GEZOND
Waarom te veel antibiotica niet goed
Vraag het onze specialisten
20
Dankzij penicilline sterven we niet meer zo snel
aan bacteriële infecties. Toch raken steeds meer
bacteriën resistent. Daarom zoeken
wetenschappers naar nieuwe afweerstoffen, tot
in eeuwenoude mammoetpoep aan toe.
Mijn organen alleen
aan orgaandonoren
nalaten, kan dat?
Na een maand al
samenwonen, is
dat te vroeg?
Agressie op het
werk, hoe maak je
dat bespreekbaar?
Sinds de ontdekking van de
penicilline, nu bijna 100 jaar
geleden, is er een enorm
scala aan antibioticasoorten
verkrijgbaar. Het hangt van
de ontsteking af welke soort je krijgt
voorgeschreven. Elk antibioticum
(anti is Grieks voor 'tegen' en bios
staat voor 'leven') doodt of remt een
andere bacterie of bacteriegroep.
Toch kleeft er ook een risico aan het
(overmatig) gebruik van antibiotica.
Na jaren van overmatig en onver
standig gebruik - in de afgelopen tien
jaar nam het antibioticagebruik met
36 procent toe - lijkt er nu een ken
tering op handen: de hoeveelheid
door apothekers verstrekte antibio
tica neemt sinds kort af. En vanuit
medische kringen klinkt de steeds
luidere roep om nog meer matiging.
Want als bacteriën zich aanpassen en
resistent worden, kan dat risico's met
zich mee brengen voor de gezond
heid van mensen en dieren.
Vandaar de vraag: hoe werkt het
medicijn nou precies? Wat zijn de
risico's van intensief gebruik? En zijn
er soms alternatieven?
w Hoe werkt antibiotica?
Elk antibioticum doet praktisch
hetzelfde: het stopt een bacteriële
infectie. Voor een griep, veroorzaakt
door een virus, hoef je er dus niet om
te vragen. Marloes Dankers van het
Instituut Verantwoord Medicijn
gebruik: „Antibiotica remmen de
groei van de bacteriën. Ze beletten de
vermenigvuldiging van de bacterie,
hetzij door die te verzwakken of te
doden. Normaal doet het lichaam dit
zelf, maar soms niet, bijvoorbeeld bij
verminderde weerstand.''
Antibiotica maken geen onder
scheid tussen goede en ziekmakende
bacteriën; ze doden grote groepen.
Huisarts Tamara Platteel, lid van het
Gelders Antibioticaresistentie en
Infectie-preventie netwerk: ,,Als arts
wil je het liefst weten welke bacterie
TOEVALLIGE
ONTDEKKING
voor de infectie zorgt, dan kan een
smal, gericht antibioticum zijn werk
doen. Zo doodt het minder soorten
bacteriën of zorgt het er alleen voor
dat ze zich niet vermenigvuldigen.
Als de oorzaak van de infectie niet
bekend is, kan een breder antibioti
cum nodig zijn. Daarmee worden
meer bacteriën gedood - dus ook de
goede.''
a Hoeveel kuren
mag je slikken?
Antibiotica werkt relatief kort, het
doet afhankelijk van de soort tot
ongeveer 48 uur zijn werk. Daarom
variëren doseringen van eens per dag
tot soms drie keer per dag. Soms voel
je je na een paar dagen al zoveel beter,
dat die laatste pillen in de strip
overbodig lijken. Maar, waarschuwt
Marles Dankers: ,,Maak de kuur toch
af. Elke doorgeslikte pil is een
Als gevoelige bacteriën
doodgaan, krijgen de
resistente de ruimte zich
te verspreiden
gedoseerde aanval. Maar die kan niet
verhinderen dat er toch nog een paar
bacteriën overblijven. Die wil je
aanpakken voordat ze zich vermeer
deren. Door de kuur af te maken
worden de sterkste slechte bacteriën
uiteindelijk ook gedood.''
Er is geen vastgesteld maximum
aan kuren dat je per jaar mag nemen,
maar een huisarts zal je aanraden
bij een kleine infectie uit te zieken
in plaats van een kuur te nemen. Er
schuilt een gevaar in geregeld ge
bruik. Platteel: ,,In je lichaam kunnen
bacteriën aanwezig zijn die ongevoe
lig zijn voor het gegeven antibioti
cum. Doordat de gevoelige bacteriën
doodgaan, krijgen de resistente juist
de ruimte zich te vermenigvuldigen
en verspreiden. Hoe minder anti
bioticum, hoe groter de kans dat je
dinsdag 4 februari 2020
GO
Ons panel beantwoordt al uw vragen. Over lijf en leden,
hart en ziel. Ook een vraag? Mail naar zo@dpgmedia.nl
HUISARTS
RUTGER VERHOEFF
Bij leven kunt u beslissen aan
wie u een orgaan (bijvoorbeeld
een nier of een deel van de
lever) levert maar bij een dona
tie bij overlijden bestaat die
optie niet.
De Nederlandse Transplan
tatie Stichting is verant
woordelijk voor de toewij
zing van organen. Na het
overlijden van een potenti
ële donor, komt er een
transplantatiecoördina
tor naar het zieken-
RELATIEFILOSOOF
JAN DROST
U schrijft: 'Ik weet 100 procent
zeker dat het ware liefde is, en
dus is er geen tijd te verliezen'.
Is het niet logischer om te
zeggen: 'Ik weet zeker dat het
goed zit, en dus hebben we
de tijd?'
Die haastige zekerheid
heeft iets paradoxaals: als u
zo zeker bent vanwaar dan
die haast? Dan kan het
morgen toch ook nog wel?
Is dat een trucje van de
natuur, om te zorgen
BEDRIJFSPSYCHOLOOG
ELLEN HUIJSMANS
Zelfs bij een incident, dat zoals
u schrijft niet direct tegen uzelf
was gericht, kan agressie op
het werk uw gevoel van veilig
heid op een negatieve manier
beïnvloeden. Daar horen ge
dachten bij als: 'Gaat dit nog
een keer gebeuren? Wat
als het de volgende keer
tegen mij is? Kan ik daar
wel mee omgaan?'
Dat u door het incident
onder de indruk bent, is
niets om u voor te
huis, die de geschikte donor
organen meldt aan Eurotrans
plant. Die organisatie beheert
een databank van de patiënten
die op een transplantatie
wachten (dat zijn ongeveer
14.000 mensen), en die be
paalt wat de beste match is.
De privacywetgeving in Neder
land behoedt dat persoons
gegevens van de ontvanger
bekend worden. U komt dus
niet te weten of iemand zelf
orgaandonor is of niet. Net
zomin als dat je kunt zien
of iemand dezelfde religie
f?' of een strafblad heeft,
fctjv De achterliggende ge
dachte is dat iedereen in
Nederland recht heeft op
een medische behande
ling.
dat we ons hebben voortge
plant vóór we weer helder ge
noeg zijn daar nog eens goed
over na te denken? Of komt
die haast misschien toch voort
uit onzekerheid? Misschien zet
je er zo'n vaart achter omdat
je heimelijk bang bent dat de
ander zich bedenkt, dat die
lieverd - eindelijk gevonden -
weer weggaat. Of dat jij je
bedenkt, want misschien ben
je wel bang voor de onzeker
heid in jezelf en vrees je dat dit
heerlijke gevoel waar je
voor eeuwig op wilt blijven
varen, weer verdwijnt. In
dat geval is het beter dit
te erkennen en samen
iets rustiger aan te doen.
Want ware liefde heeft
de tijd.
schamen. Ik raad u dan ook
aan om het vooral bespreek
baar te maken met uw leiding
gevende. Bespreek wat u ge
raakt heeft in dit incident, en
hoe het uw gedrag en gevoel
beïnvloedt. Wat gebeurt er als
u nu op kantoor komt en welke
spanningen spelen er? Be
spreek samen wat u kan hel
pen om het vertrouwen weer
te laten groeien.
Soms helpt het een workshop
'omgaan met agressie' te vol
gen, zodat u weet hoe u
reageert en welke opties
u heeft. Zo bouwt u - en
bij voorkeur samen met
uw collega's - vertrou
wen op en voelt u zich
weerbaarder in het om
gaan met agressie.
Dokter, doet
u mij (g)een
kuurtje
NYNKE VAN SPIEGEL
Het allereerste
bruikbare antibio
ticum werd in 1928
per toeval ontdekt
door de Schotse
microbioloog
Alexander Fle
ming.
Als Fleming terug
keert van vakantie
groeit in een
kweekschaal waar
mee hij stafylokok-
ken onderzoekt,
een penseelschim
mel. Hij bekijkt het
bakje onder de mi
croscoop en ziet
dat de bacteriën
om de schimmel
heen zijn verdwe
nen. Fleming doopt
de bacteriedoder
'penicilline'.
Penicilline zorgt
voor een revolutie:
vanaf dat moment
overlijden mensen
niet meer zo snel
aan een infectie.
De productie en het
gebruik komen in
de Tweede Wereld
oorlog op gang.
Duizenden soldaten
sterven niet meer
automatisch aan
ernstige verwondin
gen en amputaties.
Fleming krijgt voor
zijn bijdrage aan de
geneeskunst in
1945 de Nobelprijs
voor Fysiologie of
Geneeskunde.