NIEUWS 13
avond wordt de patstelling compleet
En PiS-leider Kaczynski zal het zeker
hebben gewaardeerd. Hij noemde het
Hof eerder niets voor niets 'het bas
tion van alles wat er mis is in Polen'.
Dat was eind 2015. Nu is het dik
vier jaar later. De meer dan 10.000
Poolse rechters hebben een zeer tur
bulente periode doorgemaakt, en het
eind is nog zeker niet in zicht. De PiS
laat geen kans onbenut om de rech
terlijke macht zwart te maken. In de
staatsmedia, maar ook gewoon op
straat, wordt openlijk actiegevoerd
tegen prominente rechters die kritiek
hebben op wat er gaande is.
Dit is in essentie waar de rechters
bang voor zijn: als de regering haar
eigen rechters kan benoemen, dan is
Polen op weg naar een dictatuur. In
een normaal functionerende demo
cratie moeten de regering (de uitvoe
rende macht), het parlement (wetge
vende macht) en de rechters en offi
cieren van justitie (de rechterlijke
macht) onafhankelijk van elkaar
kunnen opereren én elkaar kunnen
controleren. Als alles in één hand
komt, en daar is de PiS volgens de
rechters mee bezig, dan is het klaar
met de democratie.
,,In 2017 begon er een grote bill
boardcampagne'', zegt Mazur. „Gefi
nancierd door een stichting die geld
krijgt van staatsbedrijven. Rechters
worden beschuldigd van corruptie,
van communisme, van landverraad.
Of we worden weggezet als geestes
ziek. Een collega van me zei het ooit
zo: dit is het ene onderdeel van de
staat dat actievoert tegen een ander
onderdeel. Dat hadden zelfs Monty
Python of George Orwell niet kun
nen bedenken.''
Vorige week nog prijkte Malgorzata
Gersdorf, de president van het Hoog
gerechtshof, op de cover van de Ga-
zeta Polska. Zij is ook doelwit van
PiS-hervormingen, net als de recht
bank die zij voorzit (de hoogste van
het land). De kop luidde: 'Moet Gers
dorf de gevangenis in?' Onderkop:
'De voorzitter van het Hooggerechts
hof deinst er niet voor terug de
rechtsstaat te vernietigen, terwijl ze
zegt die te verdedigen'.
Zwarte schapen
Ook Dorota Zabludowska, een straf
rechter uit de noordelijke havenstad
Gdansk, kan zo een voorbeeld noe
men van intimidatie door de over
heid. ,,Drie weken geleden hield pre
sident Duda een toespraak in een
bierhal. Hij noemde de rechters
slechte burgers en zwarte schapen.
En toen riep hij de mijnwerkers op
om het Poolse huis schoon te vegen,
zoals hij het noemde.''
Het doet haar pijn, zegt ze. Want ze
beschouwt zichzelf als een patriot,
als iemand die het allerbeste voor
heeft met haar land.
Zij denkt vaak terug aan de zomer
van 2017, toen de PiS zijn pijlen
richtte op het Hooggerechtshof van
Gersdorf. De regering voerde toen
een wet door die alle rechters van dat
hof met pensioen stuurde, behalve
een paar die zij zelf had aangewezen.
,,Ineens waren we aan het demon
streren! Stonden we met kaarsen in
onze hand als een ketting rond onze
rechtbank. Absurd! Dit hoort niet
voor een rechter, maar we moesten
iets doen.''
Het zijn enorme protesten, die acht
dagen aanhouden. In meer dan drie
honderd steden, groot en klein, gaan
in totaal twee miljoen mensen de
straat op. De regering, geschrokken
door het burgerlijk lawaai en de in
ternationale kritiek, past de wet
schielijk aan: ze verlaagt de pensi
oengerechtigde leeftijd van rechters
van 70 naar 65 jaar. Daardoor moet 40
procent op korte termijn vertrekken,
onder wie Malgorzata Gersdorf. Haar
pensioen is nu voorzien voor eind
april. De vervangers, aangedragen
door de PiS, staan al klaar.
Mazur en Zabludowska hebben be
sloten niet te zwijgen. Ze voeren ac
tie namens (respectievelijk) de be
roepsverenigingen Themis en Iusti-
tia. Of ze zelf doelwit worden, vin
den ze niet zo spannend. ,,Ik ben
maar een lagere rechter'', zegt Zablu-
dowska. ,,Ik heb geen belangrijke
functie die ze me kunnen afpakken.''
Mazur zegt dat hij al een baan als do
cent is misgelopen.
Hun hoop is nu met name geves
tigd op de Europese Commissie en
het Europese Hof van Justitie. Het
laatste oordeelde in november dat de
regering de pensioenleeftijd niet had
mogen verlagen. Rechters die tegen
hun pensionering in beroep wilden
gaan, konden alleen maar terecht bij
een speciale tuchtkamer. Volgens het
Hof is nog niet vastgesteld dat die ka
mer onafhankelijk genoeg is.
De Europese Commissie is ook aan
de slag. Onder aanvoering van Frans
Timmermans, inmiddels niet meer
Rechters die
demonstreren,
absurd! Maar
we moesten
iets doen
erg populair in Poolse regeringskrin
gen, is ze eind 2017 een zogenaamde
artikel 7-procedure begonnen. Het
gemorrel aan de rechterlijke onaf
hankelijkheid is 'in strijd met de Eu
ropese waarden' en vormt 'een ge
vaar voor de Europese rechtsstaat'.
Die kan niet functioneren als een be
langrijke lidstaat er eigen regels op na
gaat houden, zo is de redenering. Po
len moet zijn leven beteren en zo
niet, dan kan het land zijn stemrecht
in de Europese Raad verliezen.
Maar het is een traag traject. En tot
frustratie van de rechters mindert de
regering niet bepaald gas. Haar laat
ste wapenfeit is wat inmiddels de
'muilkorfwet' is gaan heten. Volgens
dit wetsvoorstel wordt het voor rech
ters strafbaar om kritiek te hebben op
de justitiële hervormingen. Zablu
dowska zucht. ,,Het voelt soms zo
vermoeiend en eenzaam. Ik hoop dat
de Europese Commissie volhoudt.
Als het rechtssysteem gebroken
wordt, dan moet Polen uit de EU, dat
kan niet anders. Maar dat zou een
ramp zijn.''
Mazur is uitgesprokener. Als bur
ger dan, maar die mening ziet hij lie
ver niet terug in de krant. Als rechter
vindt hij vooral dat de EU alles wat de
Poolse regering doet, moet toetsen
aan de wet. Nu wordt er vooral veel
onderhandeld, maar dat vindt hij niet
de juiste weg. ,,Praten met onze pre
mier Morawiecki lijkt zinvol, want
hij spreekt Engels en ziet er goed uit,
maar het levert niks op. Echt niet. Als
dit zo doorgaat, wordt Polen een land
waarin de staat alles bepaalt. Zonder
tegenspraak.''
vrijdag 14 februari 2020
Foto boven: rechters en advoca
ten uit heel Europa demonstreren
tijdens de 'Mars van de duizend to
ga's' tegen de hervormingen van
het juridische stelsel in Polen, in ja
nuari van dit jaar. In december vorig
jaar demonstreerden burgers, uit
solidariteit met de rechterlijke
macht, eveneens in Warschau.
FOTO'S EPA, GETTY IMAGES
-Dorota
Zabludowksa,
strafrechter
