Beter laten functioneren van 's lands meest gehate dienst is
Belastingdienst
18
De Belastingdienst piept en kraakt. Het hele land voelt de
pijn, want zonder een goed functionerende fiscus vallen
d.
we terug naar het niveau van een ontwikkelingsland
WAT IS ER AL
GEDAAN?
WAAROM MOETEN
WEONSZORGEN
MAKEN?
ST
LAURENS KOK EN HANS VAN SOEST
1 miljard euro. Dat is het gemid
delde bedrag dat de Belas
tingdienst elke werkdag op
haalt. Doen de30.000 medewer
kers van de fiscus hun werk niet
meer, dan komt het land letterlijk
stil te liggen. Dan worden dijken
niet meer verstevigd, slibben we
gen dicht, gaat het licht uit in zie
kenhuizen, lopen er geen agenten
meer op straat, worden militairen
niet meer betaald en staan school
kinderen voor een dichte deur.
En dat is nog niet alles: dan kun
nen mensen hun huur of zorgver
zekering niet meer betalen. Want
de Belastingdienst int in 2020 niet
alleen voor bijna 200 miljard euro
aan belastingen en voor ruim
100 miljard euro aan premies. De
dienst is óók verantwoordelijk voor
de uitbetaling van zorgtoeslag,
huurtoeslag, kinderopvangtoeslag
en het kindgebonden budget. In
2018 werd in totaal 12,9 miljard euro
aan toeslagen uitgekeerd aan ruim
7 miljoen ontvangers.
Het zijn duizelingwekkende ge
tallen. De fiscus vervult dan ook
een scharnierfunctie waar alles om
draait. Zonder goed functione
rende Belastingdienst vallen we te
rug naar het niveau van een ont
wikkelingsland. Geen politicus wil
zo'n meltdown op zijn geweten
hebben. Geen wonder dat de dienst
al tijden onder het parlementaire
vergrootglas ligt. De dienst die ooit
te boek stond als 'de beste Belas
tingdienst ter wereld' is van Neer-
lands trots een zorgenkindje ge
worden. Politieke partijen weten
heel goed dat ze al hun mooie plan
nen in de prullenbak kunnen kie
peren als de inningsmachine ha
pert. En dus zitten zij de verant
woordelijk staatssecretaris continu
achter de vodden.
De bewindspersonen liggen
voortdurend onder vuur en strui
kelen tussentijds, zoals Frans Wee
kers in 2014 en Menno Snel eind
vorig jaar. Dan weer is de dienst
niet streng genoeg, zoals bij de Bul-
garenfraude. Dan weer is die juist
veel te streng, zoals recent bij de
toeslagenaffaire.
Hardnekkig zijn de problemen
met ict-systemen en het gebrek aan
expertise in het personeelsbestand
dat bovendien een relatief hoge ge
middelde leeftijd van 53 jaar kent.
Een reorganisatie die ervoor moest
zorgen dat afscheid werd genomen
van overtollig 'lager' personeel
mislukte: juist de hooggekwalifi
ceerde medewerkers die de Belas
tingdienst had willen behouden,
liepen met een forse vertrekpremie
de deur uit.
De dienst kampt ondertussen
met een gesloten cultuur. Daardoor
signaleert de top vaak pas (te) laat
dat er zaken misgaan. De fiscus
verslikte zich daardoor ook lelijk in
een nieuw ict-systeem voor de erf-
en schenkbelasting. De staatskas
liep zo tot complete verrassing van
Snel en minister Hoekstra plots
honderden miljoenen euro's mis.
Om ervoor te zorgen dat de
miljarden binnen blijven
stromen, heeft de politiek
al jaren hetzelfde antwoord: reor
ganiseren. Al in 2008greep toen
malig staatssecretaris Jan Kees de
Jager (CDA) in nadat door een fout
in de computersystemen 730.000
belastingaangiftes onbruikbaar
werden. De Jager riep een afdeling
'ict regie en architectuur' in het le
ven die direct onder de ambtelijke
en politieke leiding kwam te staan.
Maar reorganiseren is lastig bij
een organisatie waar zo veel men
sen werken en waar zulke ingewik
kelde wetgeving moet worden uit
gevoerd die bovendien elk jaar weer
wijzigt (alleen al vorig jaar negentig
wetswijzigingen). En tijdens de ver
bouwing moet de winkel absoluut
open blijven. Die 1 miljard euro die
dagelijks wordt opgehaald, is im
mers keihard nodig om de BV Ne
derland draaiende te houden.
Daardoor is het zo lastig ict-pro-
blemen voor eens en altijd op te los
sen. In de loop der jaren is het sys
teem telkens uitgebreid. Meer dan
de helft van die systemen is verou
derd, constateerde de Algemene Re
kenkamer. Neem het systeem voor
de omzetbelasting. Dat dateert uit
1982. Op zich draait het nog, maar
het is niet mogelijk om nieuwe be
lastingpercentages in te voeren.
Daar zijn weer nieuwe systemen
voor nodig. Ondertussen hapert de
boel en is het duur in onderhoud.
Het meest effectief zou het zijn om
de machinerie stil te leggen en een
nieuw systeem te bouwen dat alle
andere oude, ruim negenhonderd
ict-applicaties in één keer vervangt.
Maar dat kan niet. Het kabinet kan
niet tegen tienduizenden wegen
bouwers, agenten en leraren zeg
gen: ga vooral door met jullie werk,
we betalen jullie later wel een keer.
Dus moet het systeem werkende-
weg gemoderniseerd worden. Dat
duurt nog jaren en jaren.
Ondertussen staan de medewer
kers te tollen van de ene na de an
dere reorganisatie. En daar kwam
nog eens een forse bezuiniging bo
venop. In het tweede kabinet-
Rutte spraken VVD en PvdA af dat
er 400 miljoen euro op de dienst
bespaard moest worden.
VVD'er Weekers wilde onder
meer in de kosten snijden door
kantoren te sluiten. Zijn opvolger
Eric Wiebes (ook VVD) gooide het
weer over een andere boeg: hij
zette in op meer automatisering
van de controle op aangiftes en
ging uiteindelijk het schip in met
de totaal mislukte vertrekregeling.
Vervolgens kwam D66'er Menno
Snel die een pas op de plaats
maakte: in zijn agenda lag de na
druk op meer personeel aantrek
ken en de problemen met ict-sys-
temen stap voor stap oplossen.
En minister Hoekstra (die zolang
er nog geen opvolger is voor Snel
waarneemt) kondigt alweer de vól
gende structuurwijziging aan: Toe
slagen en Douane worden losge
sneden van de Belastingdienst en
gaan door als aparte onderdelen.
ZATERDAG 18 JANUARI 2020 GO
- -
