Oud-minister Ben Bot zou graag een punt zetten achter het
18
Ben Bot (82), oud-minister van Buitenlandse Zaken, meende
in 2005 alle gevoeligheden in de relatie met de voormalige
kolonie Indonesië te hebben bezworen. Maar 75 jaar na dato,
rond het staatsbezoek aan het land, dreigen alle geesten
weer uit de fles te komen door de Nederlandse zelfkwelling.
'We zijn
door onze
calvinistische
aard geneigd
onze zonden op
te kloppen'
In een chic pand aan het Lange
Voorhout ontvangt Ben Bot
(82). Bot is er blij om dat het
koningspaar over enkele we
ken voor een staatsbezoek af
reist naar Indonesië. ,,Het is be
langrijk dat we daar wat vlagver
toon tentoonspreiden. De kennis
over Nederland in Indonesië
glijdt weg: het is daar geen toppri
oriteit. In Nederland zijn er wel
veel afstammelingen door het
verleden.''
Zoals Bot zelf. De eerste jaren
van zijn leven zat de latere topdi
plomaat en minister met zijn
moeder in Indonesië vast in een
Jappenkamp en zag gruwelen die
een onuitwisbare indruk maak
ten. Zijn vader was bestuursamb
tenaar en werd door de Japanners
tewerkgesteld aan de Birma-
spoorlijn. Op zijn 9de vertrok hij
uit Indonesië met een taalachter
stand.
Aan de vooravond van het
staatsbezoek schetst de ex-minis
ter uit het tweede kabinet-Balke
nende het palet van gevoelighe
den met Indonesië, dat de periode
na de Tweede Wereldoorlog do
mineert. Bot legt uit dat er een pa
troon in zit.
Bot: ,,Wij Nederlanders rakelen
steeds weer zaken op uit het ver
leden waar Indonesiërs graag een
punt achter zouden zetten. Zij
kijken graag vooruit. En ik merk
ook in mijn gesprekken met de
vorige en de huidige ambassa
deur, dat zij dat enerzijds wel be
grijpen. Maar anderzijds vinden
zij het vervelend dat er alsmaar
weer dingen uit dat verleden om
hoog worden gehaald. Ze zeggen
ook: 'Omdat jullie dat doen,
dwing je ons min of meer terug te
kijken naar een periode die we
achter ons hebben. Dan krijg je
steeds hetzelfde verhaal: wij In
donesiërs zijn mensen die voor
uitkijken en jullie Nederlanders
kijken alsmaar naar achter.'''
Kort nadat Japan in augustus
1945 capituleert en de bezetting
van Nederlands-Indië beëindigt,
roept de nationalist Soekarno de
onafhankelijkheid van de repu
bliek Indonesië uit. Terwijl in Ne
derland wordt onderhandeld over
een unie van Nederland en de fe
deratieve staat Indonesië, zijn er
op Java onlusten, die uitmonden
in een guerrilla, waarbij veel Ne
derlandse burgers worden ver
moord.
Daarop wil Nederland de orde
en de voedselproductie herstellen
en stuurt het kabinet Beel-Drees
de grootste militaire overzeese
operatie ooit op pad voor de eerste
politionele actie in 1947. Door in
ternationale druk en verzet van
de PvdA-ministers komt er een
wapenstilstand. Ruim een jaar la
ter is er de tweede politionele ac
tie. Het is een militair succes,
maar de internationale schade
voor Nederland is groot. In 1949
wordt de soevereiniteitsover
dracht alsnog getekend.
Bij de twee politionele acties
sterven ruim 100.000 Indonesiërs.
Aan de andere kant worden onder
de Nederlandse en Indisch-Ne-
derlandse bevolking alsmede on
der Molukkers en Chinezen, tien
duizenden burgers vermoord
door Indonesische nationalisten.
Verhalen over wederzijds geweld
komen pas decennia later naar
buiten en leiden soms tot rechts
zaken, zoals over de excessen in
Rawagadee, waarbij de Neder
landse staat weduwen schade
loosstellingen uitkeert.
,,Wij zijn misschien vanuit onze
calvinistische aard sterk geneigd
onze zonden nog een keer op te
kloppen en daarvoor vergiffenis
te vragen. Liefst publiekelijk, na
dat wij onszelf stevig gestraft heb
ben. Het is zelfkwelling. De Indo
nesiërs begrijpen die zucht van
ons niet om over de schouder te
blijven kijken. Ze vormen een
jong en dynamisch volk. Als ik er
ben, voel ik hun drang om verder
te gaan, zich te verbeteren, te
groeien. Maar elke keer als we lij
ken iets te hebben opgelost, ko
men we weer met iets nieuws. Als
het niet Nieuw-Guinea is, dan is
het de slavernij. Of zijn het de
kampen, gevolgd door de oorlo
gen. Iedere keer als we denken, nu
hebben we die hoofdstukken
doorlopen, dan verzinnen jullie
weer iets nieuws, zeggen de Indo
nesiërs, houd er toch een keer
mee op!''
Daar ziet het nog even niet naar
uit. Volgend jaar september komt
er in opdracht van het kabinet een
zwaar rapport uit van drie institu
ten over 'onafhankelijkheid, de
kolonisatie en geweld in Indone-
sië 1945-1950'. De onafhankelijke
onderzoekers komen van het
Niod, het Nederlands Instituut
voor Militaire Historie én het Ko
ninklijk Instituut voor Taal, Land
en Volkenkunde. Ze kijken naar
het politieke, bestuurlijke, mili
taire, en justitiële optreden van
beide landen. De kans is zeer aan
wezig dat nabestaanden van om
gebrachte familieleden Nederland
dan voor de rechter slepen.
ZATERDAG 22 FEBRUARI 2020 GO
'Indonesië zegt:
Hou eens op
met excuses!'
JAN HOEDEMAN
Wat bezielt Nederlanders om
maar niet los te komen van dat
bloedige verleden?
