II
Nieuwe Sint Barbara: Zeeuws en protestant
10 ZEELAND
EXPOSITIE ANITA DEKKER IN AXEL
(Den Haag, 1949)
is een klassieke
beeldhouwer. Zij
woont en werkt al
decennia in
Middelburg. Ze
exposeert in Axel.
Anita Dekker
Monnikenwerk
Anita Dekker put haar
inspiratie uit de
zichtbare werkelijk
heid en verbeeldt wat
haar treft in figura
tieve, naturalistische sculptuur.
Zij is één van de talrijke leerlingen
van Peter de Jong (1920 - 1990), die
naast zijn artistieke productie veel
in de oorlog beschadigde beelden
heeft gerestaureerd of vervangen.
De Jong had een voorliefde voor
steen en Anita Dekker richtte zich
aanvankelijk op het hakken. Na
haar leertijd bij De Jong studeerde
zij verder aan de Academie in
Eeklo. Op den duur is zij naast het
hakken ook gaan boetseren en net
als De Jong doet zij restauratie
werk. Zo maakte zij een bronzen
replica van de vermolmde houten
adelaar die de timpaan van de Klo
veniersdoelen bekroonde. Eén van
haar opdrachten is het portret van
Eleanor Roosevelt, onderdeel van
het Metamorfose Lokaal op de
Helm, ook in Middelburg.
Dieren
Een royaal overzicht van haar werk
is te zien in Het Warenhuis in Axel.
Ik tel bijna veertig beelden, veel
kleine, maar ook een aantal van
flink formaat. Opvallend is het
grote aantal dieren dat ik aantref.
Dieren uit haar directe omgeving:
een kat, hond, kalf of een vlucht
meeuwen, maar ook dieren uit
verre streken, zoals een zebra of een
ij sbeer. Anita Dekker weet hen raak
Dekker vindt steeds
een goede balans
tussen naturalisme
en stilering
te treffen. In Kalfje - een klein beeld
in serpentijn - zie je dat de steen
zelf vertelt welk beeld er uit moest
komen. Anders van opzet is een
bronzen beeld als Helleveeg, een kat
die zich met de staart kaarsrecht in
de lucht en de kop ver uitgestoken
angstaanjagend manifesteert. Zo'n
beeld komt zichtbaar voort uit een
observatie. Dekker vindt steeds een
goede balans tussen naturalisme en
stilering en beheerst de kunst van
het weglaten. Veel kijken naar de
dieren om haar heen en naar na
tuurfilms, plus een fotografisch ge-
heugen maken dat zij ook een exo
tisch dier als een gier treffend weet
te verbeelden. De expressieve hou
ding van de vogel is de belichaming
van argwaan en dreiging. Dekker
geeft haar dieren een identiteit. Die
komt voort uit respect en verwon
dering over de kracht en schoon
heid van het leven. Wie dieren met
zoveel liefde verbeeldt, roept wat
mij betreft ook impliciet op tot het
nadenken over onze relatie met de
dieren als medebewoners van de
aarde.
In Neeltje Jans, een beeld van 80
centimeter hoog, legt Dekker een
relatie met de godin Nehalennia.
In de vorm van een zeemeermin
roept zij een prachtige, sterke
vrouw op. Ook hier zijn vorm en
materiaalgebruik prima in balans.
Zo'n mythische figuur staat voor
het besef dat de natuur heilig is.
Een idee dat door het toenemende
vermogen van de mens om de na
tuur te beheersen is verdwenen,
maar dringend aan herijking toe is.
Stemmingen
Het observatievermogen van Dek
ker geeft haar werk regelmatig een
subtiele humoristische lading.
Miss Poes is een kat die met uitge
stoken poot tevergeefs haar prooi
belaagt. En in Uitgesproken vertel
len twee met de kop van elkaar af
gewende papagaaien dat een rela
tie kan doodbloeden. In haar beel
den komen tal van stemmingen
aan bod. Een mooi voorbeeld is In
getogen, een luchtig geklede vrouw
met een nadenkende blik. Met een
kat op schoot die haar stemming
goed aanvoelt.
José Baars
Op zaterdag 18 januari wordt
er een beeld van de heilige
Barbara geplaatst in de nis
van de Gasthuiskerk aan de Lange
Delft in Middelburg. Het gebouw
is in gebruik bij de christelijke ge
reformeerde kerk, een kerkgenoot
schap dat van oudsher toch weinig
op heeft met heiligenbeelden. Het
lijkt een mysterie
De Gasthuiskerk is als kapel, be
horende bij het vroegere Gasthuis
(ziekenhuis), gebouwd in de peri
ode 1493-1494. Op een tekening
van 1696 is te zien dat er panden
vóór en tegen de Gasthuiskerk
aangezet waren. Deze historische
panden zijn in 1961 gesloopt. Er
moest namelijk ruimte gemaakt
worden om auto's door de Lange
Delft te laten rijden. De voorgevel
van de Gasthuiskerk moest daarna
worden gereconstrueerd. De spits
boog, zichtbaar aan de oorspron
kelijke winkelstraat, is in de voor
gevel van de kerk teruggekomen.
Voor het behoud van de voorgevel
van de kerk moest het voegwerk
afgelopen jaren onder handen
worden genomen.
Volksdevotie
Ten tijde van de bouw van de
Gasthuiskerk was het aanbrengen
van heiligenbeelden in nissen nor
maal. De volksdevotie was immers
op haar hoogtepunt. Barbara was
beschermheilige van mensen die
gevaarlijke beroepen uitoefenden,
maar ook helpster in nood, tegen
pest en bij stervensnood in het bij
zonder. Hoe denkbaar is het dat er
ooit een beeltenis van haar in het
Gasthuis of de bijbehorende kerk
heeft gestaan? De lege nis in de ge
vel deed eraan denken. En op een
goede dag stond er een Barbara-
beeldje. De herkomst? Een raadsel!
En de protestanten van de Gast-
huiskerk? Hen viel het beeld ook
op, maar het leidde verrassend ge
noeg niet tot weerstand. De histo
rische waarde leek de bezwaren
die bij protestanten ooit aanlei
ding vormden tot een beelden
storm te overtreffen. Gedachten
over de sterfelijkheid van de mens
(memento mori) en redding door
het geloof, die aan het verhaal van
Barbara zijn verbonden, delen ka
tholieken en protestanten.
Bij de restauratie van het voeg
werk in 2018 werd het mysterieuze
beeldje voor de werkzaamheden
verwijderd. Historische waarde
bleek het 'ding' niet te hebben. Of
er werkelijk 'made in China' in het
kunststof gedrukt stond weet ik
niet, maar het beeld was nep en
niks anders. Er mag rustig van een
wonder worden gesproken: de
christelijke gereformeerde kerk
was zo aan haar beeld gehecht ge
raakt, dat het idee werd geopperd
om een historisch correcte repro
ductie van een Sint Barbarabeeld
te laten maken. Er werd subsidie
verworven en met steun van en
kele fondsen was het financieel
rond te krijgen.
Aan de realisatie van het beeld
ging een kunsthistorische studie
vooraf. Uiteindelijk vormde een
beeld in Schwalben uit 1480 het
uitgangspunt voor de realisatie.
Lein Kaland uit Westkapelle sneed
een variant op het beeld uit eiken
hout. Dit project paste wonderwel
in de afrondende fase van zijn op
leiding aan de Koninklijke Acade
mie voor Schone Kunsten in Ant
werpen. Meesterschilder Barre
Verkerke uit 's-Heer Arendskerke
tekende samen met fijnschilder
Fiona Broeders voor de historisch
verantwoorde kleuring. En na een
jaar werken staat ze er dan vol
gende week: een nieuwe Barbara,
Zeeuws en protestant. Het kan
verkeren.
zaterdag 11 januari 2020
Vakwerk vanuit inspiratie
Nico Out
Recensie
Ingetogen, brons. fotos nico out
Gier, kalksteen.
Tot en met 29 februari. Museum
Het Warenhuis, Markt 2, Axel. Dins
dag tot en met vrijdag 12.30 - 17.00
uur. Zaterdag 11.00 - 17.00 uur
José Baars schrijft
wekelijks over
religie en kerken in
Zeeland. Kijk voor haar blog
op pzc.nl/monnikenwerk
Op 18 januari om 15.00 uur is er
voorafgaand aan de onthulling
van het beeld een lezing over
realisatie van het project in de
Gasthuiskerk te Middelburg.
Toegang is gratis.