8 NIEUWS
RECONSTRUCTIE CRYO-SAVE
Ze dachten dat stamcellen van hun kind bij
Cryo-Save in veilige handen waren. Nu is het maar
de vraag of ze er ooit bij kunnen, mocht hun kind ernstig ziek
worden. Bedrijven vechten om het gevoelige materiaal.
Voor duizenden ouders is dat een bittere pil.
De
verloskun
dige gaf
aan meer
'pakketjes'
van Cryo-
Save te
gebruiken
LU
Vreselijk, vindt Sa-
mantha (27) uit
Nunspeet het.
Superfrustrerend
ook. „Misschien
komt het wel in
criminele han
den. Weten wij veel?''
In juni vorig jaar stuurde ze een
stukje navelstreng en bloed van haar
pasgeboren zoontje naar de com
merciële stamcelbank Cryo-Save. Ze
vond het een veilig idee. ,,Stel dat je
kind een bloed- of auto-immuun-
ziekte krijgt... Er is tegenwoordig zo
veel mogelijk.''
Ze is een van de vele ouders die
met het bedrijf in zee ging. Cryo-
Save speelt in de marketing slim in
op de gevoelens van ouders. 'Je bent
het jezelf schuldig, je bent het je fa
milie schuldig', is de slogan. De
boodschap: ouders die het beste
voor hebben met hun kinderen,
kunnen maar beter direct na de ge
boorte stamcelmateriaal veiligstel-
Stamcellen opslaan De procedure om stamcellen van kinderen op te slaan bij Cryo-Save.
len. Als het kind later ernstig ziek
wordt, zijn de ouders door de
lichaamseigen stamcellen niet af
hankelijk van de onzekere zoektocht
naar een donor. In de toekomst kun
nen stamceltherapieën volgens
Cryo-Save tal van chronische of do
delijke ziektes genezen: leukemie,
diabetes, hartproblemen, parkinson
en alzheimer.
Samantha tekende een contract
met Cryo-Save. De afname en op
slag van het materiaal zou maximaal
2145 euro kosten. ,,Dat is veel geld.
Maar het materiaal wordt 25 jaar be
waard. Ik zie het als een soort verze
kering. Daar betaal je ook voor, en
die hoop je nooit nodig te hebben.''
Wat ze niet weet, is dat Cryo-Save
op dat moment bezig is met een
vrije val. Het bedrijf maakt miljoe
nen verlies, is in verschillende lan
den verboden en organisatorisch
een chaos.
Het stamcelbedrijf is in 2000 op
gericht door de Belgische bioloog
Marc Waterschoot. Het hoofdkan
toor zetelt lange tijd in Zutphen. In
de loop der jaren verrijzen laborato
ria in het Belgische Niel, India,
Duitsland, Zuid-Afrika en Dubai.
De omzet groeit naar enkele tiental
len miljoenen euro's. Het bedrijf
gaat in 2009 naar de beurs en heeft
bijna driehonderd medewerkers.
Met meer dan 200.000 klanten uit
ruim 70 landen is het de grootste
stamcelbank van Europa. De klan
ten zitten vooral in Zuid-Europa en
op de Balkan, maar ook in Neder
land gaan enkele duizenden ouders
overstag, stelt een bron binnen de
sector.
Na de geboorte vullen ze in het
ziekenhuis, met behulp van verlos
kundigen en gynaecologen, een 'af
name- en transportkit' met een
stukje navelstreng en bloed. Dat
gaat met een koerier naar een labo
ratorium van Cryo-Save. Daar wordt
het bewerkt en daarna opgeslagen
in grote stikstoftanks bij een tempe
ratuur van min 196 graden.
De methode is omstreden. Artsen
stellen dat het wetenschappelijk be
wijs beperkt is. De navelstreng zou
te weinig stamcelmateriaal bevatten
om een volledige behandeling mo
gelijk te maken. Bovendien is zorg-
personeel vaak niet gekwalificeerd
voor afname van het materiaal.
De beroepsorganisaties van gy
naecologen (NVOG) en verloskun
digen (KNOV) ontraden medewer
king. Iemand die meewerkt 'maakt
zich schuldig aan misleiding en is
tuchtrechtelijk aan te spreken'.
Twee derde doet dat toch, meestal
onder druk van de ouders.
Problemen
Cryo-Save krijgt problemen met de
autoriteiten. België besluit in no
vember 2011 dat het laboratorium in
Niel, waar het meeste stamcelmate
riaal opgeslagen ligt, dicht moet.
Stamcelverwerking en -opslag door
een commercieel bedrijf is in strijd
met de wet.
Ondanks waarschuwingen van de
gezondheidsautoriteit FAGG wei
gert Cryo-Save en gaat het enkele ja
ren illegaal door. Pas in maart 2015
verhuist het bedrijf alle activiteiten
naar Zwitserland. Het lichaamsma
teriaal wordt nog wel vier jaar in
Niel opgeslagen.
Ook in Nederland constateert de
Inspectie voor de Gezondheidszorg
dat Cryo-Save niet voldoet aan de
wettelijke eisen voor opslag van li
chaamsmateriaal. Mensen die navel
strengbloed afnemen, zijn niet ge
traind of opgeleid. Bovendien is de
administratie niet op orde.
Bij het laatste inspectiebezoek in
2016 wordt duidelijk dat Cryo-Save
geen verbeteringen doorvoert. In
2017 trekt het bedrijf zelf de Neder
landse vergunning voor ontvangst
en distributie van weefsel in. De in
spectie onderzoekt nog of de afwik
keling goed is verlopen.
Al die tijd weten klanten van
niets. Ze zijn zich er niet van be
wust dat het bedrijf structureel de
regels overtreedt. Ook Marian en
haar partner niet. Zij sturen in no
vember 2018 materiaal van hun
dochter naar Cryo-Save. ,,Het zag er
professioneel uit. De verloskundige
gaf aan meer 'pakketjes' van Cryo-
Save te gebruiken.''
Op de burelen van Cryo-Save
wordt op dat moment gesleuteld
aan een noodoplossing. De opgesla
gen stamcellen móeten ergens heen.
In februari 2019 bereikt de bedrijfs-
top een akkoord met de Poolse con
current PBKM/Famicord in War
schau. Alle navelstrengmonsters
gaan die kant uit. Met een mega-
vrijdag 7 februari 2020
GO
'Stel dat mijn
kind ziek
wordt, maar
de stamcellen
zijn kwijt'
Tonny van der Mee
Sander van Mersbergen
Nunspeet
-Marian
Zwangere moeder
koopt service van
Cryo-Save en
ontvangt inname-kit.
Bevalling: ziekenhuispersoneel
gebruikt de meegenomen kit om
bloed en weefsel uit de
navelstreng te nemen.
Cryo-Save vervoert
de kit naar het lab, waar
de stamcellen worden
geïsoleerd.
Vervolgens
worden de
stamcellen
ingevroren.
