Jan Vantoortelboom
Trots op de boer!
De laatste maanden van de oorlog:
/P
LEZERS OVER DE HONGERWINTER
Zonder de
boer zouden
we geen tijd
hebben om
te netflixen
en om op
vakantie
te gaan
We vroegen lezers naar hun ervaringen uit
de Hongerwinter. Dat leverde honderden
aangrijpende brieven op. Maar eerst: de
feiten en mythes uit deze periode. Wat ge
beurde er precies in de winter van '44-'45?
Vijn buren zijn boeren. Brabanders. Zeer be
trouwbare, behulpzame, diervriendelijke en
luidruchtige mensen. Ze lezen ook mijn boe
ken. We hebben dus een goede band. Toen ik
vorige week op een dag van mijn werk terug
kwam, zag ik opeens een groene vlag aan de straatgevel van
de stal van mijn buurman wapperen, pal in het zicht voor
eenieder die passeerde. Het opschrift in witte belettering:
Trots op de boer! Het kwam me vreemd voor, als een pas
sieve rebellie, een stille, bijna wanhopige vorm van opstand.
De meeste mensen die werken zijn trots op wat ze doen,
sterker nog, ontlenen hun zelfrespect aan hun werk.
Waarom dan moet een boer benadrukken dat hij trots is op
wat hij doet? We kennen het antwoord: ze staan in het ver
domhoekje. Ze worden langs alle kanten belaagd met mis
vattingen en nepnieuws. De verstikkende algoritmische
bubbels achter sociale media laten hun gebruikers maar al te
graag geloven dat de boeren de oorzaak zijn van veel ellende,
dat ze milieuvervuilers en zelfs wetsovertreders zijn.
een Nederlands gezin door
schaarste meer dan 60 pro
cent van het inkomen beste
den aan voedsel. Nu is dat
minder dan 10 procent.
Vroeger was het crisis als de
mensen geen eten hadden
en bij wie stonden ze het
eerste op de stoep? Nu is het
crisis als de mensen hun hy
potheek niet kunnen beta
len, want in deze contreien
is er toch eten genoeg. En
wie zorgt daarvoor?
Wij, dagelijkse consumen
ten van hun producten, zijn
vergeten dat we niet het le
ven zouden leiden dat we nu
leiden als de boeren er niet
waren geweest. Zonder de
boer zouden we geen tijd
hebben om te netflixen, om
te studeren, om op vakantie
te gaan, een auto te kopen,
een huis te bouwen of zelfs
boeken te lezen. Want als er
één ding is dat onmetelijk
veel tijd en energie kost, dan
is het zelfvoorzienend zijn.
We zouden ons dagelijks
krom moeten werken in
onze tuin. We zouden zelf
een veestapel moeten hou
den om ons van vlees, melk
en eieren te voorzien; we
/.ouden moeten spitten en
planten, /.aaien en oogsten
en wieden en maar hopen dat er genoeg te eten is om de
winter door te komen.
is buitengewoon belabberd en hypocriet, triest ook. Het zijn
juist mensen die hun leven verbonden hebben aan hun
land en dieren en open staan voor duurzame initiatieven.
Maar de grootste boosdoener zijn social media.
doemt opeens een nieuwsbericht op dat in 2015 via social
media de wereld over wervelde: de toenmalige Engelse pre
mier David Cameron zou tijdens zijn studententijd een pri
vaat deel van zijn anatomie in een dood varken hebben ge
stoken. Wereldwijd volgde er een stroom aan taalvirtuoze
krantenkoppen: Piggate, Hameron, Hogging the headlines en
Cameron werd binnen tien minuten de risee van de gehele
aardkloot. Wat bleek? Het was nep. De journalist verant
woordelijk voor dit nieuws zei: het is niet aan mij om de
waarheid te schrijven, het is aan de lezer om te beslissen
wat al dan niet waar is.
dat alle pover beargumenteerde, onfrisse en hysterische be
richtgeving over de boeren op social media nep is.
Trots op de buur!
^2
Aan het eind van
1944 en het begin
van 1945 schrijven
we in ons land
honger met een
hoofdletter H, althans in het
westen van het land. Terwijl het
Zuiden al van de vrijheid geniet
dankzij de opmars van de gealli
eerde troepen, gaat de bevolking
in en rond de Randstad gebukt
onder het juk van de Duitse be
zetter én een wurgende honger-
crisis.
Het begint met de spoorweg
stakingen, die tot aan het einde
van de oorlog duren. Het perso
neel van de NS legt vanaf sep
tember '44 het werk neer om de
Duitse oorlogsmachine te hin
deren. Op die actie volgen weer
represailles van de bezetter.
Daardoor ligt het transport van
onder andere voedsel maanden
lang stil. Als later waterwegen
dichtvriezen en de distributie
nagenoeg helemaal tot stilstand
komt, ontwikkelt zich een hu
manitaire ramp. Eten en steen
kool zijn schaars. Hout wordt
goud. Bomen gaan om, hout
wordt uit huizen gesloopt om de
kachel te laten branden.
Artsen en kerkbesturen roe
pen op tot beëindiging van de
spoorwegstakingen, maar de re
gering in ballingschap in Lon
den houdt er om strategische re
denen aan vast. Zij heeft geen
echt goed beeld van de malaise
in West-Nederland. Eten wordt
voor honderdduizenden een ob
sessie. Honger krijgt een afgrij
selijk, onmenselijk gezicht. Uit
gemergelde kinderen zoeken in
vuilnisbakken naar het laatste
stukje voedsel. Bij gaarkeukens
staan lange rijen voor soep of
een beetje pap.
In Den Haag zijn ruim
200.000 mensen afhankelijk van
de Centrale Keukens. In Am
sterdam zijn er dat 400.000. Sui
kerbieten en bloembollen zijn
het laatste redmiddel om de lege
magen te vullen. Het voelt soms
ZATERDAG 8 FEBRUARI 2020 GO
Maar we vergeten al te gemakkelijk dat we de boeren
zeer dankbaar mogen zijn. In de decennia na WOII moest
De beeldvorming van de boer in de traditionele media
In de schimmige verten van mijn slechte geheugen
Als lezer heb ik het hoogstpersoonlijke besluit genomen
Suikerbiet
en bloembol
worden een
'delicatesse'
als er verder
niks meer is
HANS VAN ZON
9
7^
