II
het monumentale kerkgebouw?
Wie redt
10 ZEELAND
DE NENNIE VADER EN ZOON
Ramon de
Nennie timmert
al 25 jaar aan de
weg als kunstenaar,
vormgever en
organisator. Zijn
vrije werk is
doortrokken van de
zoektocht naar
betekenis.
Monnikenwerk
Hoe je te verhouden tot
een absurde wereld die
het goede predikt en
toch ruim baan geeft aan
het kwaad? Die vraag houdt De
Nennie (Den Haag, 1958) voortdu
rend bezig. Op zijn zoektocht
kwam hij onder andere de schrij
ver/denker Goethe tegen en de fi
losoof Nietzsche. De laatste
schreef als sluitstuk van zijn boek
met aforismen De vrolijke weten
schap veertien gedichten: de Liede
ren van prins Vogelvrij. Die waren
startpunt voor de werken die de
Nennie toont in de Raadskelder
van het Sluise belfort, samen met
drie sculpturen van zijn zoon Bas-
tiaan (Middelburg, 1990).
Dialoog
De schilderijen en sculpturen
transformeren de middeleeuwse
kelder tot een plek van confronta
tie en bezinning. De Nennie gaat
de dialoog aan met de gedichten
van Nietzsche en put daarbij uit
de kunstgeschiedenis. Aan Goethe
is een portret geïnspireerd door
de beeltenis die de schilder Tisch-
bein van hem maakte. De Nennie
zoomt in op de kop van Goethe
en geeft hem zijn hoed in de
hand. Die hoed is als een rad
waarin dansers - ontleend aan de
knipsels van Matisse - hun eeu-
wigdurende bewegingen maken,
als symbool van de mensheid.
Goethe, die een kleurenleer ont
wikkelde, beziet het tafereel van
uit de kleurencirkel van zijn oog.
Tegelijkertijd ademt hij een
wolkje uit. Hij bezielt als het ware
de wereld. Dat verwijst dan naar
de idee dat je als mens jouw eigen
wereld schept en er verantwoor
delijk voor bent.
De vrome Beppa is een uit drie
doeken samengesteld schilderij
met het Zigeunermeisje van Frans
Hals als referentie. De Nennie gaf
de vrouw een geisha-achtig ge
zicht, verwijzend naar haar rol als
gezelschapsdame annex prosti
tuee. Er tegenover een beeld van
een man: Nietzsche, die heer
sende ideeën uit alle macht aan
viel en zichzelf afficheerde als 'fi
losoof met de hamer'. Hij zag God
als uitvinding van priesters om
anderen onder de duim te hou
den. De Nennie verbeeldt de filo
soof als een stoere wandelaar met
duivelshorentjes op zijn hoed en
een engeltje op zijn schouder. In
De Nennie gaat de
dialoog aan met de
gedichten van
Nietzsche
het gedicht veegt Nietzsche de
vloer aan met de in zijn ogen hy
pocriete christelijke moraal. De
Nennies ensemble is multi-inter-
pretabel. Je kunt er bijvoorbeeld
de spanning in zien tussen emo
tie en ratio, schijn (het schilderij
is nadrukkelijk een constructie)
tegenover werkelijkheid (het
beeld is 'echt'), verleiding versus
beheersing.
Wat valt er te beleven als je niet
vertrouwd bent met kunstge
schiedenis en filosofie? Dan biedt
deze tentoonstelling lekker vlot
geschilderde taferelen, een per
soonlijke mythologie waarin ver
leiding, lust en liefde een plaats
hebben, waarin eenzaamheid, be
dreiging en dood figureren, naast
verlangen, hoop en avontuur. De
speelse objecten van Bastiaan de
Nennie vullen het werk van zijn
vader prima aan. Het zijn biolo
gisch afbreekbare 3D-prints van
bestaande producten die hij digi
taal naar zijn hand heeft gezet. Ik
zie de 'totems' als de ironische
belichaming van de moderne
mens die is wat hij maakt en ge
bruikt, daar blij mee is, maar min
stens zo vaak geen raad weet met
zichzelf.
ijfendertig jaar geleden liep
hij - bij wijze van assess
ment - frank en vrij door de
dakgoot van de kerk in Heikant.
Wim Jakobsen kwam door de test
en zag in de loop van de tijd veel
veranderen in het werk van de
Monumentenwacht. De wacht in
specteert met vaste regelmaat mo
numentale kerken in Zeeland. Ja-
kobsen: ,,Weet je dat er in Zeeland
in totaal evenveel kerken zijn als
dagen in een jaar?"
Monumentenwacht
,,Ons team bestaat uit bouwkundi
gen, acht mannen en één vrouw.
Tegenwoordig gaat geen van hen
nog ongezekerd het dak op. Maar
dat is niet de enige verandering.
De ontkerkelijking heeft ook ge-
volgen voor het onderhoud van
gebouwen. Vaak moeten de kosten
daarvoor opgebracht worden door
de leden van een kerkelijke ge
meente. Op Tholen is dat geen
probleem, daar kan een gerichte
collecte bij wijze van spreken al
voldoende opbrengen. Voor ker
ken waar 's zondags een handvol
gelovigen komt, is het lastiger.
Juist dan is het belangrijk een on
derhoudsbeleid te voeren en in
komsten te reserveren voor onder
houd.
Toen ik dit werk net deed had
den kerken nog een eigen koster.
Die koster kende ieder scheurtje
en elke vochtplek in de kerk. Dat
was van betekenis voor de inspec
tie. Met het recht leggen van een
dakpan kan een kleine lekkage al
verholpen zijn. Je kon dan na de
inspectie tevreden vaststellen dat
we 'samen weer een monument
hadden gered'. Iedere kerk had
vroeger 'vaste' vrijwilligers. In
Heinkenszand bijvoorbeeld waren
die steevast van harte welkom bij
meneer pastoor. Alle mensen die
tussen de middag in en om de kerk
aan het werk waren, kwamen bij
hem aan tafel te zitten. Zijn huis
houdster zorgde dan voor soep
met knakworst. Tegenwoordig ha-
len we ergens een sleutel op en
weet geen mens meer of er aan
dachtspunten zijn."
,,De kerken moeten van beeld
bepalende kwaliteit zijn, dus strikt
genomen komen ook niet-monu-
mentale kerken voor inspectie in
aanmerking", vertelt Jakobsen.
,,Een kerk is beeldbepalend als er
gedetailleerde elementen zijn, die
je niet zomaar kunt terugbrengen
als de kerk zou worden gesloopt.
Het kan het grondplan zijn of de
dakbedekking." In vervolg op de
inspectie maakt de Monumenten-
wacht een rapport op met een op
somming van eventuele gebreken.
In een lijst van bouwonderdelen
wordt aangegeven wat in goede,
redelijke, matige of slechte staat is
en er wordt advies gegeven voor
het stellen van prioriteiten. Wat
moet vrijwel direct worden aange-
pakt, wat op een termijn van 3-6
jaar en wat binnen 6-10 jaar.
,,Klein herstel pakken we direct
aan, tenminste als we er veilig bij
kunnen. Als niet is geïnvesteerd in
veiligheidsvoorzieningen is dat
problematisch. In IJzendijke ligt
bijvoorbeeld een rijtje dakpannen
uit het lood. Daaraan verander je
bij een inspectie dan niks." Voor
zowel de inspecties als de veilig
heidsvoorzieningen, het opstellen
van een onderhoudsplan en het
onderhoud zijn subsidies verkrijg
baar.
Nederlanders, zo blijkt uit on
derzoek, vinden het behoud van
een kerk in hun dorp van groot be
lang. Jakobsen: ,,Als een dorpsge
meenschap zich daar hard voor
maakt, zie ik wel kansen." De
vraag lijkt mij vooral wie die
handschoen oppakt.
zaterdag 8 februari 2020
Plek van confrontatie en bezinning
Nico Out
Recensie
Werk van
Ramon de Nen
nie. Op de voor
grond combina
tie van beeld en
schilderij op
ezel De Vromen
Beppa. Schilde
rij achter beeld
is getiteld Sils -
Maria.
FOTO'S NICO OUT
Totem van Bastiaan de Nen-
nie, rechtsachter Aan Goethe
van Ramon de Nennie.
José Baars
José Baars schrijft
wekelijks over
religie en kerken in
Zeeland. Kijk voor haar blog
op pzc.nl/monnikenwerk
