ZEELAND 11
OORLOG NEDERLANDS-INDIË
Hanneke Coolen werd jaren terug in het Nederlands-Indiëverleden van haar
opa gezogen. Inmiddels verzorgt ze door het hele land de lezing Oost-Indisch Doof en
zijn er een theaterproductie, exposities en een documentaireserie in de maak.
i en lezing in haar eigen
woonplaats Middelbeers.
Ruim honderd stoelen zijn
gevuld. Het verhaal maakt
I zichtbaar indruk. Uit de
originele kist die met haar opa Piet
meeging naar Java, komt een heel ar
senaal uit de periode 1948-1950. Een
Javaans mes, een Lee-Enfield geweer,
een brancard.
Soms raakt Hanneke Coolen - Col-
sters (36) zelf geëmotioneerd bij de
lezing, die wordt ondersteund met
veel beeldmateriaal en waarin de
stemmen van hoofdrolspelers wer
den ingesproken door Björn van der
Doelen, Frank Lammers en Nol Ha
vens. Haar lezing valt op, ook buiten
haar woonplaats. Zo wordt er mo
menteel een documentaireserie ge
maakt over haar zoektocht en is Het
Zuidelijk Toneel bezig met een lan
delijke theatervoorstelling.
Coolen bespreekt het infanterie-
onderdeel van haar opa, de Zwarte
Panters, de censuur, mogelijke oor
logsmisdaden, de angst van de vaak
erg jonge mannen, maar ook de zoge
noemde 'bierconvooien', speciaal
voor de Brabanders. Ook het onbe
grip bij terugkeer komt aan bod. ,,Er
stonden mensen op de dijk met een
spandoek met 'Moordenaar' erop. Als
'dank' voor de bewezen diensten kre
gen ze een treinkaartje en een appel",
zo vertelt Coolen.
Bij het vragenrondje moet ook een
dame in de zaal huilen. ,,Als kind van
een Indiëganger kreeg ik vaak rotop-
merkingen over wat mijn vader op
Java misdaan zou hebben", zo vertelt
ze.
Dagboek
De Middelbeerse gaf al talloze lezin
gen over haar zoektocht, die begon
met het verhaal van haar opa. ,,Mijn
oma werd ziek en haar huisje moest
leeg. We vonden stapels brieven van
mijn opa, maar ook veel foto's en een
dagboek. Ik heb hem nooit gekend.
Mijn vader zegt dat hij thuis nooit
sprak over die tijd."
Van huis uit is Coolen muzikant.
,,Ik ben géén historicus en wil me
ook zeker niet zo presenteren. Het
verhaal van mijn opa werd gaande
weg de kapstok voor een heel scala
aan activiteiten."
Ze pakt haar opa's dagboekschrift
erbij, dat in een verzorgd handschrift
opent: ,,30 januari 1948. Vertrek naar
Indië." Hanneke glimlacht: ,,Mijn
opa, die amper over de dorpsgrens
van Middelbeers was geweest, naar
Java. Een reis van zes weken, met
tweeduizend man opeengepakt op
een schip dat bedoeld was voor zes
honderd." Ze vervolgt: ,,Opa's brie-
7 -r
ven en zijn dagboek zijn nogal ver
schillend van toon, zoals bij veel
van zijn strijdmakkers. De brieven
zijn vaak luchtig, misschien van
wege de censuur? In het dagboek
merk je dat de sfeer steeds grimmi
ger wordt. Net voor de Tweede Poli
tionele Actie in 1948-1949 stopt het
dagboek."
Om verder op zoek te kunnen,
moest Coolen zich oriënteren op an
dere bronnen. „Zoals de brieven van
Wim van Gerven uit Valkenswaard.
Een vreemde en verdrietige ervaring
voor mij, omdat ik wist dat hij later
zou omkomen toen zijn voertuig op
een bom reed."
Taboe
Gaandeweg ontrolde zich voor Coo-
len het verhaal van deze missie, die
voor Nederlandse begrippen bizar
groot was, zo vindt ze zelf. Zo'n
220.000 dienstplichtige jongens
moesten naar Nederlands-Indië, van
wie er zesduizend sneuvelden in de
steeds heviger wordende oorlog. De
Zwarte Panters verloren 43 mannen.
Aan Indonesische zijde vielen nog
veel meer doden: ruim 100.000.
Ook in het hedendaagse Nederland
rust er nog steeds een taboe op dit
deel uit de geschiedenis. ,,Dat maakt
het ook lastig om fondsen te werven
voor exposities, of een documen
taire", aldus
Coolen. Het is volgens haar veelzeg
gend dat het 4 en 5 Mei Comité er
nog altijd geen krans voor wil benoe
men. ,,Ik hoop vooral een soort olie
vlek te veroorzaken, zodat we het er
straks in openheid over kunnen heb
ben, zonder te veroordelen. Zodat we
niet meer Oost-Indisch doof hoeven
zijn."
De oud-strijders zelf zijn er vaak
verbitterd door geworden. ,,Ze gin
gen erheen om de orde te herstellen,
maar het werd een bloedige guerrilla.
Ik heb zes Zwarte Panters terugge
vonden via een advertentie." Het zijn
mannen van rond de negentig nu,
Ik hoop een
soort olievlek
te veroorzaken
sommigen waren maten van haar
opa. Zoals Jan Bullens uit Middel
beers, die ook op Java was. ,,Hij zei
me vroeger vaak: 'Jouw opa was een
vriend van mij'. Dat zei me toen niet
zoveel, maar nu begrijp ik veel beter
wat die vriendschappen betekenden
in die bange dagen."
Syfilis
Door haar zoektocht heeft Coolen
ook veel contact met Bronbeek, het
kenniscentrum van het koloniale
verleden, waar ook nog zo'n vijftig
oud-strijders verblijven. Van hen
hoort ze verhalen die ze hun eigen
kinderen nog nooit vertelden. Dat
Coolen een kleindochter van een
strijdmakker is, zorgt vaak voor een
opening. ,,Het is soms echt slikken,
als ze vertellen dat ze dorpen moes
ten ontruimen, syfilis opliepen, of
iemand hebben doodgeschoten. Ik
merk dat ik me soms opgejaagd voel,
want ik wil zoveel mogelijk informa
tie binnenhalen. Want, zijn ze er vol
gende maand nog?"
Coolen is ook benieuwd naar de
Indonesische kant van het verhaal.
,,Zij beleven dit heel anders. Waar wij
het verleden wegstoppen, wordt daar
elk jaar de bevrijding gevierd."
Als alles volgens plan gaat, wordt er
in 2021 een expositie ingericht in Mu
seum Bronbeek en in musea op Java.
woensdag 11 maart 2020
VL
Treinkaartje en appel als
dank voor bewezen diensten
Rens van Ginneken
Middelbeers
Hanneke Coolen -
Colsters uit Middel
beers dook in het ver
leden van haar opa
Piet. FOTO SEM WIJNHOVEN
DCI MEDIA
M Dienstplichtig sol
daat Piet Colsters in
zijn uniform.
FOTO PR IVÉC OLL ECT IE
-Hanneke Coolen
