2 fAOmA's iw
OW 'N STBL- PAT Si A 3
MAAHpBH AIW&&JZ UIT
frLKAAf? JS!
EUWS 11
/H^W K2CE.PIE
H6ÊFT PIT H6t5L
SU/W
Als je niet van
aandacht houdt,
lijkt BN'er zijn me
geen pretje
noeg positieve verhalen en anekdotes
in. Maar ik wil jongeren ook waar
schuwen: beroemd zijn heeft een
keerzijde.''
Tegen andere mensen opkijken, dat
is van alle tijden. Het op de voet vol
gen van bekende mensen is dat niet.
Neerlandicus Rick Honings van de
Universiteit van Leiden deed onder
zoek naar het fenomeen en ontdekte
dat we er in Nederland in de negen
tiende eeuw mee begonnen. De 'ge
lukkigen' waren de beroemde arties
ten van dat moment: schrijvers en
dichters als Willem Bilderdijk en
Multatuli, het pseudoniem van Edu-
ard Douwes Dekker. Zij kregen te
maken met fans voor hun deur, met
aanbidders.
Revolutie
,,Ik denk dat er twee redenen zijn dat
dat toen begon. Enerzijds kwam in
de negentiende eeuw de Romantiek
tot bloei, waarin we meer aandacht
kregen voor de individuele persoon,
voor zijn of haar emoties, en daarmee
voor bijzondere mensen. Tegelijk had
je de introductie van fotografie, mo
derne druktechnieken, de telegraaf,
treinen. Je kon dus beelden van men
sen maken en die snel verspreiden.
Dat was essentieel.''
Een revolutie in artiestenland was
geboren. ,,Fans begonnen met het
verzamelen van handtekeningen, van
eerste drukken van een boek, zelfs
van haarlokken van hun idool. Bil-
derdijk werd op zijn sterfbed kaalge
knipt om zo veel mogelijk aanbidders
een stukje haar te kunnen geven.''
Multatuli maakte volgens neerlandi
cus Honings dankbaar gebruik van de
mogelijkheden die de moderne tech
niek hem bood. ,,Hij liet zich portret
teren door de beste fotograaf van
Brussel, maakte daar afdrukken van
met zijn handtekening en een spreuk
erop en liet die verspreiden.'' Een
soort negentiende-eeuwse wijze van
Instagrammen.
Multatuli was in Nederland een
van de eersten die doorhad hoe het
werkte. Bied je je publiek naast de
vruchten van je talent ook een stukje
van jezelf, dan is dat voor die buiten
wacht machtig interessant.
Het is het begin van wat mediawe-
tenschapper Jaap Kooijman 'de eco
nomie van het genereren van aan
dacht' noemt en die pas echt op gang
kwam met de komst van televisie.
,,Tegenwoordig is het bijna een ge
vecht, omdat door de opkomst van
YouTube en Instagram iederéén be
kend kan proberen te worden - al
lukt het de meesten nog steeds niet.
Als ster kun je je publiek steeds blij
ven voeden met een stukje van je
zelf.'' Psycholoog Gubbels vult aan:
,,Met radio en tv waren we al in staat
om een gevoel te vormen bij een
BN'er, maar door de opkomst van so
ciale media kun je ook interactie aan
gaan. Ze komen nóg dichterbij.''
Nieuwe elite
Het Instagramaccount van Monique
Westenberg, de ex (of toch niet?) van
Hazes, heeft bijna 600.000 volgers.
Het is een verdienmodel: op haar ac
count dient ze ook als advertentiezuil
voor bijvoorbeeld een nagelsalon en
een sportschool. Volgens Kooijman is
ze hiermee een voorbeeld van een
'nieuwe elite'. Keken we in de negen
tiende eeuw op tegen schrijvers en
dichters, nu is iemand zonder een
aantoonbaar artistiek of sportief ta
lent blijkbaar ook in staat om ster te
worden. ,,Al is het te makkelijk om te
zeggen dat zo iemand niets kan.
Blijkbaar doet ze dat wat ze doet, toch
goed.''
Heibel in het leven van liefst drie
beroemde Nederlanders - André,
Bridget én Monique - bracht een
nieuwsstorm op gang die een deel
van het land bezighoudt. Bridget be
klaagde zich deze week bij Radio 538
over de 'verschrikkelijke maanden',
waarin ze werd lastiggevallen door
de pers en naar eigen zeggen bedrei
gingen kreeg via post en Instagram.
Dat ze met zo veel haat te maken
krijgt en niemand interesse toont in
haar liefdesverdriet, doet haar pijn.
Het verleidt veel volgers tot de op
merking dat ze niet moet zeuren.
Psycholoog Gubbels: ,,De algemeen
heersende gedachte is dat als de ster
ren hun geluk zo uitgebreid met ons
delen, we ook op de hoogte gehou
den mogen worden over hun leed.''
Mediawetenschapper Jaap Kooij-
man noemt die redenering begrijpe
lijk, maar ook niet helemaal terecht.
,,Jullie columniste Angela de Jong
schreef dat André en Bridget niet
moesten piepen, omdat ze hun lief
desgeluk ook op Instagram zetten en
Bridget nota bene bij RTL Boulevard
werkt. Maar die opvatting heeft ook
iets hypocriets. Als ze zelf geen foto's
op Instagram hadden gezet, was de
roddelpers wel achter ze aan gegaan
om die te maken. Dus ze hadden er
nooit aan kunnen ontkomen. Dat is
een mechanisme dat door de media
op gang wordt gehouden.''
Ertegen kunnen
Wie kiest voor een leven in de spot
lights, moet er maar tegen kunnen.
Heel Nederland kijkt mee, en discus
sieert over de vraag of André en
Bridget een paar jaar terug seks heb
ben gehad in het flessenhok van een
Amsterdams café. Omdat ons brein
nu eenmaal zo werkt, we kunnen er
weinig aan doen. Artiestenpsycho
loog Gubbels noemt bekendheid
'niet zo goed voor het geestelijk wel
zijn'. ,,Als je van aandacht houdt, is
BN'er zijn misschien leuk'', zegt
Kooijman. ,,Maar anders lijkt het me
echt geen pretje.''
zaterdag 22 februari 2020
GO
ILLUSTRATIE GERRIT DE JAGER
—Jaap Kooijman, wetenschapper
