Economie holt
snel achteruit
door corona
ECONOMIE 17
nog kan volhouden. Ik vermoed
niet in de mate waarin ze dat nu
doen. De Europese activiteiten van
KLM hebben jaren in de rode cij
fers gezeten. Dat kan nu weer
gebeuren."
Massaal Europese vluchten
schrappen, kan volgens hem ook
niet. ,,KLM kan het zich niet ver
oorloven zijn lokale passagiers
kwijt te raken in de concurrentie
strijd met Easyjet en Ryanair. Dat
zal ten koste gaan van werkgele
genheid bij KLM." Hij maant wel
tot haast. ,,Als je als eerste je activi
teiten rationaliseert, zoals Luft
hansa doet, creëer je ook een voor
deel ten opzichte van je concur
renten."
Schade
De Amerikaanse oekaze heeft ver
strekkende gevolgen voor de hele
economie en werkgelegenheid. In
Nederland zijn 300.000 mensen
van de luchtvaart afhankelijk, de
economische bijdrage is 35 miljard.
,,De economische schade blijft dan
ook niet beperkt tot luchtvaart en
het toerisme", zegt Marieke Blom,
hoofdeconoom van ING. ,,Als KLM
niet vliegt, is er ook geen catering
nodig. De cateraar houdt oproep
krachten thuis, die hierdoor min
der inkomsten hebben en bezuini
gen op hun uitgaven. Dat merken
de winkels weer, die hebben min
der personeel nodig, enzovoort."
Hoe groot de economische
schade is, hangt af van de duur.
,,Maar ik denk dat de maatregelen
in Noord-Brabant grotere effecten
op de economie hebben dan het
inreisverbod. Hoe dichterbij, hoe
erger."
De vraag is in hoeverre de over
heid bijspringt. De Franse over
heid liet gistermiddag al weten
klaar te staan om Air France-KLM
te helpen. De Nederlandse vak
bonden willen dat Den Haag
financieel en organisatorisch hulp
biedt. ,,De overheid moet bereid
zijn tot snel handelen als KLM een
reëel verzoek voor hulp indient",
zegt CNV-bestuurder Wallaard.
,,Dit kun je niet meer scharen
onder normaal bedrijfsrisico, het
gaat hier om de werkgelegenheid
van tienduizenden KLM'ers."
De werkgeversorganisatie VNO-
NCW vreest dat bedrijven een
flinke klap kunnen krijgen door
de uitbraak van het coronavirus.
Als de zaak uit de hand loopt, zal
de economie in een recessie
terechtkomen. Omzetdalingen
van 20 tot 60 procent voor
bepaalde sectoren zijn dan denk
baar, schrijven de werkgevers.
Dan gaat het over het zwartste
scenario waarbij het hele land op
slot gaat. ,,Maar de afgelopen
weken en zelfs dagen is gebleken
dat ondenkbare zaken toch heel
snel denkbaar worden'', aldus
VNO-NCW. Dat blijkt wel uit de
situatie in Italië. Dat land is deze
week volledig op slot gegaan, met
alle gevolgen van dien. Als het zo
ver komt in Nederland moet de
overheid tijdelijk de lonen door
betalen voor zwaar getroffen be
drijven, zegt VNO-NCW.
Deeltijd-WW
De Nederlandse maakindustrie en
bedrijven in de toerismesector
worden nu al hard getroffen, zegt
ABN Amro. Die bedrijven maken
het merendeel uit van de onder
nemingen die een beroep doen op
de deeltijd-WW. Die regeling is
bedoeld voor bedrijven die tijde
lijk minder werk hebben door het
coronavirus. De overheid betaalt
tijdelijk een deel van de lonen, zo
dat er geen ontslagen hoeven te
vallen. ABN Amro verwacht dat
binnenkort bijvoorbeeld ook
transportbedrijven in de rij voor
het loket van deeltijd-WW zullen
staan.
Het kabinet kwam gisteren met
meer aanvullende maatregelen.
Zo stelt de overheid zich garant
voor kredieten aan bedrijven die
in de problemen dreigen te ko
men. Ook zal de Belastingdienst
soepel omgaan met belastinghef
fing. Zodoende houden bedrijven
meer geld in kas om de crisissitu
atie uit te zingen. De maatregelen
zijn gericht op het midden- en
kleinbedrijf. Die hebben vaak
weinig of geen vet op de botten
om tegenslagen op te vangen.
,,Dit zijn goede maatregelen
voor een kortdurende crisis. Het
geeft bedrijven extra liquiditeit",
zegt Sander Wortelboer, belas
tingadviseur bij accountants- en
adviesmaatschappijEY. ,,Als de
crisis langer gaat duren, zijn meer
maatregelen nodig.'' Daarvoor kan
het kabinet teruggrijpen op maat
regelen uit de vorige crisis. ,,De ge-
reedschapskist is nog niet leeg'',
aldus Wortelboer.
Hoe lang de crisis zal gaan du
ren, is moeilijk te voorspellen.
,,Dat hangt ervan af hoe erg de be
smetting met coronavirus wordt.
En wij zijn geen virologen'', vat
Bas van Geffen, econoom bij de
Rabobank, het probleem samen.
De economie in Europa kreeg al
een tik omdat er veel minder han-
W Werkgevers zijn
bang voor daling
van omzet van
20 tot 60 procent
del van en naar China was. Nu
speelt dat probleem ook meer en
meer binnen Europa. Nederland
en Duitsland doen veel zaken met
Noord-Italië bijvoorbeeld. Dat
komt nog bovenop de ingezakte
handel met China.
Om de klap te verzachten is het
zaak dat er een gezamenlijke actie
komt van overheden en centrale
banken. ,,Het Verenigd Koninkrijk
heeft dat gedaan'', zegt Van Gef-
fen. ,,Daar verlaagde de centrale
bank de rente en zegde die extra
kredieten toe. Daarnaast kwam de
regering met een pakket maatre
gelen om bedrijven te steunen.''
Rente
In de eurozone ondernemen
steeds meer landen actie. ,,Italië
heeft al 25 miljard gereserveerd
voor steun, de Europese commis
sie ook. Duitsland heeft geld
klaarliggen'', zegt Van Geffen. De
Europese Centrale Bank (ECB)
verlaagde tot verrassing van velen
de rente niet, maar kwam wel met
aanvullende maatregelen om
vooral het midden- en kleinbe
drijf te steunen. ECB-president
Christine Lagarde riep landen op
om meer geld vrij te maken om
het bedrijfsleven te steunen.
De markten hadden wel op een
renteverlaging gerekend. Direct
na het bekend worden van het
ECB-besluit doken de aandelen-
beurzen in Europa nog verder in
de min. De stemming was al
slecht door het inreisverbod voor
Europeanen door de Verenigde
Staten.
meren van reizigers. Dat is onze
eerste zorg. Er is nog veel onduide
lijk over de reikwijdte van deze
Amerikaanse maatregelen. Dan
pas kunnen we bepalen wat we
moeten doen."
Ingrijpend
Deskundigen voorspellen grote
problemen voor KLM, haar part
ners en voor Schiphol. ,,Voor KLM
is dit besluit dramatisch", zegt be
stuurder Michiel Wallaard van
CNV Vakmensen. ,,Als het vlieg
verkeer naar de VS voor dertig da
gen stil komt te liggen, heeft dat
zeer ingrijpende gevolgen. Het be
tekent dat een groot deel van de
vluchten en inkomsten in één klap
wegvalt.
,,De vluchten met Noord-Ame-
rika vormen 20 procent van het
totaal aantal passagierskilometers.
En aangezien het meeste trans-At
lantische vrachtvervoer via passa
giersvliegtuigen gaat, zijn de ge
volgen niet te overzien. Daar ko
men ook nog de annuleringen
voor de vluchten naar Azië en Ita
lië bij, plus de extreem lage bezet
tingsgraad voor andere vluchten in
Europa."
Ook luchtvaarteconoom Hans
Heerkens ziet het somber in.
,,Luchtvaartmaatschappijen zitten
al jaren in problemen. Het is al een
marginale business. De gevolgen
van deze maatregel kunnen verge
lijkbaar zijn met de impact na 9/11.
Toen heeft de luchtvaartsector
jaren met de gevolgen gekampt,
zijn maatschappijen verdwenen of
overgenomen, zoals KLM door Air
France. Na 9/11 kon dat nog, maar
nu is de luchtvaart al heel erg
geconsolideerd. Ik denk dat er,
zeker als dit lang duurt, nog grote
klappen zullen vallen."
Heerkens voorziet niet alleen
gevolgen voor het vliegverkeer
naar de VS, maar ook binnen Eu
ropa. Die vluchten voeren immers
veel passagiers af en aan van de in
tercontinentale vluchten. ,,Ik heb
er mijn twijfels over hoe lang KLM
die feeder-vluchten vanuit Europa
I t I f I
vrijdag 13 maart 2020
De Nederlandse economie
merkt nu al de gevolgen van de
coronacrisis. Het kabinet komt
met maatregelen om bedrijven
te steunen, maar de vraag is of
het voldoende is.
Peet Vogels
Den Haag
Christine Lagarde. foto getty
Het was gisteren druk bij de balie van de KLM op Schiphol
(boven), maar vliegtuigen in Europa en Azië bleven eerder deze
maand al zo goed als leeg. foto's michel van bergen/reuters
