II
9
tie, is hij de man die er als een heli
kopter boven gaat hangen en zegt:
,,Het is ons opgedragen de crisis te
bezweren. Kijk om je heen hoe de
westerse democratieën erbij liggen.
Dit land heeft een goed werkende
democratie en een coalitie. Koester
dat!'
Sommigen vragen zich af of Rutte
zichzelf überhaupt de tijd gunt om
echt na te denken over de vraag of
het verstandig is dat hij doorgaat.
Rutte is tenslotte de man van vaste
gewoontes. De man die altijd naar de
zelfde vakantiebestemmingen gaat.
Die elke maandag hetzelfde loopje
heeft naar het coalitieoverleg waar
hij in hetzelfde tentje een beker kof
fie koopt met wat losgeld. De man
die leeft voor zijn werk, kan hij über
haupt stoppen? Is die grap over door
gaan tot zijn 65ste wel zo schertsend
bedoeld?
Maar alles raakt een keer uitge
werkt. Met argusogen wordt gekeken
naar de discussie over de nieuwe be
groting voor de Europese Unie die
waarschijnlijk vlak voor de komende
verkiezingen wordt vastgesteld.
Rutte stelt zich hard op en predikt
zuinigheid. Een herhaling van het
Griekenland-scenario dreigt waarbij
Rutte toch moet toegeven dat er
meer geld naar Brussel gaat.
Bij de VVD houden ze de moed
erin. Op een borrel vatte Dijkhoff de
situatie van de partij grappend sa
men: ,,Een jaar geleden stonden we
aan de rand van de afgrond. Inmid
dels hebben we een stap vooruit ge
zet.''
werd hij omgeven door een groepje
potentiële opvolgers. Die vielen de
afgelopen jaren een voor een af.
Edith Schippers verliet zelf de poli
tiek. Jeanine Hennis gedwongen. Zij
kreeg onlangs in de Hawija-affaire
nog een trap na, wat een terugkeer
lastig maakt. Halbe Zijlstra ver
dween en Klaas Dijkhoff lijkt nog
niet klaar. De manier waarop hij om
ging met negatieve publiciteit rond
zijn wachtgeld geeft aan dat hij een
heel ander type is dan de sobere
Rutte. Het is eenzaam om Rutte
heen.
Procesmanager
Daarom houdt iedereen er rekening
mee dat hij doorgaat. Er is geen echte
opvolger en hij heeft er ook de ener
gie voor, al is het de vraag of het ver
standig is. Wie al langer met hem
werkt, heeft hem zien veranderen.
Rutte is meer en meer een proces
manager geworden. Dat moet ook
wel om een stabiel landsbestuur in
de benen te houden in een versplin
terd politiek landschap. Waarin een
kabinet moet regeren zonder meer
derheid in het parlement.
Maar hij is er ook door veranderd.
Visie was al nooit Ruttes favoriete
woord, maar voor kiezers is inmid
dels volkomen onduidelijk gewor
den waar hij en zijn partij nog voor
staan. Met de opgeloste economische
crisis en jarenlang compromissen
sluiten is het inhoudelijk ineens heel
leeg in de VVD. Daarom deed de
verlaging van de maximumsnelheid
zo'n pijn, dat was een van de laatste
verworvenheden die de liberalen
nog hadden.
Stabiliteit in het landsbestuur,
daar zorgt de VVD voor. Dat was ook
waarmee hij vorig jaar de Statenver
kiezingen inging. Voor het eerst was
dat een campagne die volledig was
opgehangen aan de persoon Rutte.
'Laten we het land over aan de
schreeuwers op de flanken of aan de
doeners?', was de verkiezingsslogan.
De VVD verloor. Weliswaar minder
dan andere middenpartijen als D66
en PvdA, maar Forum voor Demo
cratie werd de grootste.
Rutte is door zijn rol van negen
jaar premier ook meer en meer als
procesmanager gaan praten. Hij
heeft het in interviews over 'de BV
Nederland'. De vraag is of kiezers
daar nog op zitten te wachten.
De politiek wel, erkennen leiders
van andere partijen. Rutte is de man
die de boel bij elkaar houdt. Die iets
kan wat niemand anders kan in Den
Haag. Hij heeft enorme dossierken
nis en investeert in persoonlijke ver
houdingen. Zijn oude ervaring als
personeelsmanager bij Unilever
komt hem nog steeds van pas.
Als het moeilijk wordt in de coali-
Elke premier heeft
een houdbaarheids
datum. De kunst is
tijdig aanvoelen
wanneer die nadert
2019: Premierschap
2020: Kandidaat?
Ter rechterzijde van de partij is een
electoraal gat ontstaan waar Thierry
Baudet handig is ingesprongen.
Is Rutte de man die de partij bij de
volgende Kamerverkiezingen in
maart 2021 nog één keer de grootste
kan maken? Historicus Rutte kent
de voorbeelden van eerdere pre
miers die voor eenzelfde dilemma
stonden. En hoewel hij zelf zegt dat
'er geen regels zijn in de politiek',
zullen die voorbeelden hem niet
vrolijk stemmen. Als dit kabinet de
rit uitzit, gaat Rutte zijn grote voor
beeld Willem Drees voorbij in het
rijtje van langstzittende premiers.
Ook Drees liet zich in 1956 overha
len nog een keer lijsttrekker te wor
den en wist zijn PvdA nipt de groot
ste te houden. Maar na twee jaar
kwam zijn eigen Tweede Kamerfrac
tie tegen hem in opstand en viel het
vierde kabinet-Drees. De rode pre
mier verdween met zijn partij van
het politieke toneel. In de kleine
twee decennia die volgden, regeerde
de PvdA slechts anderhalfjaar.
Rutte ging vorig jaar Jan Peter Bal
kenende voorbij. Balkenende werd
na drie vechtkabinetten nog een
keer lijsttrekker, ook omdat het CDA
geen alternatief had. Maar de kiezer
was zowel Balkenende als het CDA
zat. Een verpletterende nederlaag
volgde. Beide scenario's wil Rutte
voorkomen. Elke premier heeft een
houdbaarheidsdatum. De kunst is
tijdig aanvoelen wanneer die nadert.
Maar de vraag is of Rutte een
keuze heeft. Toen hij in de zomer
van 2016 besliste dat hij doorging,
vrijdag 3 januari 2020
Bij de Statenverkiezingen voerde de
VVD voor het eerst campagne met
Rutte premierschap als inzet. Laten we
dit land over aan de schreeuwers of de
doeners, was de slogan. Het werd geen
onverdeeld succes.
@RLOppenheimer
Komend jaar moet Rutte de beslissing
nemen of hij nog een keer op wil als
premier. Volgens de mensen om hem
heen is hij zelf degene die antwoord
moet geven op de vraag of hij nog de
juiste man voor dit tijdsgewricht is.
