75 jaar Bevrijding
II
8 NIEUWS
Vernietigingskamp Auschwitz was het beruchtste
eindstation uit Hitlers moorddadige spoorboekje.
Russische soldaten bevrijdden de weinige overlevende
gevangenen deze maand 75 jaar geleden. Auschwitz is nu
een museum waarvan verbijsterde bezoekers nog altijd stil
worden. „Onvoorstelbaar dat mensen andere mensen zoiets
kunnen aandoen.''
Ik heb het over de
mensen achter de
cijfers, zo'n arts,
die even beslist
over leven en dood
Toen de Russische bevrijders op 27
januari 1945 Auschwitz binnentrok
ken, was er geen verbroedering tus
sen juichende soldaten en gevange
nen, zoals op de beelden van de be
vrijding zoals die maanden later voor
de Russische propaganda nog eens
werd overgedaan. De eerste Russen
waren op hun hoede in deze wereld
van doden en schimmen. Waar wa
ren de Duitsers? Liepen de soldaten
in een hinderlaag?
Soldaat Ivan Martynoesjkin ver
telde zeventig jaar later aan de The
Washington Post dat hij eerst alleen
'wat mensen achter prikkeldraad'
had ontwaard. Gaandeweg ontdekte
hij de realiteit van de grootste nazi-
moordfabriek. De beulen en bewa
kers waren een paar dagen eerder ge
vlucht. Zevenduizend 'lopende lij
ken' werden aangetroffen en de res
ten van zeshonderd mensen die op
de valreep nog waren vermoord.
Primo Levi, die misschien wel het
indrukwekkendste boek over het le
ven in de hel Auschwitz schreef, lijkt
in het begin ook nauwelijks oog te
hebben voor de bevrijders. Met een
vriend begraaft hij een net aan tyfus
en roodvonk bezweken lotgenoot,
een Hongaar. In diens ultieme deli-
rium mompelde deze stervende man
'jawohl' bij elke ademtocht. 'Gevan
gen in een laatste, eindeloze droom
van onderworpenheid en slavernij',
schrijft Levi, die ook noteert hoe een
Nederlandse jongen uit zijn barak,
ene Lakmaker, een paar weken na de
bevrijding alsnog sterft aan ziekte en
uitputting. Velen waren er te slecht
aan toe om hun bevrijding uitbundig
te vieren met de bevrijders.
Rails verbinden Westerbork met
Auschwitz. Die van het Nederlandse
doorgangskamp wijzen roestig en ge
butst naar de hemel, als een lood
zware troost. Dat beeld vergeet je niet
gauw. Over het spoor werden des
tijds 107.000 in Nederland wonende
joden, Roma en Sinti gedeporteerd,
velen naar Auschwitz. Slechts vijf
duizend van hen keerden terug. Op
het Drentse platteland werden ze in
veewagens gepropt, gedeporteerd
met wat spulletjes in koffers en vol
angst. Ze moesten uitstappen in on
bekende plattelanden in Duitsland
en, verder naar het oosten, in Polen.
Auschwitz werd het beruchtste
eindstation uit Hitlers moorddadige
spoorboekje. 1,3 miljoen mensen -
voor het overgrote deel Poolse en
Hongaarse joden - werden hier ver
moord, lees je in een van de exposi
tieruimtes van het concentratiekamp
dat een museum werd. Eigenlijk ge-
dinsdag 14 januari 2020
GO
AS
Met zijn duim
bepaalde SS-arts
wie bleefleven
en wie stierf
Bob van Huët
Auschwitz
-Robin Rook, gids Auschwitz
Russische soldaten en bevrijde gevangenen
in Auschwitz in 1945. foto getty images
HM
Over het spoor werden destijds 107.000 in Ne
derland wonende Joden, Roma en Sinti gedepor
teerd, velen naar Auschwitz.
