Een flinke stapel documenten van de overheid is sinds
gisteren openbaar. Enkele opzienbarende dossiers.
II
1940-1945 Affaire Dora Peekema-Dibbets
4
OPENBAARHEIDSDAG ONTHULLINGEN A
Archieven
ter inzage
Dora Peekema-Dibbets was mooi,
sluw en verleidelijk. Terwijl haar man,
een topambtenaar, tijdens de oorlog in
Londen zat, heulde 'Mooie Dolly' met de
nazi's. Haar dossiers vertellen het verhaal
van een nieuwe Mata Hari.
kunnen arresteren, maar de Ne
derlandse regering verzet zich uit
angst voor een politiek schandaal.
Haar man ontmoet ze niet.
De positie van Peekema in Lon
den staat ondertussen onder druk.
Justitieminister Jan van Angeren
ergert zich aan Peekema's 'bewon
dering voor den vijand en scham
pere gevoelens over onze bondge
noten'. Vanwege het 'saboterend
karakter' van zijn werkzaamheden
en het verraad van zijn vrouw
vraagt hij collega-minister Charles
Welter (Koloniën) diens topamb
tenaar te ontslaan.
Welter vindt dat zo 'inhumaan'
dat hij de informatie doorspeelt
naar Peekema. Die wijst in een
zestien pagina's tellend verweer
schrift beschuldigingen over zijn
vrouw van de hand.
Na de bevrijding vluchten Dolly
en haar dochter naar Italië. Eind
mei 1945 sturen ze van daaruit
noodkreten naar Peekema. De
dochter schrijft in een lange brief,
ondertekend met hun koosnaam
pjes 'Poppedijntje' en 'Dolsykade',
dat ze na vijf jaar ellende elkaar
eindelijk weer kunnen treffen. Ze
kruipen in de slachtofferrol.
'Wij zijn op het oogenblik in
Milaan en weten niet wat te doen,
hebben geen geld om te leven en
weten niet waar we jou kunnen
treffen. In deze vijfjaar heeft
Dolsykade alles aan juwelen en
bontmantels verkocht om te leven,
zelfs haar brillianten trouwring.
Neen daddy, zoo kan je ons niet
langer laten zitten.'
In de brief schrijft de dochter dat
de oude Dolsykade niet meer be
staat. 'Die vrouw weet nu wat
werkelijke ellende is. Dad,
daarom bid ik je, als je nog van ons
houd, kom ons dan direct afhalen.'
Ze verzoeken de Nederlandse
gezant de brief door te sturen en
vragen financiële steun. Wat Dolly
niet weet, is dat haar man inmid
dels een 'eisch tot echtscheiding'
heeft ingediend. De gezant krijgt
uit Nederland de instructie de da
mes geen geld te geven, maar te ar
resteren. Dat gebeurt op 14 juli
1945 in een hotel in Milaan.
Dolly en haar dochter worden
overgebracht naar Nederland. Ze
wordt in augustus 1948 tot acht
jaar cel veroordeeld, met aftrek van
drie jaar voorarrest. Dolly trekt na
haar vrijlating in bij haar dochter
in Rijnsburg. Ze overlijdt in 1953,
slechts 55 jaar oud.
WAT IS HET?
sureerde brieven via de diploma
tieke postzak naar Lissabon, die
van daaruit naar haar in Nederland
worden gestuurd. Zo schrijft hij
over vertrouwelijke kabinetsza
ken. Die informatie speelt ze door
naar de Duitsers.
Haar contacten met de Duitsers
worden steeds intenser. Ze onder
houdt nauwe relaties met de
'foute' politiecommissaris Hamer.
Ze verzamelt informatie voor de
Duitsers en verraadt verzetsmen
sen. Dat leidt onder meer tot het
oprollen van een Haagse verzets
groep, waarvan meerdere leden in
Duitse kampen de dood vinden.
Spionne
In 1942 wordt Dolly door de Duit
sers als spionne naar Madrid ge
stuurd. Ze wil doorreizen naar Lis
sabon, zogenaamd om haar man
daar te kunnen ontmoeten. Minis
ter Eelco van Kleffens (Buiten
landse Zaken) instrueert de gezant
in Madrid 'de grootste reserve van
voorzichtigheid met haar te be
trachten'.
Ze vraagt een visum voor Enge
land aan. De Britten willen dat wel
geven om haar na aankomst te
Het daverde in haar
huis van de orgieën,
met hooge Duitsche
officieren
De Wisselbeker
Dolly is een aantrekkelijke ver
schijning. In de jaren 30 is ze een
bekend figuur in Nederlands-In-
dië. Ze valt op door haar buiten
sporigheden en excentriciteiten.
Een fotograaf van de Java-Bode
verklaart dat hij uit die periode
naaktfoto's van haar heeft. De vele
affaires buiten haar huwelijk leve
ren haar - volgens een andere ge
tuige - de bijnaam 'De Wisselbe
ker' op, vanwege haar 'onstand
vastige affecties'.
Na de Duitse invasie (10 mei
1940) vlucht haar man met de re
gering naar Londen. Dolly en haar
dochter blijven achter in Den
De brief van moeder en
dochter lijkt uit het
hart gegrepen. Het is
een noodkreet vanuit
Italië, nadat Neder
land bevrijd is van de Duitsers.
'Daddy, longing for you. We are
in trouble. Can you send money im
mediately. Many love, Billy
Dolly.'
Dolly is jonkvrouw Dora Peek
ema-Dibbets. Het briefje is gericht
aan haar echtgenoot Wibo Peek-
ema, hoofd van de juridische afde
ling op het ministerie van Kolo
niën. Ze heeft hem sinds het uit
breken van de Tweede Wereldoor
log niet gezien, omdat hij met de
regering in Londen zat.
Uit haar dossiers in het Natio
naal Archief blijkt hoe de Neder
landse regering worstelde met de
vrouw van de topambtenaar.
Dolly is in 1898 in Nederlands-
Indië geboren. Voordat ze met
Peekema trouwt, is ze al twee keer
gescheiden. Uit beide huwelijken
heeft ze een kind. Als het stel in
1939 naar Nederland verhuist, gaat
alleen haar dochter uit het eerste
huwelijk mee.
Haag. Al snel wordt ze daar gezien
met Duitse officieren. Volgens
haar bovenbuurman komen die al
op de dag van de Nederlandse ca
pitulatie (15 mei) bij haar thuis.
Een andere bron verklaart dat
het sindsdien in haar huis geregeld
heeft 'gedaverd van de orgieën, die
daar 's nachts met hooge Duitsche
officieren hadden plaats gevon
den'. Rijkscommissaris Arthur
Seyss-Inquart is op meerdere van
die seksfeestjes aanwezig. Dolly
wordt zijn minnares. Haar dochter
en nichtje, 'beiden knappe eenigs-
zins Indische verschijningen', tre
den als naaktdanseressen op.
Dolly is een gehaaide vrouw. Ze
chanteert jonge mannen die op
haar feestjes komen en probeert
geld van de levensverzekering van
haar man te krijgen om schulden
af te lossen en voor levensonder
houd. Als ze haar zin niet krijgt,
ontaardt ze in woede en dreigt de
Duitse autoriteiten erbij te halen.
Ze krijgt toch uitbetaald.
Haar man in Londen weet niet
in welk kwalijk milieu zijn vrouw
zich bevindt. Hij stuurt ongecen-
vrijdag 3 januari 2020
'Mooie Dolly' was het
liefje van Seyss-Inquart
Belangstellenden neuzen in
de nieuw vrijgekomen documen
ten in het Nationaal Archief in
Den Haag. foto's anp
Ministeries en andere over
heidsinstellingen dragen na
twintig jaar hun archieven
over aan een archiefinstelling.
Het merendeel daarvan is di
rect door iedereen in te zien.
Maar als de inhoud de privacy
van nog levende personen
kan schaden of wanneer het
landsbelang in het geding is,
wordt de openbaarheid langer
beperkt. Dit mag maximaal
75 jaar duren, maar vaak is
het korter. Zo worden de no
tulen van de ministerraad na
25 jaar openbaar. De termijn
vervalt op de eerste januari na
het verstrijken ervan. Die dag
noemen we sinds 2010 Open
baarheidsdag. Gisteren gaf
het ministerie van Onderwijs,
Cultuur en Wetenschap, waar
het Nationaal Archief onder
valt, maar liefs 1843 pagina's
aan documenten vrij.
-Een bron in Den Haag
Rijkscommissaris Seyss-Inquart (met bril) zit naast Adolf Hitler
op een bijeenkomst van nazikopstukken in 1938. foto afp
Tonny van der Mee
Den Haag
