5
gehouden. Zowel overdag als 's
nachts hebben sociaal recher
cheurs bij haar huis gepost en haar
en haar vriend gevolgd met de
auto. Ze weet niet wat ze
hoort. ,,Het was gewoon ongeloof
lijk", zegt Sandra, inmiddels bijna
anderhalfjaar later. ,,Ze hebben
maanden staan posten! Dan denk
ik: heb je niets beters te doen?
Maar ze hebben op deze manier
wel mijn leven geruïneerd."
Haar uitkering werd stopgezet,
waardoor ze drie maanden zonder
inkomen heeft gezeten. ,,In feite
zegt de gemeente: zoek maar zelf
uit hoe je het redt, of je nu kinde
ren hebt of niet. Ik moest elk dub
beltje omdraaien. Ik heb gelukkig
nog toeslagen en mijn familie en
vrienden hebben me ook gehol
pen, maar je raakt wel in de schul
den."
Huisdoorzocht
De rechercheurs zijn nóg een keer
langs geweest in verband met haar
nieuwe aanvraag voor een uitke
ring. Ditmaal liet Sandra ze wel
binnen. ,,Ze hebben mijn huis van
onder tot boven doorzocht. Alles is
nagekeken, maar ze hebben hele
maal niets gevonden." Van samen
wonen met haar vriend was - en is
- geen sprake, verzekert zij.
,,Je voelt je een zware crimineel,
want je wordt ten onrechte ergens
van beschuldigd. Ik heb na dat ge
doe in een burn-out gezeten. Ik
ben nu weer op de goede weg,
maar ik heb het wel heel zwaar ge
had. Tot op de dag van vandaag
kijk ik constant om, let ik op
vreemde auto's die in de straat
staan geparkeerd, ook al heb ik
niets te verbergen. Het idee dat je
constant bent gevolgd, is echt heel
vervelend."
Het was gewoon
ongelooflijk. Ze
hebben maanden
staan posten!
- Sandra
Voor gemeenten is het opsporen
van bijstandsfraude een inten
sieve klus. Als ze duidelijke aan
wijzingen hebben dat er iets mis is
of als er betrouwbare tips zijn,
kunnen zij een onderzoek uitvoe
ren. Volgens cijfers van Divosa
overtrad in 2018 8 procent van de
bijstandsgerechtigden de 'inlich
tingenplicht'. Met andere woor
den: ze gaven verkeerde informa
tie of meldden niet dat hun situa
tie was veranderd.
Gemeenten kunnen ver gaan in
hun onderzoek, hoewel minder
ver dan enkele jaren geleden. Ze
mogen nog steeds dossieronder
zoek doen, sociale media afstrui
nen en af en toe posten bij de wo
ning, zolang er maar niet al te zeer
inbreuk wordt gemaakt op ie
mands privéleven. De inzet van
bijvoorbeeld verborgen camera's
of zenders is niet meer toegestaan.
Onrechtmatig
Sandra heeft het intrekken van
haar bijstandsuitkering aange
vochten. Met succes, want de Mid
delburgse rechtbank heeft haar nu
in het gelijk gesteld en geeft in het
vonnis de gemeente er flink van
langs. Er was sprake van 'stelsel
matige observaties' en dat is in
strijd met het Europees Verdrag
voor de Rechten van de Mens, zo
zegt de rechter. Daardoor is er
sprake van 'onrechtmatig verkre
gen bewijs'.
De gemeente Hulst deed in San
dra's geval in nog geen vier maan
den tijd meer dan honderd 'obser
vaties', vooral bij haar huis, door in
totaal vijf sociaal rechercheurs.
Daarnaast volgden zij haar zestien
keer met de auto en brachten zij in
kaart waar ze haar dochtertje naar
school brengt, waar ze boodschap
pen doet en welke adressen ze be
zoekt.
Niettemin heeft de gemeente bij
de rechter betoogd dat ze dit niet
als 'stelselmatig' ziet. Onbegrijpe
lijk, vindt Elise van Acker, advo
caat van Sandra. ,,Op basis van
deze frequentie van observeren,
waardoor je precies weet waar ie
mand is of hoort te zijn, is het wel
degelijk stelselmatig. Dit leek op
een heksenjacht." Van Acker
houdt er rekening mee dat deze
zaak niet op zichzelf staat. ,,Als de
gemeente vindt dat dit mocht, ga
ik ervan uit dat het vaker zal ge
beuren."
Daar durft Tatiana Kharouk van
de Cliëntenraad Hulst geen uit
spraken over te doen. ,,Wel heb
ben we onze vraagtekens bij hoe
het allemaal loopt. We krijgen van
alle kanten signalen, maar we
kunnen niet nagaan in hoeverre
die kloppen. Daarom hebben we
vragen gesteld aan de wethouder."
Het gaat vooral om de regels rond
het instellen van onderzoeken.
,,De gemeente moet wel kunnen
nagaan of mensen frauderen, maar
ook de rechten van de mensen
moeten worden gewaarborgd."
Hoger beroep
De rechter heeft het besluit om
Sandra's uitkering in te trekken nu
vernietigd. Dat zou betekenen dat
zij alsnog haar uitkering kan ont
vangen over die periode. De ge
meente Hulst ziet af van haar mo
gelijkheid om in hoger beroep te
gaan, laat zij in een reactie weten.
,,In deze kwestie was er sprake van
stelselmatige controle en had
vooraf toestemming moeten wor
den gevraagd aan de officier van
justitie. Dat is niet gebeurd. Die af
weging is niet gemaakt door de so
ciale recherche."
Op de vraag of de zaak van San
dra maatgevend is voor de werk
wijze van Hulst, zegt de gemeente
dat controle altijd maatwerk is.
,,Op het moment dat een consu
lent aanleiding ziet om nader on
derzoek te doen, wordt de sociale
recherche hiervoor ingeschakeld.
Afhankelijk van hun bevindingen
wordt dit onderzoek meer of min
der intensief uitgevoerd. Bij ge
rede twijfel wordt er intensiever
gecontroleerd. Bij stelselmatige
controle hoort afstemming te wor
den gezocht met de officier van
justitie."
Sandra is opgelucht dat de zaak
is afgedaan. ,,Gemeenten hebben
de macht en kunnen je alles ma
ken, maar ik dacht: ik laat het er
niet bij zitten. Ik wilde mijn naam
zuiveren, laten zien dat ze geen
bewijs hebben en dat ik niets heb
gedaan wat niet mag. Ik ben blij
dat ik mijn recht heb gehaald."
De naam Sandra is om privacyre-
denen gefingeerd. Haar echte
naam is bij de redactie bekend.
vrijdag 13 maart 2020
GO
een zware crimineel'
M Sociaal re
chercheurs tij
dens een ob
servatie.
FOTO ANNINA ROMITA
