inundatie Wakheren
van 3 tot 17 oktober bombarderen Britten de
zeedijken van Walcheren. Daardoor komt een groot
deel van het eiland onder water te staan en kunnen
de Duitsers hun zware kustbatierijen moeilijk
bevoorraden.
De bevolking wordt
gewaarschuwd met
pamfletten. Weinigen
geven gehoor aan de
oproep, met burger
slachtoffers en verlies
van vee tot gevolg.
Ccnodezen gebruiken
vlammenwerpers bij het Leopoldkanaal.
Operatie Switchback
Na een mislukte poging lukt het de Canadezen op
13 oktober het Leopoldkanaal over te steken, wanneer
zij op 19 oktober Breskens willen innemen, stuiten ze
op een grotere Duitse divisie dan verwacht. Mei
Britse luchtbombardementen lukt het om het dorp in
te nemen. Er komen 184 burgers bij om. Zeeuws-
Vlaanderen is op 3 november in geallieerde handen.
I V
Operatie VitaBty I
Op 24 oktober trekken de Canadezen vanaf
de Kreekrakdam door geïnundeerd gebied Zuid-
Beveland binnen. Het regent en het Is modderig.
Bovendien is het mistig, waardoor luchtsteun
niet mogelijk is. uiteindelijk bereiken de Cana
dezen het Kanaal door Zuid-Beveland. maar de
brug is door de Duitsers opgeblazen, waar
door ze niet verder komen.
Vitality II
Schotse troepen komen te hulp. Ze steken
op 26 oktober de Westerschelde over en
landen achter de Duitse verdediging.
Ondertussen weten de Canadezen een
pontonbrug over het kanaal aan te leggen.
Na hei mijnenvrij maken van de Westerschelde vaart
op 28 november het eerste schip Antwerpen binnen.
inname van Walcheren
Op 31 oktober openen de geallieerden de
aanval op Walcheren. Dat gebeurt bij de
sloedam, bij vlissingen en bij westkapelle.
Sloidam
Na meerdere pogingen lukt het de
Canadezen hier over het water te komen en
een klein bruggehoofd te vormen. Maat ze
komen nauwelijks verder. Aan de zuidkant
steken de Britten wadend de Sloe over en
verfassen de Duitsers van de zijkant. Het
Walcheren wordt ingenomen.
Vlissingen (Infatuate l)
Britten steken van Breskens over naar
vlissingen. Er zijn felle gevechten en de
Duitsers bombarderen de stad met zware
artillerie. Maar op 3 november moeten ze
ook deze stad opgeven.
Westkapelle (Infatuate II)
Britse oorlogsschepen nemen de Duitsers
onder vuur. Ole vuren terug, maar zien
daarbij niet dat landingsvaartuigen aan
land gaan. De Britten nemen Westkapelle In
en trekken ovet de dijken naar het noorden
en het zuiden. De Duitsers bieden nog
verzet, maar op 8 november is Walcheren
