preventieve aanpak Wat zegt de wetenschap
I
Mens en hond was liefde op het
eerste gezicht, mens en kat niet
Al
Eureka! Beeld van uitgeputte aarde
Wilde katten
kwamen alleen bij
mensen vanwege
de muizen
23
Zo werkt Covid-19
behandelen: lopinavir en ritonavir. En in
proefonderzoeken lijken ze de ernst van
de ziekteverschijnselen en het aantal
sterfgevallen te verminderen bij mensen
geïnfecteerd met het Sars- of Mers-coro-
navirus. Artsen in Wuhan mogen de mid
delen al in een controlegroep toepassen.
Deze week werd ook bekend dat een ma
lariamedicijn dat al sinds de jaren 30 op de
markt is, chloroquine, in China effectief
wordt ingezet tegen de verschijnselen die
Covid-19 veroorzaakt.
Preventief
Kan het virus zo snel muteren dat een
ontwikkeld vaccin meteen kansloos
wordt? Elk virus wil overleven, dus ook
Covid-19. Maar experts verwachten niet
dat dit snel zal gebeuren. Als er een effec
tief vaccin is, zal dat nog enige tijd zijn
werk kunnen doen. De derde uitbraak van
een coronavirus in twee decennia zet wel
druk op de ketel. Er zal meer tijd en geld
moeten worden gestopt in de ontwikke
ling van vaccins. Diverse ontwikkelingen
- klimaatverandering, verstedelijking en
reislust - zorgen ervoor dat deze virussen
zich snel over de wereld verspreiden. Ex
perts pleiten ook voor een andere aanpak.
De ideale wereld van een viroloog ziet er
zo uit: preventief basisvaccins ontwikke
len die met enige genetische 'bijsturing'
onmiddellijk inzetbaar zijn als zich een
nieuw besmettelijk virus voordoet.
Dieren spelen een grote rol in ons leven. We kijken naar Disneyfilms en gaan naar de
kinderboerderij. Maar waarom temmen we ze en maken we ze tot huisdier?
De helft van de Nederlandse huis
houdens heeft een huisdier. Kat
ten (2,6 miljoen) en honden (1,5
miljoen) zijn daarbij het meest po
pulair. Dat zijn van oorsprong
wilde dieren, maar we hebben ze
weten te temmen, zodat we onder
één dak met ze kunnen wonen.
Volgens cultuurwetenschapper
Maarten Reesink (Universiteit van
Amsterdam) moet dat enigszins
worden genuanceerd. ,,De dieren
hebben vooral zichzelf en ons ge
temd'', zegt Reesink.
Voor de Amerikaanse bioloog
Edward Wilson is de verklaring
voor onze dierenliefde simpel. De
mens leeft vanaf de geboorte al
met biofilie: een aangeboren liefde
voor dieren. Al vroeg in de historie
verzamelde de mens dieren om
zich heen.
Het eerste contact tussen de
voorouder van de hond en de
mens was liefde op het eerste ge
zicht, alleen was dit nog aller
minst de labrador of chihuahua
die we nu kennen. De wolf, de
voorouder van de hond die we nu
kennen, ontstond in Noord-Ame-
rika en trok via Europa richting
het Midden-Oosten. Op het mo
ment dat de mens, ontstaan in
Afrika, ook in het Midden-Oosten
kwam, vonden de twee elkaar.
Voor de mens was het heel pret
tig om deze nieuwe kameraad in
de buurt te hebben. Door het
sterke reukvermogen werden
prooidieren snel gevonden en de
hond beschikte over scherpe tan
den en klauwen.
Omgekeerd zag de hond in het
gezelschap van de mens ook grote
voordelen: de mens hield met
vuur vijanden op afstand en ge
bruikte ter verdediging ook spe
ren. ,,Dus eigenlijk heeft niet de
mens de hond gedomesticeerd,
maar is het een wederzijds proces
geweest waarbij de honden zich
zelf, maar ook voor een belangrijk
deel ons hebben gedomesticeerd'',
aldus Reesink.
In tegenstelling tot de ontmoe
ting met de hond was het met de
kat geen liefde op het eerste ge
zicht. Katten zijn vanuit hun oor
sprong gewend alleen te leven. De
wilde kat kwam alleen in de buurt
van mensen omdat er veel muizen
aan onze voedselvoorraden zaten.
Katten kwamen niet voor ons,
maar voor de muizen.
Als je het zo bekijkt, is het ei
genlijk gek dat we tegenwoordig
bijna twee keer zo veel katten als
honden in huis hebben. Het zijn
van oudsher immers geen sociale
beesten. Reesink: ,,We hebben
katten letterlijk gekooid om ze in
huis te krijgen. In onze drukke,
moderne leefstijl past zo'n zelf
standige kat natuurlijk weer wel
heel goed. En vanuit onze aange
boren biofilie is het sowieso heer
lijk om een dier dagelijks in onze
nabijheid te hebben.''
De voorwaarden voor een huis
dier zijn volgens Reesink vrij sim
pel. ,,Ze moeten niet al te groot
zijn, niet al te agressief of gevaar
lijk, ze moeten vooral erg sociaal
zijn en het leuk vinden om met
andere dieren zoals ons te leven.
Zindelijk zijn is ook wel een pre.''
Wetenschappers
vertellen over hun
eurekamoment. Dit
keer ruimtevaarder
André Kuipers
(61).
leeg, koud, straling. Als
het misgaat kunnen we
nergens heen. Vanuit de
ruimte zie je het totaal
plaatje. Je ziet de mense
lijke activiteit, ook de ne
gatieve. Als de wolken
eens weg zijn boven het
Amazone-regenwoud zie
je op diverse plekken een
lichtgroene graatstruc
tuur in het donkergroen:
weggekapt regenwoud
langs weggetjes, mede
vanwege de veeteelt.
Wegstromende vrucht
bare grond door erosie, als
gevolg van boskap. Niet
alleen in de Amazone, ook
op Borneo, Sumatra,
Afrika, Madagaskar.
Door alles wat je kunt
waarnemen, zoals ook de
enorme hoeveelheden
lichten van visserssche
pen en de lichten van
menselijke bewoning over
de hele planeet, reali
seerde ik me dat we de
aarde uitputten. Bossen
worden weggekapt, de
zeeën leeggevist en elke
dag komen er 200.000
mensen bij.
We gedragen ons als een
plaag en geven de aarde
geen hersteltijd. We kun
nen een grote slag slaan
door te stoppen met vlees
eten van levend vee. Geef
de grond terug aan de na
tuur en ga superefficiënt
aan de slag met de voed
selproductie.''
,,De turquoise wateren
van de Bahama's, de rode
woestijnen in Australië en
groene meren in een oker
geel Tibet. Als je boven de
aarde zweeft, beleef je
continu grote momenten.
Je ziet iets majestueus
door het scala aan kleuren
dat soms niet te beschrij
ven is.
Maar als je erlangs kijkt en
het zwarte heelal ziet, lijkt
de aarde ineen te schrom
pelen tot een kwetsbare
levende cel, omringd door
een dun membraantje.
Ik kreeg een claustrofo
bisch gevoel, niet voor
mijzelf, maar voor de
aarde. We zitten opgeslo
ten in de dreigende
deken van het heelal,
GO ZATERDAG 22 FEBRUARI 2020
Kijk op de site
bij /wetenschap
Het virus komt het lichaam binnen via de adem.
1 Aan de buitenkant van het virus zitten spijker
proteïnes die binden aan cellen in neus,
keel en longen.
Spijkerproteïne
Gezonde
cel
(genetisch materiaal)
2 Het virus dringt de
cel binnen en laat
zijn rté los.
celkern
met dna
3 Het rna zet het dna van
de cel aan tot het
produceren van nieuwe
coronaviruscellen.
4 De vrijgekomen
viruscellen infecteren
nieuwe cellen.
20220 TU
FOTO SHUTTERSTOCK
WOUTER BOLLEBAKKER
Wetenschap wordt gemaakt in samenwerking met NGWSCiBlltiSt en met 1/ van'neoerland
-Jim Jansen
