herstelwerk en parlementaire enquête
51
'Ik schrok van het
land waarin ik
leef. De macht
van het geld is
doorslaggevend'
21
meer dan voorheen oog heeft voor
hun situatie, zit de pijn diep en
heerst er groot wantrouwen.
Soms lijkt het of de fysieke af
stand tot de rest van het land ge
woon te groot is om echte solida
riteit op te roepen. Wie komt er
ooit in Delfzijl?
Ook de aard van de ellende
speelt mee, zegt Van der Lee. ,,Het
is een slow onset disaster, een ramp
zonder duidelijk begin en einde,
die jarenlang voortsleept. Voor de
mensen in Groningen is het een
sluipmoordenaar. Het effect op de
psyche is groot, voor een grote
groep mensen. Maar de Neder
landse samenleving is nog steeds
niet in staat om er goed mee om te
gaan."
Staghouwer denkt dat het goed
kan komen, al zal het tijd vragen.
,,Ga aan de keukentafel zitten,
maak een plan en kom in actie.
Wat het dan precies kost, zal ach
teraf blijken. Wat nodig is, is no
dig, dat hebben we met Den Haag
afgesproken. Er is in de jaren ge
noeg aan de gaswinning verdiend,
dus dat lijkt me redelijk."
De acteurs van toneelgroep
Jan Vos hebben op hun manier
geprobeerd de brug tussen
roningen en de rest van
erland te slaan.
rRea[
„Zonder met de vinger te wijzen,
wilden we de maatschappelijke
verhoudingen laten zien", zegt
Trudi Klever. „Buiten Groningen
kwamen tientallen mensen na de
voorstelling naar ons toe. Wat
daar gebeurt, dat kan toch hele
maal niet, zeiden ze. Voor het
eerst voelden ze die verontwaar
diging zo. We hebben mensen ge
holpen om de situatie niet alleen
met hun hoofd, maar ook met
hun hart te begrijpen."
De Groningers hebben recht op
antwoorden, wil hij maar zeggen.
Ook Van der Lee is heel benieuwd
naar de besluitvorming in de na
sleep van Huizinge. Wie hakte de
knopen door? Welke belangen ga
ven de doorslag? ,,Er is zo lang be
weerd dat de winning niet omlaag
kon, omdat er dan tekorten in de
energievoorziening zouden ont
staan. Nu kan het ineens wel, en
nog veel sneller dan gepland ook.
Dan laad je de verdenking op je
dat het bewust nooit geprobeerd
is. Terwijl de kennis om het te
doen er wel was."
De enquête kan volgens de
Groenlinkser helpen om de Gro
ningers genoegdoening te geven
voor de ellende die zij hebben
doorstaan. Hoewel Den Haag veel
Pas na de dood van zijn vader ver
diepte Tjeerd zich in het dossier.
Hij is er niet gerust op. Bischoff
vreest dat van uitstel afstel komt.
,,Als je die versterking echt seri
eus aanpakt, kost het heel veel
geld. Mijn angst is dat de overheid
mensen uiteindelijk met een
kluitje in het riet stuurt. Alle be
slissingen lijken financieel gedre
ven."
Hij geeft grif toe dat zijn denk
beelden radicaler zijn geworden.
,,Dat gebeurt iedereen die zich
erin vastbijt. Ik ben geschrokken
van het land waarin ik leef. De
macht van het geld is doorslagge
vend. Ik sprak een voormalig be
leidsmaker die daar iets aardigs
over zei. Vroeger had je de schei
ding van kerk en staat waarvoor
gestreden moest worden. Nu heb
je dat bij het bedrijfsleven en de
staat. We moeten ervoor zorgen
dat mensen weer kunnen beslis
sen over hun eigen leven."
Op het podium gaat het onder
tussen over 2013, het jaar na de
beving in Huizinge. In dat jaar
werd 54 miljard kuub gas uit de
bodem gehaald, een record en
meer dan in 2012. Het Staatstoe
zicht op de Mijnen had toen al
gewaarschuwd dat de winning
juist omlaag moest om de kans op
bevingen te verkleinen. Bischoff
laat een van zijn acteurs beweren
dat de kraan toch verder open
ging, omdat het ministerie van
Financiën een manier zocht om
het begrotingstekort te dichten.
Die suggestie levert een inkt
zwart beeld op van een staat die,
gestimuleerd door machtige mul
tinationals, bewust speelt met de
veiligheid van zijn burgers. Dat
dat daadwerkelijk zo gegaan is, is
nooit bewezen. Bischoff is ervan
overtuigd dat dat een kwestie van
tijd is. ,,Het komt nog wel boven
tafel."
Het is in elk geval een kwes
tie die aan bod zal komen
tijdens de parlementaire
enquête over Groningen. Daarin
gaat de Tweede Kamer proberen
het verleden van de gaswinning
te reconstrueren. Personen en in
stanties moeten publiek verant
woording afleggen over hun keu
zes. De voorzichtige hoop was dat
de enquête dit jaar zou starten.
,,De Tweede Kamer heeft zich
unaniem achter de enquête ge
schaard", zegt mede-initiatiefne
mer Tom van der Lee, parlemen
tariër voor Groenlinks. „Daarbij
hebben we wel afgesproken dat
we pas beginnen als de verster
kingsoperatie goed op gang geko
men is, omdat die voorrang ver
dient. Maar nu dat zo lang duurt,
is het de vraag of we daarop moe
ten wachten."
Scènes uit GAS, theaterstuk over de ontdekking,
de hoogtijdagen en de ondergang van het Gronin
ger gas. FOTO'S daphne van de velde
GO ZATERDAG 11 JANUARI 2020
