M
Erik van Muiswinkel is cabaretier maar ook bibliofiel en groot
liefhebber van verboden boeken. In de Embassy of the Free Mind
bewondert hij eeuwenoude godslasterlijke woordenboekjes en
luxebijbels. Binnenkort kan iedereen ze op zijn eigen scherm te zien.
BPH
De Bibliotheca
Philosophica Herme-
tica is de naam van
de boekencollectie
van de Embassy of
the Free Mind, een
museum en platform
voor het vrije denken.
Met haar 25.000
vaak eeuwenoude
boeken is de biblio
theek de grootste
collectie ter wereld
op het gebied van
het dwarse denken,
op zowel religieus
als maatschappelijk
gebied. De auteurs
dachten na over de
vragen 'Wie ben ik?',
'Waar kom ik van
daan?' en 'Waar ga ik
naartoe?' maar ook
over meer aardse
zaken als vrijheid van
meningsuiting.
De Ritman-collectie ofde Biblio
theca Philosophica Hermetica is onder
boekenliefhebbers met recht een magische
naam. Harry Mulisch kwam er graag stude
ren, Umberto Eco en Dan Brown waren op
bezoek. Zij bogen zich daar over de real
thing, de eeuwenoude boeken waarop ze
hun historische thrillers baseerden. Bij Rit-
man vonden ze de geheimzinnige 'dwars-
denkers' van de vroegmoderne tijd: alche
misten, visionairen en mystici, humanisten
en zelfs een enkele vroege Verlichter.
Ik ben te gast in het definitieve onder
komen van de collectie: het 'Huis met de
Hoofden', een museaal grachtenpaleisje in
Amsterdam waar de in een stichting onder
gebrachte Embassy of the Free Mind onder
meer die wereldberoemde Ritman-collec-
tie toegankelijk maakt. In de voormalige
bibliotheek van het pand heeft conservator
Cis van Heertum een grand buffet van drie
eeuwen Wonderboeken gedekt. Een onge
looflijk fraai ingekleurde Antwerpse bijbel,
een exemplaar van Spinoza's meesterwerk
Tractatus Theologico-Politicus, uitgaven in
groot formaat van de Zwitserse hervormer
van de geneeskunde Paracelsus en de
Duitse filosoof Jacob Böhme, het Corpus
Hermeticum zelfs, de 'Bijbel' van onder an
dere natuuronderzoekers. En dan opeens
is daar dat schijnbaar onooglijke, in oeroud
perkament gebonden pareltje van Adriaan
Koerbagh.
Als we in Nederland een Canon van Re
bellen en Dwarsdenkers zouden maken, staat
Adriaan Koerbagh hoog op die lijst. Een
messcherpe i7de-eeuwse arts en jurist die
zijn tijd een eeuw of twee vooruit was. Zijn
brutale kritiek op overheid en christendom
moest hij met zijn leven betalen. Zijn lange
tijd verboden Bloemhof, een heerlijk gods
lasterlijk woordenboekje uit 1668, mag
ik zomaar pakken en openslaan, daar aan
de Keizersgracht 123.
D e hermetische bibliotheek van zaken
man en maecenas Joost Ritman wordt deels
gedigitaliseerd. Veel ooit 'geheime' kennis,
te vinden bij gnostici en alchemisten, maar
ook het werk van grondleggers van het
moderne denken als Koerbagh, Spinoza
en Coornhert, al die originele bladzijden
rollen, als u wilt, achteloos over uw scherm.
De kostbare boeken zelf vinden aan de
Keizersgracht eindelijk rust en veiligheid.
36
Wonderboeken
van vrije denkers
FOTO'S JEAN-PIERRE JANS
