WAM
Jt P
4
'Het voelt
alsof een
stuk van
mijn hart
eruit is
gerukt.'
AUKE DALSTRA - CAMERON DALZIEL - MINHCHAU DANG - QUOCDUY DANG - FRANCESCA DAVISON - LIAM DAVISON - LILIANE DERDEN -
SHALIZA ZAINI DEWA - DONNY TOEKIRAN DJODIKROMO - APRIL VAN DOORN - CAROLINE VAN DOORN - GIJSBERT VAN DUIJN - FATIMA DYCZYNSKI -
PETRONELLA VAN ELDIJK - LISANNE LAURA ENGELS - TAMARA ERNST - EMMA ESSERS - PETER ESSERS - VALENTIJN ESSERS - SHUN PO FAN -
MING LEE FOO - BRYCE FREDRIKSZ - ARIZA BINTI GAZALEE - RENE VAN GEENE - ANGELIQUE GIANOTTEN - KAELA MAYA JAY GOES - PAUL GOES -
LAURENS VAN DER GRAAFF - MARCO GRIPPELING - WILHELMUS GROOTSCHOLTEN - JILL HELEN GUARD - ROGER WATSON GUARD - DARRYL GUNAWAN -
ren. Die geur vergeet ik nooit.''
Helga stapt met 242 passagiers
en 16 bemanningsleden aan boord
van Pan Am 103. Rond half zeven
's avonds stijgen ze op. Een half
uur later ontploft een bom in de
bagageruimte. Het vliegtuig spat
op 9,5 kilometer hoogte uiteen.
John, inmiddels weer thuis,
weet van niets. Tegen negen uur
belt een bekende: er is een vlieg
tuig neergestort bij Lockerbie. Ze
zetten de televisie aan, zien de
beelden, maar het kwartje valt
niet. Tot de woorden 'Pan Am
vlucht 103' in beeld verschijnen.
,,Dat is Helga's vlucht!'' roept Lisa.
Er valt een stilte. Dan begint zoon
Marcus te schreeuwen: ,,Nee, nee,
nee!'' Lisa zachtjes: ,,Helga, Helga,
Helga..."
Lichtpuntje
John vertelt het alsof het gisteren
gebeurd is. Zo voelt het na ruim 31
jaar nog steeds, zegt hij. De twee
koppels zijn inmiddels op begraaf
plaats Dryfesdale in Lockerbie.
Helemaal achterin staat het mo
nument voor de slachtoffers. In de
Garden ofRememberance staan hun
namen op een grote wand. Op
twee kleinere stenen staan 17 na
men van slachtoffers die nooit zijn
geïdentificeerd.
De vorige keer dat Rob en Silene
daar stonden, hadden zij nog niets
om naartoe te gaan. Geen ramp
plek, geen monument. Inmiddels
hebben de nabestaanden van
MH17 een monument in Vijfhui
zen, onder de rook van Schiphol.
Het verhaal van John en Lisa
over het moment dat ze het
nieuws van de aanslag horen, ont
roert Silene tot tranen toe. ,,Wij
zagen het nieuws over MH17 ook
eerst op televisie. Onze wereld
stopte met draaien.''
17 Juli 2014. Bryce Fredriksz (23)
hangt nog in bed. Zijn vriendin
Daisy Oehlers (20) is al wakker. Ze
pakt spullen in voor haar eerste
vakantie op Bali. Het moet een
lichtpuntje worden in een don
kere tijd. Haar moeder is kort daar
voor overleden. Rob en Silene ge
ven de vakantie cadeau.
Bryce en Daisy zijn al drie jaar
samen. Ze wonen bij Rob en Si
lene in huis. Zij is een lief, ingeto
gen meisje, hij een getalenteerde -
niet altijd gedisciplineerde - voet
baller met een passsie voor koken.
Na de vakantie wacht meer vastig
heid: een nieuwe baan voor Bryce,
een nieuwe opleiding voor Daisy
en misschien een eigen huisje.
Silene moet op de dag van vertrek
vroeg de deur uit naar haar werk.
Ze loopt de slaapkamer van de
twee binnen en wenst ze een fijne
vakantie. ,,Maak veel plezier en
laat je zorgen hier achter'', zegt ze.
,,Zorg goed voor elkaar en pas op
elkaar.'' Dat beloven ze.
Rob brengt ze naar Schiphol.
,,Pa, ik ben toch bang'', zegt Daisy.
,,Maak je niet ongerust'', reageert
Rob. ,,Ik heb honderd keer gevlo
gen. Er gebeurt niks.'' In het vlieg
tuig sturen ze nog een laatste be
richtje: ,,Bedankt voor alles.''
Een paar uur later wordt het toe
stel van Malaysia Airlines boven
Oost-Oekraïne door pro-Russi
sche seperatisten met een BUK-ra-
ket uit Rusland neergeschoten.
Alle 298 inzittenden, onder wie
196 Nederlanders, komen om.
Ruim een kwart eeuw na Pan Am
103 regent het brokstukken en li
chamen in Hrabove, een dorpje
net zo nietig als Lockerbie.
Met de kennis van nu denken
Rob en Silene vaak terug aan die
kleine momenten en gesprekken.
,,Daisy's angst was toch terecht'',
zegt Rob. ,,Een paar dagen voor
vertrek zagen we op televisie dat
een Oekraïense Antonov door re
bellen was neergeschoten. Als ze
daar maar niet gaan vliegen, dacht
ik nog. Dat zal vast niet, boven
oorlogsgebied.''
Pas een paar maanden na de
ramp worden Bryce en Daisy ge
ïdentificeerd. Van beiden worden
slechts enkele botresten en wat li
chaamsweefsel gevonden. Het is
zo weinig dat ze samen in een
houten hartvormig kistje passen.
Hun as zit in een urn op de kast, in
de woonkamer waar overal hun
foto's hangen. Elke dag brandt er
een kaars. Silene: ,,We hebben al
tijd gezegd: wat er ook gebeurt, ze
blijven bij elkaar. We hebben ze
samen mogen cremeren.''
Als John Mosey hoort over de
moeizame identificatie, schudt hij
zijn hoofd. Op dat punt kan hij
zich geen voorstelling maken van
de situatie van MH17-nabestaan-
den. Die kunnen vanwege de bur
geroorlog in Oost-Oekraïne nog
steeds de rampplek niet bezoeken,
hadden vaak geen lichaam om te
begraven of cremeren. ,,Dat moet
verschrikkelijk zijn.''
John en Lisa zien hun dochter
niet meer nadat ze gevonden is. De
begrafenisondernemer raadt het
af. Haar gezicht is gehavend. Later
krijgen ze een brief over de doods
oorzaak. ,,We zaten om de tafel en
ik las de brief voor'', vertelt J ohn.
,,Dit was gebroken, dat was gebro
ken. En haar hersenen waren weg.
'Ja dat klopt', zei mijn zoon Marcus
gekscherend. 'Dat is Helga.' Dat
was de eerste keer na de ramp dat
we weer gelachen hebben.''
Ze koesteren de cadeautjes die
Helga heeft achtergelaten: hand
schoenen voor John en een mooie
avondjurk voor Lisa. ,,Die jurk heb
ik nooit gedragen'', zegt Lisa.
,,Daar wil ik in begraven worden.''
Van Helga zijn nog enkele spul
len teruggevonden. Een sweat
shirt en een horloge, dat een vaste
plek kreeg op het bureau van John.
Die deed het nog tot een jaar na de
ramp. John: ,,Het leven van Helga
stond stil, maar de tijd tikte door.''
Bij Rob en Silene thuis staat de
tijd in de slaapkamer van Bryce en
Daisy wél stil. Daar is alles onaan
geroerd sinds 17 juli 2014. De chaos
is nog precies zoals ze die hebben
ra.** jw
k1
1 gfc (■nvSvh*
- P* - f
Hkift A
wb-
Grote foto: Silene
en Lisa bij het graf
van Helga. Bij de
Schotse plaats Loc
kerbie ontmoeten de
ouders van de om
gekomen kinderen
bij de vliegrampen
elkaar voor de
tweede keer.
achtergelaten. Het bed is onopge
maakt, her en der liggen losse kle
ren en spullen. Aan de ene muur
hangt een vlag met een beeld van
Bob Marley, de andere muur is be
hangen met een blauwe zee, wit
strand en groene palmbomen.
Thuis beelden ze zich soms in
dat ze de vrolijke stemmen van
Bryce en Daisy horen, of dat ze elk
moment de hoek om komen lo
pen. Rob: ,,Ik wist niet dat een
mens zoveel pijn kan verdragen.
Het voelt alsof een stuk van mijn
hart eruit is gerukt.''
Bij John en Lisa voelen ze steun
en begrip. Silene: ,,Mensen die
zoiets niet zelf meemaken, weten
niet hoe het voelt.'' Dat hebben
John en Lisa ook ervaren. John
werd ooit uit een kerkgemeen
schap gezet omdat zijn collega's
moeite hadden met zijn rouwpro
ces. ,,Een paar maanden na de
ramp zei iemand tegen Lisa: zijn
jullie er nog niet overheen?''
In 2000, twaalf jaar na de ramp,
reizen ze naar Nederland voor het
proces tegen de twee verdachten
van de ramp. In Kamp Zeist wordt
een speciale rechtbank ingericht.
John huurt een appartement en
volgt bijna onafgebroken het pro
ces. Lisa komt af en toe over. ,,Ik
voelde geen haat, eerder medelij
den'', zegt ze over de twee ver
dachten die ze daar zag. ,,Ook zij
zijn gebruikt.''
De verdachten zijn twee Libiërs.
Ze zouden de aanslag hebben ge-
pleegd in opdracht van de Libische
leider Muammar Khadaffi. Maar er
zijn ook aanwijzingen dat een an
der land de opdracht gaf: Iran, als
vergelding voor het neerschieten
van een Iraans vliegtuig door een
Amerikaanse raket. De Libische
verdachten ontkennen in alle
toonaarden.
John heeft in de rechtszaal con
tact met de familie van één van
hen. Dat nemen andere nabe
staanden hem niet in dank af.
Bijna een jaar later wordt de ene
ZATERDAG 7 MAART 2020 GO
VERVOLG VAN PAGINA 3
IV
..T - 7
3 -•
FOTO'S ROBERT PERRY
